Cmentarz Garnizonowy w Toruniu
Z Wikipedii
Cmentarz garnizonowy w Toruniu, dawny cmentarz garnizonowy (obecnie cmentarz komunalny nr 1) położony w centrum miasta - przu ul. Grudziądzkiej 20/22 - naprzeciw Komendy Miejskiej Policji.
Odkąd Toruń stał się istotnym punktem na militarnej mapie Prus, stacjonujący w mieście garnizon rozrastał się. W roku 1816 władze miasta zgodziły się więc, by w zamian za odszkodowanie pieniężne, przekazać wojsku obszar - który posłużyć miał żołnierzom jako cmentarz. Ów liczący około 0,5 ha teren położony był w połowie drogi między murami miejskimi, a stawami nazywanymi Wielkim i Małym Kaszownikiem. Cmentarz wojskowy służył garnizonowi toruńskiemu jedynie do roku 1839, jako że wówczas z pretensjami o zajmowany przez nekropolię obszar zgłosił się jego dawny właścicel. Tak też na przełomie lat 1839/40 zrodziła się potrzeba wytyczenia nowego miejsca grzebalnego dla żołnierzy stacjonujących w Toruniu - powstał istniejący po dzień dzisiejszy cmentarz, nadal powszechnie nazywany cmentarzem garnizonowym. Nekropolia kilkakrotnie zmieniała swój kształt. Po roku 1928 poszerzono ją o obszar przylegający od zachodu, natomiast w latach siedemdziesiątych XX w. zlikwidowano południową część cmentarza wraz z kaplicą, by uwolnić grunt pod budowę arterii komunikacyjnej łączącej wschód i zachód miasta.
Mimo XIX-wiecznego rodowodu, na terenie cmentarza zachowało się niewiele obiektów pochodzących z pierwszych dziesięcioleci jego istnienia. Są to:
- żeliwny krzyż położony na skrzyżowaniu dwu głównych alejek - fundacja monarchy pruskiego Fryderyka Wilhelma IV (lata czterdzieste XIX w.)
- dwa XIX-wieczne nagrobki (najstarszy z 1861 r.)
- nie zachowała się mogiła francuskich jeńców zatrudnionych przy budowie i modernizacji toruńskiej twierdzy w latach siedemdziesiątych XIX w.
Spośród obiektów późniejszych na uwagę zasługują:
- groby poległych podczas wojny polsko-bolszewickiej
- groby poległych podczas II wojny światowej
- mogiły: Gerarda Pająkowskiego, Hugona Morycińskiego, Witolda Łukaszewicza
- na cmentarzu złożono także szczątki ponad pół tysiąca żołnierzy radzieckich poległych podczas II wojny światowej
- prócz wymienionych, na szczególną uwagę zasługują licznę przykłady XX-wiecznej rzeźby nagrobnej
 Brama dawnego cmentarza garnizonowego |
 Jeden z nagrobków na cmentarzu garnizonowym |
 Groby poległych podczas wojny polski - bolszewickiej |
 Jeden z dwu najstarszych nagrobków |
 Jeden z dwu najstarszych nagrobków |
 |
 |
 |
 Detal krzyża umiejscowionego w centralnym punkcie nekropolii |
 |
 |
