Web Analytics

See also ebooksgratis.com: no banners, no cookies, totally FREE.

CLASSICISTRANIERI HOME PAGE - YOUTUBE CHANNEL
Privacy Policy Cookie Policy Terms and Conditions
သန္‌့ (ဦး) - ဝိကိပိဒိယ

သန္‌့ (ဦး)

From Wikipedia

Contents

[edit] ဦးသန္‌့

မဟာသရေစည္‌သူ ဦးသန္‌့ (၁၉ဝ၉ ခုန္ဟစ္‌ ဇန္‌နဝာရီ ၂၂ - ၁၉၇၄ ခုန္ဟစ္‌ နုိဝင္‌ဘာ ၂၅) သည္‌ မ္ရန္‌မာနုိင္‌ငံသား သံတမန္‌တစ္‌ဦး ဖ္ရစ္‌္ရပီး တတိယမေ္ရာက္‌ ကုလသမဂ္ဂအထေ္ဝထေ္ဝအတ္ဝင္‌းေရးမ္ဟူးခ္ယုပ္‌အဖ္ရစ္‌ ၁၉၆၁ မ္ဟ ၁၉၇၁ ခုန္ဟစ္‌ထိ တာဝန္‌ထမ္‌း ေဆာင္‌ခဲ့သည္‌။ သူ၏ေရ္ဟ. ဤရာထူးတ္ဝင္‌တာဝန္‌ယူသ္ဝား ေသာ ဒက္‌ဟာမားရ္ဟုိးလ္‌ ၁၉၆၁ ခုန္ဟစ္‌ စက္‌တင္‌ဘာတ္ဝင္‌ လေယာဥ္‌ပ္ယက္‌က္ယသေဆုံး္ရပီး ေနာက္‌ ၄င္‌းတာဝန္‌ကုိ ထမ္‌း ေဆာင္‌ရန္‌ သူ.အား ရ္ဝေးခ္ယယ္‌ခဲ့က္ရသည္‌။ ဦးသန္‌့သည္‌ မ္ရန္‌မာလုိအား ္ရဖင္‌့ လူက္ရီးလူကောင္‌းတုိ့၏အမည္‌နာမရေ္ဟ.တ္ဝင္‌ရုိသေမ္ဟုပ္ရုသောစကားလုံး ္ရဖစ္‌္ရပီး ဦးသန့္ မ္ဟာသူ၏အမည္‌ ဖ္ရစ္‌သည္‌။ မ္ရန္‌မာပ္ရည္‌တ္ဝင္‌ သူ.အား သူ၏ ဇာတိကုိ ည္ဝ္ဟန္‌း္ရပီး ပန္‌းတနော္‌ဦးသန္‌့ဟု ခော္‌ ေ ဝာ္‌က္ရသည္‌။ မဟာသရေစည္‌သူမ္ဟာ ဘဲ္ဝ.နာမည္‌ဖ္ရစ္‌္ရပီး မ္ရန္‌မာအစုိးရမ္ဟ ခ္ယီး ္ရမႇင့္‌သောသူကောင္‌း ပ္ရုသည့္‌ ဘဲ္ဝ.တစ္‌ခု္ရဖစ္‌သည္‌။

[edit] ရ္ဟေးယခင္‌ကာလ

ဦးသန္‌့သည္‌ အောက္‌မ္ရန္‌မာနုိင္‌ငံ ပန္‌းတနော္‌ဇာတိဖ္ရစ္‌္ရပီး ပန္‌းတနော္‌မ္ရို့အထက္‌တန္‌း ေက္ယာင္‌းန္ဟင္‌့ ရန္‌ကုန္‌တက္ကသုိလ္‌တုိ့တ္ဝင္‌ သမုိင္‌းပညာကုိ သင္‌က္ရားခဲ့သည္‌။ သား ေလး ေ ယာက္‌အနက္‌ အက္ရီးဆုံး ္ရဖစ္‌္ရပီး မိဘမ္ယားမ္ဟာ ခ္ယမ္‌းသာသော လယ္‌ပုိင္‌ရ္ဟင္‌န္ဟင့္‌ ဆန္‌ကုန္‌သည္‌မ္ယား ္ရဖစ္‌က္ရသည္‌။ သူ၏ ဖခင္‌ ဦးဖုိးန္ဟစ္‌မ္ဟာ ရန္‌ကုန္‌၌ သူရိယသတင္‌းစာကုိ ထူထောင္‌ရာတ္ဝင္‌ ပာဝင္‌ခဲ့္ရပီး ဗမာ့သုတေသနအသင္‌း က္ရီးအား ကမကထပ္ရု ထူထောင္‌ခဲ့သူတစ္‌ဦးလည္‌း ဖ္ရစ္‌သည္‌။ သူ၏ဖခင္‌မ္ဟာ ဦးသန္‌့ ၁၄ န္ဟစ္‌သားတ္ဝင္‌ က္ဝယ္‌လ္ဝန္‌ခဲ့္ရပီး အမေ္ဝဆုိင္‌ပ္ရသနာမ္ယားကုိ ရင္‌ဆုိင္‌ရင္‌း မိခင္‌န္ဟင္‌့အတူ သား ေလးဦးတုိ့မ္ဟာ ငေ္ဝရေးေက္ရးေရး အခက္‌အခဲမ္ယားစ္ဝာ က္ရုံခဲ့ရသည္‌။ တက္ကသုိလ္‌မ္ဟ ပ္ရန္‌လာ္ရပီးေနာက္‌ ၂၅ န္ဟစ္‌အရ္ဝယ္‌ ဦးသန္‌့သည္‌ ပန္‌းတနော္‌ အမ္ယုိးသား ေက္ယာင္‌း၏ ကေ္ယာင္‌းအုပ္‌အဖ္ရစ္‌ လုပ္‌ကုိင္‌ခဲ့သည္‌။ ဤကာလအတ္ဝင္‌း သူသည္‌ ၄င္‌းအရပ္‌ဒေသတ္ဝင္‌းက မအူပင္‌မ္ရို့တ္ဝင္‌ ကေ္ယာင္‌းစစ္‌ဆေးေ ရးလုပ္‌နေသူ (နောင္‌တ္ဝင္‌ ဝန္‌က္ရီးခ္ယုပ္‌ဖ္ရစ္‌လာမည့္‌) ဦးနုန္ဟင္‌့ ခင္‌မင္‌ရင္‌းန္ဟီးခဲ့လေသည္‌။ ဦးသန္‌့သည္‌ ကလောင္‌အမည္‌ သီလဝဖ္ရင့္‌ သတင္‌းစာ၊ မဂ္ဂဇင္‌းမ္ယားတ္ဝင္‌ ဆောင္‌းပားမ္ယား ပုံမ္ဟန္‌ရေး ေလ့ရ္ဟိ္ရပီး နုိင္‌ငံတကာအသင္‌းအဖဲ္ဝ. က္ရီး အကေ္ရာင္‌း အပာအဝင္‌ အခ္ရားစာအုပ္‌မ္ယားစ္ဝာကုိ ဘာသာပ္ရန္‌ဆုိခဲ့လေသည္‌။

[edit] အစုိးရဝန္‌ထမ္‌း

လ္ဝတ္‌လပ္‌ရေးရစ ၁၉၄၈ ခုန္ဟစ္‌တ္ဝင္‌ ဦးနုဝန္‌က္ရီးခ္ယုပ္‌ဖ္ရစ္‌လာသောအခာ ဦးသန္‌့အား ရန္‌ကုန္‌တ္ဝင္‌ အသံလ္ဝ္ဟင့္‌ဌာန၏ ပ္ရန္‌က္ရားေရးမ္ဟူးအဖ္ရစ္‌ လုပ္‌ကုိင္‌ရန္‌ ဖိတ္‌ခော္‌ခဲ့သည္‌။ နောက္‌တစ္‌န္ဟစ္‌တ္ဝင္‌ ဦးသန္‌့အား မ္ရန္‌မာနုိင္‌ငံအစုိးရ၏ ပ္ရန္‌က္ရားေရးဝန္‌က္ရီးဌာနတ္ဝင္‌ အတ္ဝင္‌းဝန္‌အဖ္ရစ္‌ ခန္‌့အပ္‌ခဲ့သည္‌။ ၁၉၅၁ မ္ဟ ၁၉၅၇ ခုန္ဟစ္‌အတ္ဝင္‌း ဦးသန္‌့သည္‌ ဝန္‌က္ရီးခ္ယုပ္‌၏ အတ္ဝင္‌း ေ ရးမ္ဟူးအဖ္ရစ္‌ မိန္‌့ခ္ဝန္‌းမ္ယား ေရးပေး ္ရခင္‌း၊ နုိင္‌ငံခ္ရားခရီးစဥ္‌မ္ယားအား ရေးဆဲ္ဝပေး ္ရခင္‌းန္ဟင္‌့ နုိင္‌ငံခ္ရားဧည့္‌သည္‌ မ္ယားန္ဟင္‌့ တေ္ဝ.ဆုံပေး ္ရခင္‌းမ္ယားတ္ဝင္‌ ပာဝင္‌ကူညီ ဆောင္‌ရ္ဝက္‌ပေးရသည္‌။ နုိင္‌ငံတကာအစည္‌းအဝေးမ္ယားတ္ဝင္‌လည္‌း ပာဝင္‌ခဲ့္ရပီး အင္‌ဒုိနီးရ္ဟားနုိင္‌ငံ ဘန္‌ဒောင္‌း္ရမုိ.တ္ဝင္‌ ၁၉၅၅ ခုန္ဟစ္‌က က္ယင္‌းပခဲ့သော ပထမအက္ရိမ္‌ ဘက္‌မလုိက္‌လ္ဟုပ္‌ရ္ဟားမ္ဟုက္ရီးအား မေ္ဝးထုတ္‌ပေးခဲ့သည္‌့ အာရ္ဟအာဖရိ ိက ထိပ္‌သီးညီလာခံတ္ဝင္‌ အတ္ဝင္‌းေရးမ္ဟူးအဖ္ရစ္‌ ဆောင္‌ရ္ဝက္‌ခဲ့သည္‌။

၄င္‌းကာလတစ္‌လေ္ယ္ဟာက္‌လုံး သူသည္‌ ဦးနု၏ အယုံက္ရည္‌ရဆုံးန္ဟင္‌့ အနီးကပ္‌ဆုံး လူယုံဖ္ရစ္‌ခဲ့သည္‌။ ၁၉၅၇ မ္ဟ ၁၉၆၁ ခုန္ဟစ္‌ထိ သူသည္‌ မ္ရန္‌မာနုိင္‌ငံ၏ ကုလသမဂ္ဂအမ္ရဲတမ္‌း ကုိယ္‌စားလ္ဟယ္‌အဖ္ရစ္‌ ကုလသမဂ္ဂတ္ဝင္‌ တာဝန္‌ထမ္‌း ေဆာင္‌ခဲ့္ရပီး အယ္‌လ္‌ဂ္ယီးရီးယား လ္ဝတ္‌လပ္‌ရေး ဆေ္ဝး ေန္ဝးပဲ္ဝမ္ယားတ္ဝင္‌ တက္‌က္ရ္ဝစ္ဝာ ပာဝင္‌ခဲ့သည္‌။ ၁၉၆ဝ ပ္ရည့္‌န္ဟစ္‌တ္ဝင္‌ မ္ရန္‌မာအစုိးရမ္ဟ သူ.အား မဟာသရေစည္‌သူဘဲ္ဝ.ကုိ ပ္ရည္‌ထောင္‌စုစည္‌သူသင္ဂၤဟအဖဲ္ဝ.၏ ဂုဏ္‌ထူး ေဆာင္‌ ပုဂ္ဂုိလ္‌အဖ္ရစ္‌ အပ္‌န္ဟင္‌း ္ရခင္‌းခံခဲ့ရသည္‌။

[edit] ကုလသမဂ္ဂ အထေ္ဝထေ္ဝအတ္ဝင္‌း ေ ရးမ္ဟူးခ္ယုပ္‌

က္ဝယ္‌လ္ဝန္‌သူ ဒက္‌ဟမ္‌မားရ္ဟုိး၏ က္ယန္‌ရ္ဟိနေသေး ေသာ ရာထူးသက္‌တမ္‌းကုိ ဆက္‌လက္‌ထမ္‌း ေဆာင္‌ရန္‌ ကုလသမဂ္ဂလုံခ္ရုံရေး ေကာင္‌စီ၏ ထောက္‌ခံမ္ဟုဖ္ရင့္‌ ဦးသန္‌့အား အထေ္ဝထေ္ဝညီလာခံက္ရီးက တညီတည္ဝတ္‌တည္‌း ဆုံး ္ရဖတ္‌ ရေ္ဝးခ္ယယ္‌ခဲ့သည္‌။ ဦးသန္‌့သည္‌ ယာယီအထေ္ဝထေ္ဝ အတ္ဝင္‌းေရးမ္ဟူးခ္ယုပ္‌အဖ္ရစ္‌ ၁၉၆၁ ခုန္ဟစ္‌ နုိဝင္‌ဘာ ၃ ရက္‌မ္ဟ စတင္‌တာဝန္‌ထမ္‌း ေဆာင္‌ခဲ့သည္‌။ ထုိ့နောက္‌ ဦးသန္‌့အားအထေ္ဝထေ္ဝအတ္ဝင္‌းေရးမ္ဟူးခ္ယုပ္‌အဖ္ရစ္‌ ၁၉၆၂ ခုန္ဟစ္‌ နုိဝင္‌ဘာ ၃ဝ ရက္‌မ္ဟ ၁၉၆၆ ခုန္ဟစ္‌ နုိဝင္‌ဘာ ၃ ရက္‌သက္‌တမ္‌းအတ္ဝက္‌ တာဝန္‌ထမ္‌း ေဆာင္‌ရန္‌ အထေ္ဝထေ္ဝညီလာခံက္ရီးက တညီတည္ဝတ္‌တည္‌း ဆုံး ္ရဖတ္‌ခဲ့သည္‌။ ၄င္‌းပထမသက္‌တမ္‌း ကာလအတ္ဝင္‌း က္ယူးဘားဒုံးပ္ယံအရေးအခင္‌းန္ဟင့္‌ က္ဝန္‌ဂုိပ္ရည္‌တ္ဝင္‌း စစ္‌ပဲ္ဝအဆုံးသတ္‌သည့္‌ ကိစ္စမ္ယားတ္ဝင္‌ က္ယယ္‌ပ္ရန္‌့စ္ဝာ နာမည္‌ရခဲ့သည္‌။ ဦးသန္‌့သည္‌ ၁၉၆၆ ခုန္ဟစ္‌ ဒီဇင္‌ဘာလ ၂ ရက္‌တ္ဝင္‌ ဒုတိယသက္‌တမ္‌းသုိ့ ဆက္‌လက္‌ လုပ္‌ကုိင္‌ရန္‌ လုံခ္ရုံရေး ေကာင္‌စီ၏ တစ္‌ခဲနက္‌ထောက္‌ခံခ္ယက္‌အရ အထေ္ဝထေ္ဝညီလာခံက္ရီးမ္ဟ ခန္‌့အပ္‌ခ္ရင္‌းကုိ ခံခဲ့ရလေသည္‌။ သူ၏ သက္‌တမ္‌းသည္‌ သူအနားယူသ္ဝားသည့္‌ ၁၉၇၁ ခုန္ဟစ္‌ ဒီဇင္‌ဘာ ၃၁ ရက္‌ထိ က္ရာခဲ့သည္‌။ သူ တာဝန္‌ထမ္‌း ေဆာင္‌ စဥ္‌ကာလအတ္ဝင္‌း အာရ္ဟန္ဟင္‌့ အာဖရိကမ္ဟ တုိင္‌း ္ရပည္‌ပောင္‌းမ္ယားစ္ဝာ၏ အဖဲ္ဝ.ဝင္‌သစ္‌အဖ္ရစ္‌ ဝင္‌ရောက္‌ရေးကုိ ကမကထ ပ္ရုလုပ္‌ခဲ့္ရပီး တောင္‌အာဖရိက၏ အပာသုိက္‌ လူဖ္ရူလူမည္‌း ခဲ္ဝခ္ရား ေ ရးဝာဒကုိ ပ္ရတ္‌သားစ္ဝာ ဆန္‌့က္ယင္‌ခဲ့သည္‌။ သူ၏ သက္‌တမ္‌းတစ္‌လေ္ယ္ဟာက္‌ ကုလသမဂ္ဂ ဖံ္ဝ.ဖ္ရိုးမ္ဟု ရန္‌ပုံငေ္ဝအဖဲ္ဝ.၊ ကုလသမဂ္ဂတက္ကသုိလ္‌၊ အန္‌့တက္‌၊ ယူနီတာန္ဟင္‌့ ကုလသမဂ္ဂ ပတ္‌ဝန္‌းက္ယင္‌အစီအစဥ္‌အပာအဝင္‌ ကုလသမဂ္ဂလက္‌အောက္‌ခံ အဖဲ္ဝ.အစည္‌းမ္ယားစ္ဝာကုိ ထူထောင္‌နုိင္‌ခဲ့သည္‌။

သူ၏ ဦးေဆာင္‌မ္ဟုအောက္‌တ္ဝင္‌ ကုလသမဂ္ဂ ၏ စေ့စပ္‌ဖ္ယန္‌ဖေ္ရခဲ့သော ပဋိပက္ခပောင္‌းမ္ယားစ္ဝာအနက္‌ ယခုအခာ လူမ္ယား ေမ့ပေ္ယာက္‌ကုန္‌က္ရ္ရပီဖ္ရစ္‌သော ၁၉၆၁ ခုန္ဟစ္‌ ယီမင္‌န္ဟင္‌့ ၁၉၆၈ ခုန္ဟစ္‌ ဘာရိန္‌းတုိ့မ္ဟ ပ္ရသ္သနာမ္ယား ပာဝင္‌ခဲ့သည္‌။ ပ္ရသ္သနာရပ္‌တုိင္‌းသည္‌ ဒ ေ သတစ္‌ခုလုံးအား စစ္‌မီးကူးစက္‌ပ္ယံ.ပ္ဝားနုိင္‌သော အခေ္ရအနေဖ္ရစ္‌ခဲ့သော္‌လည္‌း ဦးသန္‌့၏ အေး ေဆးတည္‌္ရငိမ္‌စ္ဝာပ္ရသ္သနာကုိင္‌တ္ဝယ္‌နုိင္‌မ္ဟုကေ္ရာင္‌့ စစ္‌ဖ္ရစ္‌ခ္ရင္‌းမ္ဟ ကာက္ဝယ္‌တားဆီးနုိင္‌ခဲ့သည္‌။ သူ၏ ေ ရ္ဟ.တ္ဝင္‌ တာဝန္‌ထမ္‌း ေဆာင္‌ခဲ့သူ န္ဟစ္‌ဦးန္ဟင္‌့ မတူသည္‌့အခ္ယက္‌တစ္‌ခုမ္ဟာ ဤရာထူးကုိ ၁ဝ န္ဟစ္‌က္ရာ ကုိင္‌တ္ဝယ္‌ခဲ့္ရပီး ေနာက္‌ ရ္ဟိသမ္ယ္ဟသောအင္‌အား က္ရီး နုိင္‌ငံမ္ယားန္ဟင္‌့ မေးထူး ေခာ္‌ေပ္ရာမပ္ယက္‌ခဲ့ခ္ရင္‌းပင္‌ ဖ္ရစ္‌သည္‌။ ဦးသန္‌့ အလုပ္‌တာဝန္‌ စတင္‌ခန္‌့အပ္‌သည့္‌ ၁၉၆၁ ခုန္ဟစ္‌တ္ဝင္‌ ဆုိဗီယက္‌ ပ္ရည္‌ထောင္‌စုက စစ္‌အေးအုပ္‌စုတစ္‌ခုစီကုိ ကုိယ္‌စား ပ္ရု့သည့္‌ အထေ္ဝထေ္ဝအတ္ဝင္‌းေရးမ္ယူးခ္ယုပ္‌သုံးဦးက္ယင္‌့သုံးသည့္‌ နည္‌းလမ္‌းကုိအဆုိပ္ရုရန္‌က္ရုိးပမ္‌း ခဲ့လေသည္‌။ ဤသုိ့ဖ္ရင္‌့ အင္‌အား က္ရီးနုိင္‌ငံမ္ယားအတ္ဝင္‌း ညီမ္ယ္ဟမ္ဟုရ္ဟိစေရန္‌ ရည္‌ရ္ဝယ္‌ခ္ရင္‌း ္ရဖစ္‌သည္‌။ ဦးသန္‌့အား ဒုတိယသက္‌တမ္‌း ဆက္‌လက္‌ခန္‌့အပ္‌ခဲ့သည့္‌ ၁၉၆၆ ခုန္ဟစ္‌တ္ဝင္‌မူ အင္‌အား က္ရီးနုိင္‌ငံအားလုံးက လုံခ္ရုံရေး ေကာင္‌စီ၏ တစ္‌ခဲနက္‌သဘောတူညီမ္ဟုဖ္ရင့္‌ ဆုံး ္ရဖတ္‌က္ရသည္‌။ အထေ္ဝထေ္ဝအတ္ဝင္‌းေရးမ္ဟူးခ္ယုပ္‌ ရာထူး၏ အရေးပာမ္ဟုန္ဟင္‌့ ဦးသန္‌့၏ လုပ္‌ဆောင္‌ခ္ယက္‌မ္ယားက သက္‌သေပ္ရလုိက္‌ခ္ရင္‌း ဖ္ရစ္‌သည္‌။

အာရပ္‌ကမ္ဘာန္ဟင္‌့ အစ္စရေးတုိ့၏ ခေ္ရာက္‌ရက္‌စစ္‌ပဲ္ဝ၊ ခ္ယက္‌ကုိစလုိဗားကီးယားနုိင္‌ငံအား ဆုိဗီယက္‌တုိ့ သိမ္‌းပုိက္‌သည္‌့ ပရက္‌နေ္ဝဦးအဖ္ရစ္‌အပ္ယက္‌၊ ဘဂၤလားဒက္‌ရ္ဟ္‌ နုိင္‌ငံအား မေ္ဝးထုတ္‌ပေးလုိက္‌သည္‌့ ၁၉၇၁ ခုန္ဟစ္‌ အိန္ဒိယ၊ ပာကစ္စတန္‌စစ္‌ပဲ္ဝစသည့္‌ အားလုံးသည္‌ ဦးသန္‌့တာဝန္‌ယူစဥ္‌ကာလအတ္ဝင္‌း ဖ္ရစ္‌ပ္ယက္‌ခဲ့သည္‌။ အီဂ္ယစ္‌သမ္မတ နာဆာ၏ တောင္‌းဆုိခ္ယက္‌အရ ၁၉၆၇ ခုန္ဟစ္‌တ္ဝင္‌ ကုလသမဂ္ဂ တပ္‌ဖဲ္ဝ.မ္ယားကုိ ဆုိင္‌းနုိင္‌းသဲကန္တာရမ္ဟ ရုပ္‌သိမ္‌း ေပးခဲ့သည္‌။ အမေရိကန္‌န္ဟင့္‌ အစ္စရေးနုိင္‌ငံတုိ့တ္ဝင္‌ ဦးသန္‌့အား ထုိကိစ္စကေ္ရာင္‌့ အက္ရီးအက္ယယ္‌ ပ္ရစ္‌တင္‌ဝေဖန္‌ခဲ့က္ရသည္‌။ အမ္ဟန္‌မ္ဟာ ယင္‌းအခ္ယိန္‌တ္ဝင္‌ ကုလသမဂ္ဂ တပ္‌ဖဲ္ဝ.မ္ယားသု့ိ တပ္‌မ္ယား ေစလ္ဝ္ဟတ္‌ခဲ့သော အိန္ဒိယ န္ဟင္‌့ ယူဂုိဆလားဗီးယားနုိင္‌ငံတုိ့သည္‌ ထုိစဥ္‌အခာက ၄င္‌းတုိ့၏ တပ္‌မ္ယားအား ရုပ္‌သိမ္‌း ေပးရန္‌ သဘောတူခဲ့္ရပီး ဖ္ရစ္‌သည္‌။ ဦးသန္‌့သည္‌ နာဆာအား အစ္စရေးန္ဟင့္‌ စစ္‌မဖ္ရစ္‌ရန္‌ ကုိင္‌ရုိ္ရမုိ.သုိ့ နောက္‌ဆုံးအခ္ယိန္‌ထိ သ္ဝား ေရာက္‌က္ရုိးပမ္‌းအားထုတ္‌သ္ဝားခဲ့သည္‌။ တစ္‌ခ္ယိန္‌က အမေရိကန္‌န္ဟင့္‌ ကောင္‌းမ္ဝန္‌ခဲ့သည့္‌ ဆက္‌ဆံရေးမ္ဟာလည္‌း ဗီယက္‌နမ္‌စစ္‌န္ဟင္‌့ပတ္‌သက္‌၍ ဦးသန္‌့က အမေရိကန္‌တုိ့ကုိ ဝေဖန္‌ခဲ့သဖ္ရင့္‌ ပ္ယက္‌ပ္ရားယုိယ္ဝင္‌းခဲ့သည္‌။ ဂယ္ြန္‌ဆင္‌၏ အစုိးရက ဝာရ္ဟင္‌တန္‌န္ဟင္‌့ ဟနိ္ဝုင္‌အက္ရား တုိက္‌ရုိက္‌စေ့စပ္‌ရန္‌ ဦးသန္‌့၏ လ္ယ္ဟုိ.ဝ္ဟက္‌စ္ဝာ က္ရုိးပမ္‌းမ္ဟုမ္ယားကုိ ပယ္‌ခ္ယခဲ့ သည္‌။

ဦးသန္‌့သည္‌ ပန္‌းကန္‌ပ္ရားပ္ယံန္ဟင့္‌ ပတ္‌သက္‌သော သတင္‌းမ္ယားကုိ စိတ္‌ဝင္‌တစား လေ့လာခဲ့လေသည္‌။ ၁၉၆၇ ခုန္ဟစ္‌တ္ဝင္‌ အမေရိကန္‌လူမ္ယုိး ကမ္ဘာ့လေထု ဆုိင္‌ရာ ရူပဗေဒပညာရ္ဟင္‌ ဒောက္‌တာ ဂ္ယိန္‌း အီး မက္‌ဒော္‌နယ္‌အား ကုလသမဂ္ဂကမ္ဘာ့ပ္ရင္‌ပလေထုဆုိင္‌ရာအဖဲ္ဝ့က္ရီး၏ရေ ္ဟ.တ္ဝင္‌ ပန္‌းကန္‌ပ္ရားပ္ယံန္ဟင္‌့ ပတ္‌သက္‌၍ပေ္ရာက္ရားရန္‌ စီစဥ္‌ပေးခဲ့သည္‌။

၁၉၇၁ ခုန္ဟစ္‌ ဇန္‌နဝာရီ ၂၃ ရက္‌တ္ဝင္‌ ဦးသန္‌့သည္‌ ၄င္‌းအနေဖ္ရင္‌့ အထေ္ဝထေ္ဝအတ္ဝင္‌း ေ ရးမ္ဟူးခ္ယုပ္‌ ရာထူးအား တတိယအက္ရိမ္‌လုပ္‌ကုိင္‌ရန္‌ လုံးဝ မဖ္ရစ္‌နုိင္‌တော့ကေ္ရာင္‌း ပ္ရတ္‌သားစ္ဝာ င္ရင္‌းပယ္‌ခဲ့လေသည္‌။ ကုလသမဂ္ဂ လုံခ္ရုံရေး ေကာင္‌စီသည္‌ ရက္‌ပောင္‌းမ္ယားစ္ဝာ အဖေ္ရရ္ဟာမတေ္ဝ.ဘဲ ရ္ဟိရာမ္ဟ ၁၉၇၁ ခု ဒီဇင္‌ဘာ ၂၁ ရက္‌ ဝာလ္‌ဟိန္‌း၏ ၅၃ က္ရိမ္‌မေ္ရာက္‌မေ္ဝးေန့န္ဟင္‌့ ဦးသန္‌့၏ ဒုတိယသက္‌တမ္‌း ကုန္‌ဆုံးရန္‌ ၁ဝ ရက္‌အလုိတ္ဝင္‌ က္ဝတ္‌ဝာလ္‌ဟိန္‌းအား သဘောတူရေ္ဝးခ္ယယ္‌နုိင္‌ခဲ့က္ရသည္‌။

အထေ္ဝထေ္ဝညီလာခံ၌ သူ၏ နောက္‌ဆုံး န္ဟုတ္‌ဆက္‌မိန္‌့ခ္ဝန္‌း ပေ္ရာက္ရားရာ၌ သူသည္‌ တာဝန္‌ဝတ္တရားမ္ယား အောင္‌မ္ရင္‌စ္ဝာ ထမ္‌းေဆာင္‌ခဲ့္ရပီးအနားယူရာတ္ဝင္‌ သူသည ္‌သာမန္‌ပော့ပား ္ရခင္‌းမဟုတ္‌ဘဲ လ္ဝတ္‌မေ္ရာက္‌ရေးရ သက့ဲသု့ိ ခံစားရ ေက္ရာင္‌း မိန္‌့က္ရားခဲ့လေသည္‌။ ၁၉၇၁ ခုန္ဟစ္‌ ဒီဇင္‌ဘာ ၂၇ ရက္‌ထုတ္‌ နယူး ေ ယာက္‌ တုိင္‌းမ္‌ သတင္‌းစာက္ရီး၏ ခောင္‌း က္ရီးပုိင္‌းတ္ဝင္‌ 'သူ အနားယူသ္ဝား္ရပီး ေနာက္‌တ္ဝင္‌လည္‌း ္ရငိမ္‌းခ္ယမ္‌း ေ ရးအတ္ဝက္‌ အားတက္‌သရော လုပ္‌ဆောင္‌ခဲ့သည္‌့ ဦးသန္‌့၏ လေးနက္‌သော ပညာဉာဏ္‌က္ရီးမားမ္ဟုကုိ ဆက္‌လက္‌အားကုိး ေနရဦးမည္‌' ဟု မ္ဟတ္‌ခ္ယက္‌ပေးခဲ့သည္‌။ ခောင္‌းစဥ္‌ကုိမူ 'ဦးသန္‌့၏ လ္ဝတ္‌မေ္ရာက္‌ခ္ရင္‌း' ဟု တပ္‌ခဲ့သည္‌။

[edit] ထူးခ္ရား ေပ္ရာင္‌မေ္ရာက္‌သည့္‌ နောက္‌ဆုံးပဲ္ဝ

ဦးသန္‌့သည္‌ ၁၉၇၄ ခုန္ဟစ္‌ နုိဝင္‌ဘာ ၂၅ ရက္‌တ္ဝင္‌ နယူး ေ ယာက္‌္ရမုိ.၌ အဆုပ္‌ကင္‌ဆာဖ္ရင့္‌ က္ဝယ္‌လ္ဝန္‌ခဲ့သည္‌။ ထုိအခ္ယိန္‌တ္ဝင္‌ မ္ရန္‌မာနုိင္‌ငံသည္‌ ဦးသန္‌့၏ ဂုဏ္‌သတင္‌းမ္ယားကုိ အသိအမ္ဟတ္‌မပ္ရုသည့္‌ စစ္‌အစုိးရက အုပ္‌ခ္ယုပ္‌လ္ယက္‌ရ္ဟိသည္‌။ ထုိစဥ္‌က မ္ရန္‌မာနုိင္‌ငံသမ္မတ ဦး ေနဝင္‌းသည္‌ ဦးသန္‌့အား နုိင္‌ငံတကာမ္ဟ အသိအမ္ဟတ္‌ပ္ရုမ္ဟုန္ဟင္‌့ မ္ရန္‌မာလူထုက္ရီးက က္ရည္‌ညုိလေးစားမ္ဟုပ္ရုသည္‌ကုိ မနာလုိလ္ယက္‌ ရ္ဟိသည္‌။ ဦး ေနဝင္‌းက ၄င္‌း၁၉၆၂ ခုန္ဟစ္‌ မတ္‌ ၂ရက္‌တ္ဝင္‌ အာဏာသိမ္‌း၍ ဖ္ရုတ္‌ခ္ယခဲ့သော ဦးနု၏ ဒီမုိကရေစီအစုိးရန္ဟင့္‌ ဦးသန္‌့တုိ့ နီးကပ္‌စ္ဝာ ဆက္‌န္ဝယ္‌္ဟုကုိလည္‌း မန္ဟစ္‌မ္ရို့ေပ။ ဦး ေနဝင္‌းသည္‌ ဦးသန္‌့၏ ရုပ္‌ကလပ္‌အား နုိင္‌ငံတော္‌ဈာပနအဖ္ရစ္‌ မပ္ရုလုပ္‌ဘဲသဂ္ရိုဟ္‌‌ရန္‌ အမိန္‌့ပေးခဲ့သည္‌။ ကုလသမဂ္ဂ ရုံးခ္ယုပ္‌ရ္ဟိရာ နယူး ေ ယာက္‌္ရမုိ.မ္ဟ ဦးသန္‌့၏ ရုပ္‌ကလပ္‌အား ရန္‌ကုန္‌ ္ရမုိ.သုိ့ ပ္ရန္‌လည္‌ သယ္‌ဆောင္‌ခဲ့ရာ ရန္‌ကုန္‌အရောက္‌တ္ဝင္‌ ခရီးဦး က္ရုိဆုိမည္‌့ ဂုဏ္‌ပ္ရုတပ္‌ဖဲ္ဝ. ေသာ္‌လည္‌း ေကာင္‌း၊ အစုိးရအရာရ္ဟိမ္ယား ေသာ္‌လည္‌း ေကာင္‌း မတေ္ဝ.ရ ေခ္ယ။

၁၉၇၄ ခုန္ဟစ္‌ ဒီဇင္‌ဘာ ၅ ရက္‌ ဦးသန္‌့၏ ဈာပနအခမ္‌းအနား က္ယင္‌းပမည္‌့နေ့တ္ဝင္‌ မေ္ရ ္ရမႇုပ္‌သ္ရဂၤုိဟ္‌ခ္ရင္‌း မပ္ရုမီ က္ယုိက္ကဆံ မ္ရင္‌း္ရပုိင္‌က္ဝင္‌းတ္ဝင္‌ ဦးသန္‌့၏ ရုပ္‌ကလပ္‌အား မ္ရန္‌မာပ္ရည္‌သူမ္ယားက နောက္‌ဆုံးအက္ရိမ္‌ ဂာရဝပ္ရုနုိင္‌ရန္‌ ပ္ရသထား ေလသည္‌။ ထောင္‌ပောင္‌းမ္ယားစ္ဝာသော ပ္ရည္‌သူလူထုမ္ဟာ လမ္‌း ေဘးဝဲယာတုိ့မ္ဟ တန္‌းစီ၍ ဂာရဝပ္ရုရန္‌ စောင္‌့ဆုိင္‌းလ္ယက္‌ရ္ဟိက္ရသည္‌။

ဦးသန္‌့၏ ရုပ္‌ကလပ္‌ကုိ ရန္‌ကုန္‌သုသာန္‌တ္ဝင္‌ မေ္ရ ္ရမႇုပ္‌သဂ္ရိုဟ္‌ခ္ရင္‌း ္ရပုရန္‌ ခရီးမစတင္‌မီတ္ဝင္‌ ဆန္ဒပ္ရ ေက္ယာင္‌းသား တစ္‌စုက လုယူသ္ဝား္ရပီး ရန္‌ကုန္‌တက္ကသုိလ္‌ ပရဝုဏ္‌အတ္ဝင္‌း ကေ္ယာင္‌းသားသမဂ္ဂ နေရာ ေဟာင္‌းတ္ဝင္‌ ဂူသ္ဝင္‌းသဂ္ရၤုိဟ္‌က္ရသည္‌။ ကေ္ယာင္‌းသားသမဂ္ဂအဆောက္‌အအုံမ္ဟာ ၁၉၆၂ ခုန္ဟစ္‌ ဇူလုိင္‌ ၈ ရက္‌က ဦး ေနဝင္‌းက မုိင္‌းခဲ္ဝ၍ ဖ္ယက္‌ဆီး ေစခဲ့္ရပီး ္ရဖစ္‌သည္‌။

ဆန္ဒပ္ရ ေက္ယာင္‌းသားမ္ယားသည္‌ ၁၉၇၄ ဒီဇင္‌ဘာ ၅ ရက္‌မ္ဟ ၁၁ ရက္‌အတ္ဝင္‌း တက္ကသုိလ္‌ပရဝုဏ္‌အတ္ဝင္‌းတ္ဝင္‌ ယာယီဗိမာန္‌တစ္‌ခု တည္‌ဆောက္‌က္ရ ္ရပီး အစုိးရဆန္‌့က္ယင္‌ရေးမိန္‌့ခ္ဝန္‌းမ္ယား ပေ္ရာက္ရား က္ရသည္‌။ ၁၉၇၄ ခုန္ဟစ္‌ ဒီဇင္‌ဘာ ၁၁ ရက္‌ နံနက္‌ မုိး ေသာက္‌ခ္ယိန္‌မတုိင္‌မီတ္ဝင္‌ စစ္‌တပ္‌မ္ဟ တက္ကသုိလ္‌ ကေ္ယာင္‌းဝင္‌းအား ခ္ယင္‌းနင္‌းသိမ္‌းပုိက္‌က္ရ္ရပီး ဦးသန္‌့၏ ရုပ္‌ကလပ္‌အား ရေ္ဝ္ဟတိဂုံခေ္ရရင္‌းသုိ့ ပေ္ရာင္‌း ေ ရ္ဝ္ဟ. ္ရမႇုပ္‌န္ဟံခဲ့က္ရသည္‌။ ယခုထက္‌တုိင္‌ ၄င္‌း ေနရာတ္ဝင္ ရ္ဟိနေဆဲ ဖ္ရစ္‌သည္‌။ ယာယီဂူဗိမာန္‌အား စောင္‌့ရေ္ဟာက္‌နေသည့္‌ ကေ္ယာင္‌းသားအခ္ယုိ. သေဆုံးခဲ့က္ရသည္‌။

တက္ကသုိလ္‌ကေ္ယာင္‌းဝင္‌းတ္ဝင္‌ ဖ္ရစ္‌ပ္ယက္‌ခဲ့သည္‌မ္ယားန္ဟင့္‌ ဦးသန္‌့၏ ရုပ္‌ကလပ္‌အား အင္‌အားသုံး၍ရေ္ဝ္ဟ. ေပ္ရာင္‌းသည္‌ကုိ က္ရားသိရသော ္ရမုိ.လူထုသည္‌ လမ္‌းမပော္‌သုိ့ ထ္ဝက္‌၍ ဆန္ဒပ္ရက္ရသည္‌။ ရန္‌ကုန္‌ဝန္‌းက္ယင္‌တစ္‌ခုလုံးကုိ စစ္‌အုပ္‌ခ္ယုပ္‌ရေး ကေ္ရညာခဲ့္ရပီး ဦးသန္‌့အရေးအခင္‌းဟု လူသိခဲ့သော အရေး ေတာ္‌ပုံမ္ဟာ ဦး ေနဝင္‌းမ္ဟ ခေ္ယမ္ဟုန္‌း ္ရခင္‌းကုိ ခံခဲ့ရသည္‌။

၁၉၇၈ ခုန္ဟစ္‌တ္ဝင္‌ ဦးသန္‌့က္ဝယ္‌လ္ဝန္‌္ရပီး ေနာက္‌ အမေရိကန္‌စာအုပ္‌တုိက္‌ဖ္ရစ္‌သည့္‌ ဒာဘဲလ္‌ဒေးစာပေတုိက္‌မ္ဟ ကုလသမဂ္ဂ မ္ဟ မေ္ယ္ဟာ္‌က္ရည့္‌ခ္ရင္‌း ဟူသော စာအုပ္‌ကုိ ထုတ္‌ဝေခဲ့သည္‌။ နယူး ေ ယာက္‌္ရမုိ. ကုလသမဂ္ဂ ဌာနခ္ယုပ္‌မ္ဟ မလ္ဟမ္‌းမကမ္‌းရ္ဟိ ဘဲလ္‌မောင္‌့ကယ္ြန္‌းကုိ အထေ္ဝထေ္ဝအတ္ဝင္‌း ေ ရးမ္ဟူးခ္ယုပ္‌ ဦးသန္‌့အား အမ္ဟတ္‌ရသည့္‌ အနေန္ဟင္‌့ ဦးသန္‌့က္ယ္ဝြန္‌းဟု တရားမဝင္‌ခော္‌ ေ ဝာ္‌ခဲ့သည္‌။ ဦးသန္‌့သည္‌ ဇနီး ္ရဖစ္‌သူ ဒော္‌သိန္‌းတင္‌န္ဟင့္‌ ထိန္‌း ္ရမားခဲ့သည္‌။ သူ.တ္ဝင္‌ သမီးတစ္‌ယောက္‌၊ မေ္ရး ေလး ေ ယာက္‌၊ မ္ရစ္‌သုံး ေ ယာက္‌တုိ့ က္ယန္‌ရစ္‌ခဲ့သည္‌။ သူ၏မေ္ရးတစ္‌ဦး ္ရဖစ္‌သူ သန္‌့မ္ရင္‌့ဦးသည္‌ ကုသမဂ္ဂ ၏ နုိင္‌ငံရေးရာဌာနတ္ဝင္‌ သမုိင္‌းပာရဂူအဖ္ရစ္‌ တာဝန္‌ထမ္‌း ေဆာင္‌လ္ယက္‌ရ္ဟိ္ရပီး မ္ရစ္‌တစ္‌ခု၏ ပေ္ယာက္‌ဆုံး နေသော ခေ္ရရာမ္ယား ဟူသော ဦးသန့္‌၏ ကုိယ္‌ရေးသမုိင္‌းတစ္‌စိတ္‌တစ္‌ဒေသကုိ ရေးသားခဲ့သည္‌။

Static Wikipedia (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2007 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2006 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu

Static Wikipedia February 2008 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu