Kärkiyä
From Wikipedia
کيا يعنی پيله، بوزورگ، فرمان‌روا. کارکيا، گيلان مئن، شاه معنيه داشت و يه‌ته خاندان ايسم ايسه کی 760 ه.ق تا 999 ه.ق، گيلان مئن حوکومت کودن. اوشان ِ زندگی، فئودالی اقتصاد سر بنا بوبؤ بو و گيلان و مازندران مئن، ايشؤن گب پيش شو و زور داشتن.
[edit] کارکيا شاهؤن
زامباور و دکتر احمد سعيد سليمان، تبرستان و گيلان تاريخی منابع جی، ای سلسله شاهؤن ِ نامه، ايتو نقل بودن:
760 هجری / کارکيا اميرکيا (حسن‌کيا پسر) / 1359 ميلادی.
763 هجری / کارکيا علی‌کيا (اميرکيا پسر) / 1361 ميلادی.
799 هجری / کارکيا رضاکيا (علی‌کيا پسر) / 1397 ميلادی.
829 هجری / کارکيا ميرمحمد اول کيا (مهدی‌کيا پسر، مهدی کيا رضا پسر) / 1426 ميلادی.
837 هجری / کارکيا ناصرکيا (ميرمحمد پسر) / 1434 ميلادی.
851 هجری / کارکيا سولطان محمد دوم (ناصرکيا پسر) / 1448 ميلادی.
883 هجری / کارکيا علی ميرزا (سولطان محمد پسر) / 1478 ميلادی.
910 هجری / کارکيا سولطان حسن اول (سولطان محمد پسر) / 1504 ميلادی.
911 هجری / کارکيا سولطان احمد اول (سولطان حسن اول ِ پسر) / 1506.
940 هجری / کارکيا سيدعلی‌کيا (سولطان احمد اول ِ پسر) / 1534 ميلادی.
941 هجری / کارکيا سولطان حسن دوم (سولطان احمد اولِ پسر) / 1534 ميلادی.
943 هجری / کارکيا خان احمد دوم (سولطان حسن دوم ِ پسر) / 1536 ميلادی.
975 هجری / شا طهماسب صفوی، خان احمده شکست دئنه و اون ِ پسره، پئر ِ جا گيلان ِ شاه کؤنه. / 1567 ميلادی.
985 تا 999 هجری / خان احمدخان، خو پادشاهيه وگردنه.
999 هجری / شا عباس، گيلانه فتح کؤنه.
اوّل، کارکيا سلسله، گيلان ِ بيه‌پيش ِ مئن حوکومت کود و بيه‌پس، دباج يا اسحاقوند ِ خاندان دس دبو. موغولی ايلخانان ِ زمات و تا او سالی کی شا اسماعيل صفوی سلطنت سراگيته (907 ه.ق)، گيلان مئن جنگ و جدال بو. دباج خاندان مئن و با بيه‌پس و بيه‌پيش حاکمؤن ِ مئن.
بيه‌پس مئن، کی اسحاقوندی‌ئن ِ دس دبو، وختی پادشايی فارسه اميراسحاق فومنی دس، هو سالی کی اسماعيل صفوی خودشه دوخانده شا، يعنی 907 ه.ق، بيه‌پس و بيه‌پيش مئن صولح اعلام بوبؤ. امّا، اميراسحاق فومنی پسی، کارکيا و اسحاقوندی‌ئن مئن ِ جنگ هنده سراگيته بوبؤ.
943 ه.ق، اميره‌دبجاج (موظفرالسلطان)، بيه‌پس شا و شا طهماسب صفوی مئن جنگ پيش بومأ و اميره‌دباج بمورده. چون بيه‌پيش حوکومت (کارکيا) روابط، صفويه امره خُب بو، اميره‌دباج بمورده پسی، بيه‌پس حوکومت نی فارسه کارکيا دس و ای سال جی به بعد، کارکيا، هم بيه‌پس مئن حوکومت کود و هم بيه‌پيش مئن.
امّا ای حمايت و خوروم روابط و دوستی، صفويه و کارکيا مئن تا آخر نمونسه. صفويه کی ايرانه، همه جيگا بئيته بو و هچين گيلان بو کی موستقل بو، نتؤنس کارکيا حوکومته کی صفويه جی موستقل بو، تحمل بکونه و بيلاخره، شا عباس زمات (999 ه.ق) بو کی خونريزی امره، گيلان صفويه دس دکته.
[edit] کيايی‌ئنِ باقی‌مانده
کیایی خانواده هنی لاجانِ مئن زندیگی کونید و ایته جه مشهور خانواده‌ٰئن به حساب آیید. ایته جه با ارزش‌ترین خانه‌یان پوردسر مئن نی کیاموسوی خانواده شی ايسه کی هوشانِ نوادگان ایسید. کياموسوی خانه میراث فرهنگی فهرستِ مئن ثبت بوبؤ.
