Venies

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Mestreechs aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.

De lagune vaan Venezië gezeen vaanoet Landsat

Venies of Venetië (Italiaans Venezia) is 'n stad in Italië, op e paar eilendsjes in de Adriatische Zie, besjut door 'n lagune. Ze is de houfstad vaan de glieknaomege provincie. De stad had bij de lèste registratie 266.181 inwoeners. Op naobereilen is eineg industrie gevesteg, mer al mier es 'n ieuw is toerisme de veurnaomste inkomstebron. De stad heet zelfs veur Italië hiel väöl historische gebouwe en heet e roondoet uniek karakter doortot ze mie waoterweeg en straote heet: al verkier geit per boet.

[bewirk] Historie

't Dogenpalies

Venies woort gestiech door inwoeners vaan Noord-Italië die in 568 vluchde veur de Longobarde, die 't laand binnevele. In laoter ieuwe lökde 't ouch de Franke oonder Pepien III neet de stad te vereuvere. Oeteindelik woort de stad 'n oonaofhenkelike stadsstaot, dee de Adriatische zie en de len daorumheer góng behierse. Vaanaof de tiende ieuw woort Venies besteurd door 'ne heertog, in 't lokaal dialek Doge. Vaanaof de twelfde ieuw woort deen Doge gekoze.

In de twelfde ieuw won Venies ouch de mach euver ummer groeter gebejer: iers euver de köste vaan Dalmatië, um de pirate dao weg te kinne hawwe, en euver Zuid-Tirol, boemèt 'n handelsroute nao Duitsland geëupend woort. Venies góng ziech ummer mier op d'n Oriënt riechte: 't vereuverde stökker vaan Griekenland (boe-oonder Korfoe en Kreta), en eupende handelsroutes mèt islamitische rieke. In 1204 speulde de doge 't veerdeg veur de Veerde Kroestoch nao Constantinopel um te bouge en die stad in te numme. Dao vestegde 't 't Latiens Keizerriek, wat inkel tientalle jaore standhoolt. Intösse waor Genua veur de Tyrrheense Zie geweure wat Venies veur de Adriatische Zie waor en begós 'n niks-oontzeende concurrentiestried tösse bei stadsstaote, die dèks es oorloge op aander groondgebeed woorte oetgevochte.

In de Reformatie en de ieuwe daonao verveel de polletieke mach vaan Venies, mer blaof 't cultureel oonvermeenderde importantie. Zoe sjreef Antonio Vivaldi hei zien meisterwèrke en woorte oonneumelik väöl palazzi gebojd. Ouch waor 't 'ne vriehave veur aandersdinkende oet gaans Italië, veural veur protestante, wat de staot op diplomatieke conflicte mèt de paus kaom te stoon.

In 1797 kaom aon mie es doezend jaor zelfstendegheid 'n eind, wie Napoleon de stad vereuverde. 't Congres vaan Wene herstèlde de souvereiniteit ouch neet: Venies woort bij 't Keuninkriek Lombardije geveug. Daodoor kaom ze in 1866 bij Italië. In de twintegste ieuw kraoge de eilendsjes ummer mie las vaan verzakking en euvertoerisme; tege 't ierste heet me e verbod op 't oppompe vaan water oet de bojem vaan Venies zelf, en, sins 2003, mèt de bouw vaan 'n störmvloodkering.