Albert Otto Hirschman

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Albert Otto Hirschman (ur. 7 kwietnia 1915 w Berlinie), amerykański ekonomista specjalizujący się w ekonomii rozwoju i studiach nad Ameryką Łacińską, piszący także prace z pogranicza nauk społecznych.

Dzieła Hirshmana wyróżnia interdyscyplinarny i erudycyjny styl, uwzględniający złożoność procesów gospodarczych oraz znaczenie czynników o charakterze społecznym i politycznym. Dużo uwagi poświęca także społecznym i moralnym aspektom funkcjonowania instytucji rynkowych. Sprawia to, że jego dzieła są inspirujące także dla socjologii, politologii i historii idei.

Strategy of Economic Development była krytyką koncepcji wzrostu zrównoważonego rozwijanej przez Rosenstein-Rodana i Ragnara Nurske’ego. Przeszkodą rozwoju gospodarczego nie jest brak określonego czynnika rozwoju (np. oszczędności, przedsiębiorczości czy wykształconej siły roboczej), ale brak zdolności i powiązań pomiędzy istniejącymi w danym kraju zasobami i zdolnościami. Te ostatnie są zazwyczaj ukryte: źle rozproszone lub źle wykorzystywane. Według Hirschmana wzrost jest zjawiskiem z zasady niezrównoważonym: nierównowaga może spowodować początek transformacji całej gospodarki. Krytykował postulowany przez zwolenników koncepcji wzrostu zrównoważonego „frontalny atak inwestycyjny”, której logiczną konsekwencją była centralizacja decyzji inwestycyjnych. Prawdą jest, argumentował Hirschman, że samochody są bezużyteczne bez dróg. Nie oznacza to jednak, że najlepszą drogą rozwoju transportu jest jednoczesne rozwijanie przemysłu samochodowego i sieci drogowej. Inwestycje powinny być promowane w tych działach produkcji, gdzie istnieje wiele potencjalnych powiązań zarówno w ramach danej branży jak i z innymi branżami (tzw. backward and forward linkages). Inwestycje w odpowiednio dobranym sektorze mogą spowodować wzrost w całej gospodarce. Poglądy Hirschmana na kierunki polityki rozwoju, różniły go zarówno od zwolenników rynku, jak i interwencjonizmu państwowego. Ważne jest, jego zdaniem, docenienie złożoności i nieprzewidywalności procesów rozwoju.

Jego najgłośniejszą książką jest Lojalność, krytyka i rozstanie, w której pokazuje różne sposoby rozumienia działania instytucji społecznych i wskazuje na konieczność szerszego spojrzenia na ideę efektywności, które wykraczałoby poza mechanizmy racjonalnego wyboru. Rezygnując z zakupów w pobliskiej piekarni stosujemy mechanizm rozstania (charakterystyczny dla myślenia ekonomistów i działania konkurencji rynkowej). Z wielu względów, ludzie stosują także mechanizm krytyki (charakterystyczny zwłaszcza dla myślenia politologów), który w niektórych obszarach życia jest jedyną możliwością sygnalizowania o naszym niezadowoleniu. Mechanizmy rozstania i krytyki mogą występować łącznie (np. rozwód nie jest jedyną metodą rozwiązania kłopotów małżeńskich), mogą też wzajemnie się wzmacniać lub osłabiać. Przykładowo, gdy bogatsi rodzice, niezadowoleni z poziomu szkół państwowych, przeniosą swoje dzieci do szkół prywatnych (rozstanie), to trudniej będzie przekonać polityków do reformy szkolnictwa (krytyka).

Życiorys Hirschmana jest równie bogaty co tematyka jego książek. Urodził się w rodzinie niepraktykujących żydów. Uczył się we francuskim liceum i rozpoczął studia na Uniwersytecie Berlińskim. W 1933 r. wyemigrował do Paryża, gdzie skończył studia na Sorbonie i w Wyższej Szkole Studiów Handlowych. Wyjechał na roczne stypendium do Londyńskiej Szkoły Ekonomicznej (LSE), a następne przeniósł się do Włoch, gdzie w 1938 r. obronił doktorat z ekonomii na uniwersytecie w Trieście (francuska polityka pieniężna lat 20. i 30.). Pod koniec lat 30. zaangażował się w walkę z faszyzmem; walczył po stronie republikanów w wojnie domowej w Hiszpanii, w 1939 r. zaciągnął się do armii francuskiej. Po przejęciu władzy przez Niemców, współpracował z ruchem oporu (w Marsylii był asystentem Variana Fry). W 1941 r. udał się do Stanów Zjednoczonych, gdzie był stypendystą na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley. Po odbyciu służby wojskowej (1943-1946) został zatrudniony w amerykańskim banku centralnym: Zarządzie Rezerwy Federalnej (1946-1952), gdzie zajmował się finansowymi aspektami planu Marshalla. W 1952 r. przeniósł się do Kolumbii, gdzie był m.in. doradcą Narodowej Rady Planowania (1952-1954). Hirschman wrócił do kariery akademickiej w 1956 r. Wykładał na najważniejszych uniwersytetach amerykańskich: Yale (1956-1958), Columbii (1958-1964) i Harvardzie (1964-1974). Od 1974 r. pracuje na uniwersytecie w Princeton, gdzie od 1985 r. jest emerytowanym profesorem.

Najważniejsze jego dzieła to:

The Strategy of Economic Development, 1958

Journeys Toward Progress: Studies of Economic Policy-Making in Latin America, 1963

Exit, Voice, and Loyalty: Responses to Decline in Firms, Organizations, and States, 1970 (wyd. pol. Lojalność, krytyka, rozstanie: reakcje na kryzys państwa, organizacji i przedsiębiorstwa, 1995)

A Bias for Hope: Essays on Development and Latin America, 1971

The Passions and the Interests: Political Arguments for Capitalism before Its Triumph, 1977 (wyd. pol. Namiętności i interesy: u intelektualnych źródeł kapitalizmu, 1997, zawiera także esej pt. Społeczeństwo rynkowe: przeciwstawne punkty widzenia).