Kaszëbë
From Wikipedia
Kaszëbë abò Kaszëbskô (pl. Kaszuby, de. Kaschubei) - òbénda nad sztrądã Bôłtu, part Pòmòrsczi dze żëją Kaszëbi (aùtochtoniczny Pòmòrzani).
[edicëjô] Greńce Kaszëbsczi
Wëznaczenié greńców Kaszëbsczi je dosc problematiczną rzeczą, bò w ùszłoce Kaszëbskô nie bëła nigdë òbéńdą òkresloną administracëjno (w procëmnoce np. do Zôpadny- czë Pòrénkòwi Pòmòrsczi). Drãgòscë dodôwô fakt, że greńce òbéndë zwóny "Kaszëbskô" przesëwałë sã w cygù stalatów na pòrénk. Czej w 1238 r. miono krôjnë "Cassubia" pòjawiło sã pierszi rôz w dokùmeńtach, òbjima òna dzél Zôpadny Pòmòrsczi. W tich czasach Słowiónie z Pòrénkòwi Pòmòrsczi definitiwno nie mianowelë sã "Kaszëbama". Wespólnym mionã Nadbôłtowëch Słowianów midzë Wisłą a Òdorą bëło "Pòmòrzani".
Dejade dzysô to prawie dzél Pòrénkòwi Pòmòrsczi je nôczãscy mianowóny "Kaszëbskô", sztërkama no miono je téż rozcygóné na pòrénkòwé zemie Zôpadny Pòmòrsczi (òkòlé Bëtowa, Lãbòrga, Lebë). Dosc pòpùlarnym pòzdrzatkã je sfòrmùłowanié, że: "Kaszëbskô je tam, dze mieszkają (w grëpie) Kaszëbi".
Próbë wëznaczeniô greńców Kaszëbsczi dokònôł J. Mòrdawsczi w prôcë: "Geografia współczesnych Kaszub". Do Kaszëbsczi zarechòwôł òn zemie, we chtërnëch wedle badérowaniów socjologów przënômni 1/3 lëdztwa są òsobë czëjącé sã Kaszëbama, abò dze mieszkô zacht wielëna Kaszëbów (je to przëtrôfk w trzech gardach: w Gduńskù, Gdini ë Sopòce). Wedle taczich kriteriów teritorium Kaszëbsczi òbjimô wiéchrzëznã kòl 6 200 km2 w 43 gminach pòmòrsczégò wòjewództwa, a òsoblëwò:
- Pùcczi kréz: 1. Gard Hél, 2. Gard Jastarniô, 3. Gard Pùck, 4. Gard Wiôlgô Wies, 5. Gmina Kòsôkòwò, 6. Gmina Krokòwa, 7. Gmina Pùck.
- Wejrowsczi kréz: 1. Gard Réda, 2. Gard Rëmiô, 3. Gard Wejrowò, 4. Gmina Chòczewò - part, 5. Gmina Gniewino, 6. Gmina Lëniô, 7. Gmina Lëzëno, 8. Gmina Łãczëce, 9. Gmina Szëmôłd, 10. Gmina Wejrowò.
- Lãbòrsczi kréz - part: 1. Gmina Céwice - part.
- Bëtowsczi kréz - part: 1. Gard Bëtowò ë Gmina Bëtowò, 2. Gmina Czôrnô Dãbrówka, 3. Gmina Lëpnica, 4. Gmina Parchòwò, 5. Gmina Tëchòmié.
- Kartësczi kréz: 1.Gard Kartuzë ë Gmina Kartuzë, 2.Gard Żukòwò ë Gmina Żukòwò, 3.Gmina Chmielno, 4.Gmina Przedkòwò, 5.Gmina Sëlëczëno, 6.Gmina Sërakòjce, 7.Gmina Somònino.
- Kòscérsczi kréz: 1. Gard Kòscérzëna, 2. Gmina Kòscérzëna, 3. Gmina Dzemiónë, 4. Gmina Kôrsëno - part, 5. Gmina Lëpùsz, 6. Gmina Nowô Karczma - part
- Chònicczi kréz - part: 1. Gard Brusë ë Gmina Brusë, 2. Gmina Chònice - nordowi part, 3. Gmina Kònarzënë.
- Człëchòwsczi kréz - part: 1. Gmina Przechlewò - part.
[edicëjô] Pòdzélënk Kaszëbsczi na regionë
Bënë dzysdniowi Kaszëbsczi je mòżlëwé wëapartnic 5 kùlturno-jãzëkòwëch regionów:
1. Norda - tradicëjnô òbéńda nordowòkaszëbsczich dialektów (krézë: pùcczi, wejrowsczi)
2. Westrzódk - tradicëjnô òbéńda westrzédnokaszëbsczich dialektów (kartësczi kréz)
3. Pôłnié - tradicëjnô òbéńda pôłniowòkaszëbsczich dialektów (dzélowò krézë: kòscersczi, chònicczi, tuchòlsczi)
4. Zôpôd - òbéńda chtërnô przed II Swiatową Wòjną słëcha do Miemiecczi, a pò ny òsta przëznónô Pòlsczi Lëdowi Repùblice. Kaszëbi nie są tam procentowò tak trójną miészëzną jak na Nordze, Westrzódkù ë Pôłnim (dzélowò kréze: Lãbòrg, Bëtowò)
5. Trzëgard - aglomeracëjô Gduńska (historëcznô stolëca Kaszëbów), Gdini ë Sopòtu. Jesz na zôczątkù XX-gò stolatégò jistniałë tam aùtochtoniczné dialektë kaszëbsczé: nordowòpòrénkòwé- wiôlgòkacczi, witomińsczi, sopòcczi; ë pôłniowòpòrénkòwé: òlëwsczi, brzezënsczi, matarnsczi. Dzysô w Trzëgardze Kaszëbi są nôwikszą etniczną miészëzną, chòc jãzëkòwò w zacht wikszoscë spòlaszałą.
[edicëjô] Znóny lëdze pòchôdający z Kaszëbsczi (w dzysdniowëch greńcach), abò z nią zrzeszony
- Günter Grass - runita
- Gerard Labuda - dzejownik
- Czesław Lang - kòłownik
- Paul Nipkow - wënalôzôrz
- Janusz Reiter - diplomata
- Danuta Stenka - aktorka
- Donald Tusk - pòlitikôrz
- Edmund Wnuk-Lipiński - socjologa
- Andrzej Wroński - bartkòwnik
- Rafał Mohr - aktór
- Józef Rogala Wybicki - ùsôdzca słowów "Mazurka Dąbrowskiego" (pòlsczégò nôrodnégò himna)
- Andrzej Lepper - pòlitikôrz
- Ryszard Krauze - biznesman
- Marta Żmuda-Trzebiatowska - aktorka
- Maciej Miecznikowski - spiewôk
To je blós ùzémk artikla. Rôczimë do jegò rozwicégò.
