Isabela d'Ongría

De Biquipedia

Isabela d'Ongría, per Simone Martini

Santa Isabela (Erzsébet en ongaro) d'Ongría (1207 - 17 de nobiembre de 1231) estió la filla d'o rei Andrés II d'Ongría e de Chertrudes de Merania.

Isabela quedó bidua de bien choben; dexó la fortuna suya t'os pobres e fizió construyir espitals, tornando-se asinas un simbolo de caridat cristiana.

[Editar] Biografía

Á los cuatre años, Isabela yera promesa ta Loís IV de Turinchia, fillo de Hermann I de Turinchia, e estió educata á la corte de Wartburg. Iste compromís comportaba una gran alianza contra Oto IV d'o Sacre Imperio Román, miembro d'a casa de Güelfo, barallata con a Ilesia Catolica Romana. Beluns han socherito que en reyalidat lo chirmán més gran yera Hermann e que Isabela estió promesa ta él dica la suya muerte en 1216, pero ye improbable, ya que un suzeso d'ixa relebanzia es abito d'estar cuaternato lo menos una begata á beluna d'as muitas fuens orichinals de que disposamos.

Isabela casó con Loís en 1221 e lo matrimonio parex aber estato goyoso. Loís no s'alticamó per la destribuzión d'a fortuna suya entre los pobres, creyendo que los esfuerzos caritatibos d'a suya muller lis alportarían recompensa eterna; á Turinchia, li'n beneran como santo. Cuan la fambre, las inundazions e las pidemias d'a primabera de 1226 á Turinchia fizon que Loís representás á Federico II d'o Sacre Imperio Román n'a Dieta de Cremona, Isabela asumió lo control d'os afers e repartió almosnas per toz es cabos d'o territorio suyo. Baxo lo castiello de Wartburg, construyó un espizio con bentigüeito camas, que besitaba cada día ta asistir los internos. La bida d'Isabela cambió de trazas irrebocables á la que Loís morió per la pidemia l'11 de setiembre de 1227 á Otranto, cuan marchaba ta unir-se á la Seisena Cruzata.

Con a muerte de Loís, lo suyo chirmán més chiquet, Enrique, asumió la rechenzia mientres que duró la minoría d'edat d'o fillo gran d'Isabela, Hermann II de Turinchia.

Ilesia d'Isabela, á Marburg

Dimpués de duras pleitinas per lo suyo dote, Isabela dexó la corte de Wartburg. La tradizión popular diz que estió Enrique qui l'aforzó á ir-se-ne, pero la zerteza d'ixo no parex guaire firme. Zaga belas prebatinas fracasatas ta fer que se tornás á casar, Isabela ingresó n'a Orden d'os Franziscans, fendo un espizio á Marburg t'os pobres e malautos.

Isabela morió á Marburg, ya estás per fatiga fesica u malautia, sólo con 24 años d'edat. Estió canonizata per lo papa Guergorio IX en 1235. La carta papal puet beyer-se á la Schatzkammer (Cambra d'o Tresoro) d'a Deutschordenskirche (Ilesia de l'Orden Teutonico) de Biena, Austria. Lo cuerpo suyo estió meso en un magnifico santuario dorato, que encara güe puet beyer-se, n'a Elisabethkirche de Marburg. Actualmén ye una ilesia protestán, pero tien espazios aparte t'o culto catolico. Marburg se tornó lo zentro de l'Orden Teutonico, que adoptó á Santa Isabela como segunda patrona. L'Orden remanió á Marburg dica la suya disoluzión per Napolión I de Franzia en 1803.

[Editar] Deszendiens

Sofía (1224 - 1284), la segunda filla d'Isabela, casó con Enrique II de Brabán e estió la debanpasata d'os landgraves de Hesse, ya que n'a Guerra de Suzesión de Turinchia ganó lo territorio de Hesse ta su fillo Enrique I. Chertrudes la Santa (1227 - 1297), la terzer filla d'Isabela, naxió cualques semanas dimpués d'a muerte de su pai. Estió l'abadesa d'o combento d'Altenberg, amán de Wetzlar.

[Editar] Miraclos

Isabela ye ta beluns més conoxita per la leyenda que rezenta que, en prender ella pan á amagatons t'os pobres, lo suyo marito li preguntó qué ascondeba n'a pocha; Isabela la ubrió e lo pan se tornó rosas. Iste miraclo ye commemorato á Budapest con una estatua debán d'a ilesia neogotica adedicata á ella n'a Plaza d'as Rosas (Rózsák tere).

Estatua d'Isabela, á la Catedral de Naumburg

[Editar] Culto

Lo santuario d'Isabela esdebenió un d'os prinzipals zentros alemans de pelegrinache de tot lo sieglo XIV e prenzipios d'o XV.

Á lo largo d'ixe sieglo, lo culto popular á Santa Isabela á bonico fue desparexendo. Manimenos, fue sostituyindo-se per una debozión aristocratica de Santa Isabela, pus per meyo d'a suya filla Sofía, yera la debanpasata de muitas d'as familias noples alemanas.

Treszientos años dezaga d'a suya muerte, un d'os muitos deszendiens d'Isabela, lo landgrave Felipe I de Hesse, capezero d'a reforma protestán e un d'os partidarios més importans de Martín Lutero, irrumpió n'a ilesia de Marburg e demandó que los caballers teutons lis dasen los güesos d'Isabela, con a fin d'espardir las suyas reliquias e rematar asinas con os pelegrinaches ta Marburg.

Felipe se'n lebó tamién lo cáliz n'o que eba reposato la capeza de Santa Isabela, pero lo tornó dimpués que lo engayolás Carlos V d'o Sacre Imperio Román. Lo cáliz estió posteriormén saqueyato per tropas suecas n'a Guerra d'os Trenta Años e güe puet beyer-se n'o Museu Nazional d'Estocolmo.

Lo cranio de Santa Isabela e beluns d'os suyos güesos pueden beyer-sen n'o Combento de Santa Isabela, á Biena. Belas reliquias perbiben tamién n'o santuario de Marburg.

Ye patrona, entre d'altros, d'espitals, enfermeras, furners, nobias, condesas, esilatos, biduas, encordadors e d'as personas sin casa.

La festibidat de Santa Isabela se zelebra lo 17 de nobiembre.