Dusseldörp
Van Wikipedia
- Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. Ómdat 't plaatsgebónje is, maogs doe 't ómzètte nao 't Düsseldörper Platt, as te dit dialek sjpriks.
Dusseldörp of (in Duitse spelling) Düsseldörp (Hoegduits Düsseldorf) is de hoofstad vaan de Duitse deilstaot (Bundesland) Noordrien-Wesfale (Nordrhein-Westfalen) en 't regeringsdistrik Dusseldörp. De stad, mèt 577.416 inwoeners (31 december 2005) de veerde vaan Noordrien-Wesfale, is krinkvrij (kreisfrei) en ligk (gooddeils) aon d'n oeskaant vaan de Rien, in 't Land vaan Berge.
[bewirk] Geografie
Dusseldörp ligk middenin de Nederrein-liegvlekde (vaanoet Duits perspectief) euverwegend aon d'n oes("rechter"-)kaant vaan de Rien (allein stadsdistrik 4 ligk te weste devaan), en wel dao, boe 't reveerke d'n Dussel (Düssel) in de Rien oetstruimp. Dusseldörp ligk neet wied vaan 't Roergebeed en maak deil oet vaan de Rien-Roerregio, e metropoolgebeed mèt alles bijein neet minder es 11 miljoen inwoeners.
Dusseldörp is verdeild in 10 stadsdistrikte (Stadtbezirke), die alles bijein in 49 wieke verdeild zien. Eder stadsdistrik heet 'n eige distriksvertegewäördeging (Bezirksvertretung), te verglieke mèt de deilräöd in Amsterdam en Rotterdam.
De stad Dusseldörp grens inkel aon ander stei, en wel (te beginne in 't noorde, mèt de klok mèt) Duusbörg (Duisburg), Ratingen, Mettmann, Erkrath, Hilden, Langenfeld, Monheim am Rhein, Dormagen, Nüss (Neuss) en Meerbusch.
[bewirk] Historie
Dewijl de umgeving al sins prehistorische tije bewoend waor, en väöl huiege Dusseldörpse stadsdeile al in de vreug Middeliewe bestoonte (beväörbild de abdij vaan Keizerswaert, gestiech roond 700, en Bilk, veur 't iers geneump in 799), weurt Dusseldörp zelf pas veur 't iers geneump in 1135 veur 't iers geneump. 't Korbij pläötsje Keizerswaert woort oonder Frederik I Barbarossa tot vesting oetgebouwd. In dees daog stoont de ganse regio sterk oonder invlood vaan Kölle. Hei kaom evels in 1288 in ind aon, wie de aartsbisjop vaan Kölle de Slaag bij Woringe verloor. In datzelfde jaor nog kraog Dusseldörp stadsrechte vaan eine vaan de euverwinners, graof Adolf V van Berg. De graove vaan Berg naome vaanaof 1385 residentie in Dusseldörp, en mèt de oetbreiing vaan hun mach, die in 1521 zouw culminere in de stiechting vaan 't tripelheertogdóm Julich-Kleef-Berg, naom ouch de positie vaan Dusseldörp touw. De zestiende iew waor 'nen tied vaan groete bleuj veur de stad. In 1609 störf de dynastie vaan de Julich-Kleef-Bergse heertoge oet en weurt 't gebeed tot twisappel vaan versjèllende voorste. In 1614 woort de stad bijveurbild bezat door de Spaonse ginneraol Ambrosio Spinola. Oetindelik zien 't de heertoge vaan Paltz-Nöibörg (Pfalz Neuburg) die de stad in hen kriege. Ouch de Paltser Käörvoors nump Dusseldörp es hoofstad; de stad bleujt wijer op.
In 1702 evels valle de Franse tróppe in de Spaonse Successiekreeg Dusseldörp binne en verweuste 't gans. Ouch in de Zevejäörege Kreeg (en wel in 1757) vereuvere de Fransoze de stad weer eve. In deen tied weurt ze daan ouch hendeg versterk, oonder andere mèt 't Kestiel Benroa (Benrath). In 1795 kump de stad veur d'n daarde kier in Franse hen, wat ze tot 1801 blijf. Nao 't Congrès vaan Wene (1815) kump de stad mèt 't gebeed vaan 't aajd Hertogdóm Berg aon Pruse, es krinkvrij stad. Vaan 1820 tot 1875 is de stad neet krinkvrij. In dezen tied greujt ze evels snel door; in 1882 passeert 't aontal inwoeners de 100.000. Nao 't Verdraag vaan Versailles vaan 1919 weurt Dusseldörp in 1921 door Franse en Belzje tróppe bezat, dit blijf veer jaor laank zoe. Door zien ligking relatief kortbij 't geallieerd Fraankriek woort Dusseldörp al sins 1940 door de Britse tróppe gebombardeerd. Tot aon 1945 zouwe de bombardeminte 5.000 lui 't leve koste. Nao d'n oorlog verloor Dusseldörp gooddeils zien functie es industriestad en woort 't väöl mier 'n deenstestad; häöre bijnaom woort noe "bureau vaan 't Roergebeed".
 |
Tot daen tied kan d'n inhaud van 't artikel veurnaam informatie misse of nog neet good in zie verbandj ligke. |
