Pęcławice Górne

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).


Pęcławice Górne
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	staszowski
Gmina	Bogoria
Sołtys	Grzegorz Błasiak
Położenie	50° 38' 40'' N 21° 19' 36'' E
Liczba mieszkańców (2006) • liczba ludności	115
Strefa numeracyjna (do 2005)	15
Kod pocztowy	28-210
Tablice rejestracyjne	TSZ
Położenie na mapie Polski Pęcławice Górne

Pęcławice Górne – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, w gminie Bogoria, w Paśmie Wygiełzowskim, które jest przedłużeniem Gór Świętokrzyskich.

W Pęcławicach Górnych znajduje się sklep spożywczy, remiza strażacka OSP, staw, 3 kapliczki, 6 domów pustych, 33 numery zasiedlone ^[1]. Jest tu także przystanek autobusowy (połączenie ze Staszowem, Klimontowem, Bogorią i Kielcami). W latach 90. rozebrano we wsi zabytkowy wiatrak młynarski. Wieś należy do parafii Szczeglice. W miejscowości funkcjonowała Szkoła Podstawowa im. Stefana Żeromskiego, zamknięta w 2006 roku a także publiczne przedszkole zlikwidowane rok wcześniej. Koło szkoły znajduje się boisko do gry w piłkę nożną i w siatkówkę. Obok boiska jest plac zabaw dla dzieci.

[edytuj] Historia

Wieś miała kilka nazw: Panczlawicze lub Penczlawicze. Została założona prawdopodobnie w XV wieku w typie wsi ulicówki. Należała ona wtedy do Mikołaja Chróściela herbu Ostoja i Jana Dmitrowskiego herbu Pilawa. Łany folwarczne i kmiece oddawały dziesięcinę do kościoła parafialnego w Szczeglicach. Według rejestru poborowego powiatu sandomierskiego z 1508 r. wieś należała do Jana Kuli de Peczlawycze i płaciła 1 grzywnę i 6 groszy podatku. W 1578 roku Pęcławice Górne należały do Benedykta Dymitrowskiego, miały 6 osad, 3 łany, 3 zagrodników z ziemią, 4 biednych komorników i 2 rzemieślników ^[2].. W rejestrze poborowym powiatu sandomierskiego z 1629 roku spotykamy łacińską nazwę Pęczlauice. Wieś wtedy należała do szlachcica Jana Podkańskiego. W miejscowości tej mieszkało wówczas: 6 chłopów gospodarujących na 3 łanach którzy płacili 12 florenów polskich podatku, 3 zagrodników z ziemią którzy płacili 2 floreny 18 groszy polskich, 1 rzemieślnik który płacił 16 grosz polskich i 6 ubogich chłopów płacących 24 grosze. Razem wieś oddawała 15 florenów i 22 grosze podatku ^[3]. W 1827 roku wieś liczyła 27 domów i 228 mórg pola.

Od 1853 roku musiała na tejże wsi istnieć szkoła. Było to udokumentowane przez poszczególnych nauczycieli w kronice wsi prowadzonej przez nich samych aż do 1939 roku. Podczas powstania styczniowego stoczono bitwę pod Pęcławicami w 1863 roku. W 1885 do folwarku Pęcławice należało 572 morgi pola, z czego gruntów ornych i ogrodów było 266 morg, łąk 16 mr., pastwisk 23 mr., lasu 234 mr., 12 budynków drewnianych oraz 34 mórg nieużytków. Jest tu też wzmianka że las jest nie urządzony.

W 1887 roku wieś należała do powiatu sandomierskiego, gminy Górki i miała 20 domów, 163 morgi pola, a także wiatrak^[4].

W czasie I wojny światowej, w maju 1915 roku przez miejscowość tą przechodził marszałek Józef Piłsudski, przygotowując się do bitwy pod Konarami, która trwała od 16 do 25 maja 1915 roku. W tej wsi marszałek wraz z całym sztabem stacjonował. Po odzyskaniu niepodległości wieś Pęcławice Górne znalazła się administracyjnie w powiecie sandomierskim, w województwie kieleckim. Gdy rozpoczęła się wojna samoloty niemieckie już 2 dnia krążyły nad miejscowością. Podczas okupacji hitlerowskiej wieś należała do Generalnego Gubernatorstwa. W ramach niszczenia polskiej inteligencji aresztowano kierownika szkoły w Pęcławicach Górnych nauczyciela Kolędę, który przybył tu wraz z żoną, również nauczycielką, z Limanowej w 1932 roku. Zginął w Oświęcimiu w 1940 roku. Teren wsi jak i cała okolica były miejscem konspiracji i podziemnej działalności AK i BCh. Pęcławice Górne oswobodzono w grudniu 1944 roku. Po II wojnie śwatowej wieś znalazła się w województwie kieleckim. W wyniku reformy administracyjnej z 1954 roku, miejscowość ta, do 1972 roku była częścią gromady Kolonia Pęcławska w województwie kieleckim.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego.

[edytuj] Sołtysi

Edward Korcyl: ??? - ???
Piotr Jańczyk: ??? - listopada 2006 r.
Grzegorz Błasiak: listopada 2006 r. - chwila obecna

[edytuj] Legendy i opowiadania

Jedna z legend dotyczy śmierci służącej we dworze - mówi o próżnej służącej, która nie wyrabiała się z pracą. Nie robiła nic na czas, była leniwa a po za tym bardzo niemiła. Nadchodziły święta Bożego Narodzenia. Wszyscy już wypełnili swoje obowiązki, poza wspomnianą służącą. Nie zrobiła ona jeszcze prania, dlatego też wybrała się w noc wigilijną nad jezioro znajdujące się u podnóża lamusa i zaczęła prać. Przeklinała swoja pracę i coraz głośniej "tłukła szmaty" kijanką. Aż z wody wyłonił się topielec, chwycił ją za kijankę i wciągnął w głębiny jeziora.

Odtąd starzy ludzie mówią, że w noc wigilijną błąka się jej dusza nad dawnym jeziorem uderzając kijanką o tafle wody.

Krążą też opowieści, iż na ościennych polach widziano jakoby białego jeźdźca bez głowy, a także ogromnego czarnego psa, który biega po polach i porywa niegrzeczne dzieci.

[edytuj] Życie codzienne wsi

Od większych świąt miejscowa ludność wychodzi na drogę i spotyka się na ławce która znajduje się na środku wsi. Również tam codziennie oddawane jest mleko do mleczarni.

Na jarmark ludzie jeżdżą stąd co tydzień we wtorek, do pobliskiego Klimontowa. Do kościoła w Szczeglicach dawniej chodzono na tzw. "ścieżki" (lokalne określenie "skrótu")^[5]. Droga ta z biegiem czasu odchodzi w zapomnienie, pozostaje jedynie w wspomnieniach starszych mieszkańców.

We wsi jest taki zwyczaj że, jeśli ktoś umrze, to każda osoba z wioski "odprowadza go" na koniec wsi, przez miejscowych zwany "za Opale".

[edytuj] Zabytki

Ruiny dworku szlacheckiego, prawdopodobnie z XVIII wieku. W dworku tym przebywał kilka dni sam Stefan Żeromski. Z opowiadań tutejszych mieszkańców można stwierdzić, że ów dworek był kryty czerwoną, prostą dachówką, w środku było od 6 do 7 pomieszczeń, Piece w dworku były kaflowe koloru zielonego. Dworek ten znajdował się na wzgórzu w zachodniej części wsi potocznie zwanej "Lamusem". Do niego prowadziła piękna aleja ze świerków, która opisał Stefan Żeromski w swojej twórczości. Dzisiaj z dworku pozostała tylko północna część podmurówki. Zachował się za to cały jego układ przestrzenny: wzgórze, wyschłe jeziorko u podnóża wzgórza i prawdopodobnie piwnice (obecnie zasypane, przechowywano w nich jabłka, ponieważ całe wzgórze było obsadzone jabłoniami). Dziś na miejscu dawnego dworku jest pole uprawne, ale możemy odnaleźć ślady z przeszłości, np. kawałki kafli piecowych.

Pomnik w Pęcławicach Górnych, w dniach od 16 do 25 maja 1915 roku doszło do krwawej bitwy między legionistami Józefa Piłsudskiego walczącymi po stronie Austro-Węgier a armią carską. W wyniku tej bitwy wielu żołnierzy zginęło lub odniosło rany. Pięciu z nich, na czele z kapitanem Kazimierzem Janem Piątkiem ps. Herwin, po odniesieniu ran przeniesiono do wojskowego lazaretu w Pęcławicach Górnych. Tu też zmarli. Zgodnie z ostatnią wolą wyrażoną w testamencie przez kpt. Herwina Piątka pochowano go wraz z pozostałymi oficerami w pobliskich Dąbkach. Po pewnym czasie jednak czterech oficerów ekshumowano i przeniesiono do rodzinnych grobowców. Ciało kpt. Herwina Piątka przeniesiono do kaplicy cmentarnej w Szczeglicach, gdzie spoczywa po dzień dzisiejszy. Należy tu wspomnieć, że kpt. Herwin Piątek był pierwszą osobą która wkroczyła do Kielc podczas pamiętnego marszu Piłsudskiego do Królestwa Polskiego w 1914 roku. Pierwszy pomnik postawiono tu już przed II wojna światową. Był on w kształcie prostokąta, prawdopodobnie o wymiarach 3×2 m, z nazwiskami osób zmarłych w pęcławskim lazarecie. Pomnik ten znajdował się przy wspomnianej już alej świerkowej, jednak w niewyjaśnionych okolicznościach zniknął - prawdopodobnie posłużył jako materiał budowlany. W maju 2005 roku postawiono nowy pomnik koło remizy strażackiej w Pęcławicach Górnych. Jest to kamień piaskowy o wysokości ok 1,5 metra, na podmurówce z metalową tabliczką, na której podane są nazwiska wyżej wspomnianych oficerów. Pomnik odsłonięto w maju 2005 roku podczas uroczystości poprzedzonej mszą świętą w Szczeglicach. Do budowy i odsłonięcia pomnika przyczynił się wielki pasjonat historii, mieszkaniec Pęcławic Górnych, Stanisław Zając.

Wiatrak młyński, postawiony we wsi na samym szczycie w XIX wieku. Był to wiatrak typu koźlak. Podczas II wojny światowej w wiatraku mieściła się wirówka do odwirowania śmietany z mleka na potrzeby wojska niemieckiego. Uległ on spaleniu w latach osiemdziesiątych, a na początku lat dziewięćdziesiątych rozebrano go. Obecnie na tym miejscu znajduje się pole uprawne.

Piece Hutnicze, o występowaniu w tych okolicach pieców hutniczych mówi nam potoczna nazwa pól - Rudy. W tym też miejscu z opowiadań tutejszych mieszkańców wytapiano w dawnych wiekach rudę żelaza, prawdopodobnie wydobywaną w tej okolicy. Jeden z ostatnich pieców hutniczych, a raczej jego pozostałości zrównano z ziemią pod koniec lat dziewięćdziesiątych.

Kapliczka z XIX wieku, na samym początku wsi, na szczycie góry stoi kapliczka z XIX wieku. Kapliczka miała budowę małego domku, z drewnianym ołtarzem w którym był umieszczony obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, a po bokach znajdowały się dwie figury św Wojciecha i św Jerzego (patrona tutejszej parafii). Pod dwoma oknami znajdowały się ławki. Kapliczka ta uległa jednak spaleniu na początku lat dziewięćdziesiątych. Przez pewien czas stało tam puste miejsce. Dopiero w 2002 roku staraniem pani Genowefy Opala kapliczką odbudował mieszkaniec wsi Pęcławice Górne - Jan Grzybowski. Obecnie kapliczka ma taki sam kształt co poprzednia, a w środku znajduje się obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, przed którym stoi drewniany klęcznik.

Staw w Pęcławicach Górnych istniał już w XIX wieku. Staw zasilany jest wodą z źródełka które bije 100 m od niego. Służył on jako zbiornik przeciwpożarowy, a także jako miejsce ujęcia wody pitnej dla zwierząt gospodarskich oraz miejsce prania ubrań. Po II wojnie światowej dzięki pomocy PZU (jak głosi tabliczka wisząca na bramie stawu), został pogłębiony, opasany do okoła murem z kamienia "śmierdzkiego"^[6]., wykonano także 2 bramy do stawu i całość ogrodzono siatką. Staw został też zarybiony. W 2004 roku zaczęto pogłębiać ten zbiornik wodny, ale prace przerwano z powodu braku środków pieniężnych. Obecnie staw jest zaniedbany, nie oczyszczany przez lata stał się bardzo płytki a ogrodzenie stawu jest w stanie opłakanym. Zbiornik nie jest zarybiany.

[edytuj] Przypisy

↑ Stan faktyczny na XII 2006 roku
↑ Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod. red. B. Chlebowski, W. Walewski, T. VIII, Warszawa 1887 r., s.34
↑ Rejestr poborowy powiatu sandomierskiego z 1629,pod. red.Z. Guldon, L. Stępkowski, Z. Trawicka,[w:] "Teki Archiwalne", T.21, 1989, s.41
↑ Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod. red. B. Chlebowski, W. Walewski, T. VIII, Warszawa 1887 r., s.34
↑ Miejscowa nazwa dość popularnego skrótu do kościoła parafialnego w Szczeglicach. Powstała prawdopodobnie w XVIII wieku lub wcześniej. Za nim powstała kaplica pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego w miejscowości Kolonia Pęcławska (czyli w 1990 roku) tutejsza ludność chodziła na msze święte na "ścieżki" do Szczeglic. W ten sposób w każdą niedzielę i święta ludność Łukawicy, Chrapów, Koloni Pęcławskiej, Pęcławcic Górnych i Wolicy, udawała się do kościoła parafialnego.
↑ Kamień pochodzący z pobliskiej miejscowości Smerdyna