Cmentarz żydowski w Częstochowie
Z Wikipedii
Cmentarz żydowski w Częstochowie położony jest przy ulicy Złotej w dzielnicy Zawodzie na terenie Huty Częstochowa.
Jest jednym z największych kirkutów w Polsce. Zajmuje powierzchnię około 8,5 ha i obecnie niemal w całości porośnięty jest lasem. Znajduje się na nim około 4–5 tysięcy macew, zarówno z polskimi, jak i hebrajskimi inskrypcjami, w większości oplecionych bluszczem. Część z nich została przemieszczona, złamana lub przewrócona. Do zniszczenia przyczyniły się również chemiczne odpady z pobliskiej huty.
[edytuj] Historia
Został założony przez gminę żydowską pod koniec XVIII wieku (wcześniej częstochowscy Żydzi chowani byli w pobliskim Janowie), prawdopodobnie w 1799, choć niektóre źródła mówią o 1780. W 1907 przebudowany i ogrodzony. Do 1939 oraz w latach 1945–1950 znajdował się pod opieką gminy żydowskiej. W 1943, podczas likwidacji „małego getta”, na cmentarz przywożono Żydów, którzy byli natychmiast rozstrzeliwani i grzebani w zbiorowej mogile. Ostatniego oficjalnego pochówku dokonano na cmentarzu w 1970, lecz potajemne pogrzeby odbywały się jeszcze przez trzy lata. W 1984 odbudowano bramę i ogrodzono teren, a w 1988 dokonano inwentaryzacji.
[edytuj] Ciekawe nagrobki
Do ciekawszych nagrobków należy tumba z 1937, w której pochowano nadrabina Nachuma Asza. Na czterech rogach jej wieka wyrzeźbione są orły, mogące być symbolicznymi strażnikami spokoju duszy. Prawdopodobnie jest to także nawiązanie do cytatu „Szybsi od orłów, potężniejsi od lwów” z II Księgi Samuela, mającego charakteryzować zmarłego. Warty uwagi jest ohel cadyka Izaaka Mayera Justmana z 1919. Czasy holokaustu upamiętniają:
- grób zbiorowy wojenny Żydów zamordowanych 4 stycznia 1943 roku z pomnikiem
- grób zbiorowy wojenny członków Żydowskiej Organizacji Bojowej poległych 20 sierpnia 1943 roku z pomnikiem
- grób zbiorowy wojenny 6 żydowskich partyzantów poległych w walce o wolność 19 marca 1943 roku
- zbiorowa mogiła wojenna bojowników żydowskich poległych w akcji na Ost-Bahn 22 kwietnia 1943 roku
- grób Leona i Jana Goldmanów (pochówek rodzinny) poległych w czasie II wojny światowej
- zbiorowa mogiła wojenna poległych w dniu 26 lipca 1943 roku członków Żydowskiej Organizacji Bojowej w bunkrze na terenie getta częstochowskiego
- zbiorowa mogiła wojenna rodzin Libermanów, Ofmanów i Słowików poległych w czasie II wojny światowej
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- The Jewish Cemetery of Częstochowa (en)
- Judaica w Częstochowie
- Cmentarz żydowski w Częstochowie (www.kirkuty.xt.pl)
- Cmentarz żydowski w Częstochowie (www.izrael.badacz.org)
- Miejsca pamięci w Częstochowie
[edytuj] Literatura
- Katalog zabytków sztuki w Polsce. Seria Nowa. Tom VI. Miasto Częstochowa. Część 1. Stare i Nowe Miasto, Częstochówka i przedmieścia, pod red. Zofii Rozanow i Ewy Smulikowskiej, Warszawa 1995.
- Z dziejów Żydów w Częstochowie, pod red. Zbigniewa Jakubowskiego, Częstochowa 2002.
