Chronostych
Z Wikipedii
Chronostych, chronogram – jeden ze sposobów zapisywania dat rocznych stosowany w okresie baroku.
Jest to coś w rodzaju łamigłówki wykorzystującej fakt, że w alfabecie łacińskim litery I, V, X, L, C, D, M pełnią jednocześnie funkcje cyfr rzymskich. Do zapisania w ten sposób daty używano cytatów z Pisma świętego lub wierszy. Aby odczytać datę, należy zsumować wartości liczbowe liter będących jednocześnie cyframi. Dla ułatwienia litery te wyróżniano odmiennym modułem.
haeC est ConstrVCta pro gLorIa aC VeneratIone IesV MarIae IosephI IpsI VsqVe beatae ConsangVInItatIs ChrIstI (To jest budowla dla chwały i czci Jezusa, Marii, Józefa, ich samych oraz błogosławionych krewnych Chrystusa) głosi napis w pocysterskim kościele świętego Józefa w Krzeszowie, umieszczony nad emporą organową, pomiędzy namalowanymi tam czterema ewangelistami. Podaje on jednocześnie datę rozpoczęcia prac malarskich w kościele:
C+C+V+C+L+I+C+V+I+I+V+M+I+I+I+I+I+V+V+C+V+I+I+I+C+I+I
czyli
100+100+5+100+50+1+100+5+1+1+5+1000+1+1+1+1+1+5+5+100+5+1+1+1+100+1+1
a więc rok 1693. Należy zwrócić uwagę, że w tekście nie pojawia się ani jedna zbędna litera – cyfra.
Ten charakterystycznie dla baroku udziwniony sposób datowania stosowany był nie tylko na inskrypcjach, ale i w twórczości literackiej, a także naukowej. Pochodzący ze Lwowa Michał Boym, jezuicki misjonarz na Dalekim Wschodzie i wysłannik cesarza Chin do papieża, a jednocześnie botanik, w swym dziele Flora Sinensis (Flora Chin) zadedykowanym Leopoldowi I, w każdym wierszu dzieła umieszcza datę koronacji swego mecenasa na króla Węgier (1655).
Czasami stosowano w połączeniu z chronostychem kabalistyczną formę zapisu dat, co było jeszcze większym wyzwaniem dla autorów.
Zobacz też
