Bakongo
From Wikipedia
| Bakongo | |
|---|---|
| Ntalu ya bantu | 11 000 000 |
| Nziunga | Ngola, Kongo-Kinsasa, Kongo-Braza, Ngabu, Karibe |
| Ndinga | kikongo, bandinga ya bakongo |
| Lukwikilu | kinkisi, kiyesu |
| Bantu ya pembeni | bambundu, bayaka, babantu ya nkaka |
Bakongo kele bantu mosi ya babantu ya Afelika ya Kati. Bau ke zingaka na Repubilika ya Kongo ya Dimokalasi, Repubilika ya Kongo, Ngabu na Ngola. Bau ke tubaka bandinga mingi ya makanda, kansi bantu mingi zaba kutuba mpe kikongo ya leta.
Contents |
[balula] Bantu
Bakongo ke zingaka na Ngola ya Londe (na bizunga ya Kabinda, Nzadi, Wizi, Bengwela, Kwanza ya Node, Malanje na Lunda ya Node), Kongo-Kinsasa (na bizunga ya Kongo ya Kati, Kinsasa, Kwango na Kwilu) na Kongo-Braza (na bizunga ya Kwilu, Nyari, Lekumu, Bwenza, Pool na Brazzaville). Ndambu ya bakongo ke luta km² 250 000, yina kele nene mpila mosi na luyalumunu ya Ngabu.
[balula] Ntalu ya bantu
- 1 600 000 to 52% ya bantu ya Kongo-Brazzaville
- 7 400 000 to 12% ya bantu ya Kongo-Kinsasa
- 300 000 to 99% ya bantu ya Kabinda
- 2 000 000 to 13% ya bantu ya Ngola
- 70 000 to 2,5% ya bantu ya Liberia
- bakongo ya Karibe (Brezil, Ayiti, Kuba, ...)
- Na kimvuka ~ 11 000 000
Bambanza ya nene ya bakongo kele: Brazzaville, Pwantenwa, Lubomo, Matadi, Mboma, Muanda, Mbanza Ngungu, Mbanza Kongo, Soyo, Nzeto na Wizi.
[balula] Makanda ya bakongo
Bakongo ke kabukaka na makanda mingi.
Makanda ya Ngabu kele balumbu, bapunu, basira na bavili.
Makanda ya Repubilika ya Kongo kele babembe, badondo, bakamba, bakunyi, balari, balumbu, basundi = bakongo ya Boko, bavili to baluangu na bayombe.
Makanda ya Kabinda kele bakakongo, bavili, bawoyo na bayombe.
Makanda ya Repubilika ya Kongo ya Dimokalasi kele basundi = bamanianga, bamboma, bandibu, bantandu = bampangu, basolongo, bawoyo na bayombe.
Makanda ya Ngola kele bambata, bankanu, bapombo, basansala, basolongo, basoso, basuku, bayaka na bazombo.
Bantu zaba ve makanda ya bakongo ya Liberia, samu na bau kele bana ya bampika, yina vutukaka tuka Amedika.
[balula] Kinkulu
Bakongo kuendaka na nsi ya bubu na bau na bamvula nkama ya 12 katuka nsi ya londe-lunene. Na bamvula nkama ya 13 bau salaka nsi ya ntotila ya nene ya ntete, yina vuandaka Kongo ya Ntotila. Nimi ya Lukeni vuandaka ntotila ya ntete ya Kongo. Yandi nungaka nsi na ngele ya nzadi Kongo. Kuna yandi tungaka Mbanza Kongo, mbanza ya kimfumu ya ntete.
