Czyżyny
Z Wikipedii
Czyżyny - dawna wieś, obecnie dzielnica Krakowa, usytuowana w administracyjnej Dzielnicy XIV.
Na terenie Czyżyn znajdują się bloki mieszkalne wielorodzinne 5-11 kondygnacyjne wraz z infrastrukturą społeczną (przedszkole, szkołą, plac zabaw, przychodnie lekarska, park).
Spis treści |
[edytuj] Historia
Wieś Czyżyny była własnością książęcą, od połowy XIII w., później należały do mogilskiego zakonu Cystersów. Lokowana na prawie niemieckim w 1294 r. przez Wacława Czeskiego, co potwierdził Kazimierz Wielki w 1336 r. Ze wzmianek XIV-wiecznych dowiadujemy się o moście nad prądnickimi bagnami i karczmie na terenie Czyżyn. W 1787 r. szlachta ziemi krakowskiej witała tu przybywającego do Krakowa króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Pod koniec XVIII w. głównymi obiektami Czyżyn był dwór z folwarkiem oraz karczma, a w Czyżynach z przyległym Łęgiem notowano około 600 mieszkańców i 100 domów. W drugiej połowie XIX w. było w Czyżynach ponad 800 mieszkańców i jednoklasowa szkoła ludowa.
Dalszy rozwój terenu wiązał się z rozbudową Twierdzy Kraków – zbudowany został fort Pszorna. Stacjonował tu oddział balonowy 2 Pułku Artylerii Fortecznej twierdzy Kraków. W 1912 roku dowództwo austriackie utworzyło na tym terenie Flugpark 7 razem z całym zapleczem technicznym. Fort nie dotrwał do naszych czasów, zburzony został w 1951 r. w związku z budową Alei Planu 6-letniego (obecnie Alei Jana Pawła II), jego pozostałościami są ziemne stoki na terenie Parku Lotników.
W latach 1936-1939 na Czyżynach wzniesiono kościół św. Judy Tadeusza Apostoła, a w 1951 r. erygowano parafię.
[edytuj] Kolej
Kolej na Cyżynach przeprowadzono pod koniec XIX w, na odcinku Kraków-Kocmyrzów (1899) i Czyżyny-Mogiła (1900), co ułatwiło transport osobowy i dostarczanie do Krakowa płodów rolnych z podkrakowskich wsi. W 1930 r. Polskie Koleje Państwowe wykupiły linie od prywatnych właścicieli. W latach powojennych transport kolejowy stracił na znaczeniu i po kolei likwidowano linie kolejowe budując na ich miejscu ulice (m.in. ul. Kocmyrzowską). Ostatni fragment, z Krakowa-Luboczy do Kocmyrzowa, rozebrano w 2006 roku. Zachowały się jedynie dworzec i stacja Kocmyrzów oraz dworzec Bieńczyce.
[edytuj] Lotnisko
Powstało w 1912 roku w związku z rozwojem lotnictwa Austro-Węgier. W 1917 roku stało się jednym z punktów etapowych pierwszej w Europie regularnej pocztowej linii lotniczej łączącej Wiedeń z Kijowem i Odessą. Początkowo zajmowało obszar 55 ha i zawierało bazę oddziału lotniczego: hangary, budynek oficerski, remizę pojazdów transportowych, skład paliwa. Później rozbudowano je o zespół koszar złożony z pięciu budynków, park z kortami tenisowymi, halę balonową i zaplecze techniczne.
Po odzyskaniu niepodległości i przejęciu obiektów lotniska przez polskie władze wojskowe zorganizowano pierwszą polską jednostkę bojową tzw. Eskadryllę Lotniczą (później 1 Eskadra). Następnie bazę rozbudowano tworząc warsztaty remontowo-produkcyjne, Niższą Szkołę Pilotów i kolejne eskadry. W 1921 roku powstał w oparciu o istniejące zaplecze techniczne 2 Pułk Lotniczy. W połowie lat 20. polskie władze wojskowe podjęły decyzję o rozbudowie lotniska. 18 lipca 1923 r. otwarto Cywilną Stację Lotniczą Kraków, czego efektem było powstanie drugiego co do wielkości lotniska w Polsce. W 1938 r. uruchomiono linię międzynarodową Warszawa-Kraków-Budapeszt.
W czasie II wojny światowej lotnisko przejęli Niemcy, po odzyskaniu niepodległości straciło swoje znaczenie ze względu na zagęszczającą się zabudowę okolicznych terenów.
W latach 50. na wschód od lotniska wzniesiono Hutę im. Lenina oraz dzielnicę mieszkaniową Nowa Huta, których rozwój utrudniał eksploatację lotniska. Już od 1953 r. zaczęto systematyczną likwidację lotniska przenosząc poszczególne działy w inne miejsca. W 1963 r. ostatecznie zlikwidowano lotnisko.
Pozostałościami infrastruktury lotniska na terenach Czyżyn są obiekty Muzeum Lotnictwa i Astronautyki, które zajęło część ocalałych zabudowań i Park Kultury i Wypoczynku utworzony w 1966 r. na niezabudowanych terenach polotniczych (obecnie Park Lotników Polskich).
[edytuj] Osiedla
W latach 60. powstało osiedle Kolorowe, w latach 1977-1988 – Dywizjonu 303, a w latach 1978-1990 – 2 Pułku Lotniczego (wg proj. W. Cęckiewicza). Wybudowano budynki mieszkalne cztero- i jedenastokondygnacyjne w technologii wielkopłytowej (wg proj. M. i J. Chronowskich, S. Golonki). Na osiedlach powstały ponadto 2 szkoły, 4 przedszkola, żłobek, 2 przychodnie lekarskie oraz pawilony handlowo-usługowe.
W latach 70. powstały domy studenckie Politechniki Krakowskiej (wg proj. T. i M. Mańkowskich), a w 1980 r. budynki Wydziału Mechanicznego Politechniki (wg proj. W. Cęckiewicza z zespołem). Od 1972 r. rozpoczęto budowę Kampusu Akademii Wychowania Fizycznego (wg proj. L. Filara).
W latach 80. wybudowano budynki mieszkalne pięcio- i jedenastokondygnacyjne w technologii wielkopłytowej (wg proj. K. Szopińskiej). Natomiast w latach 90. powstały kolejne zespoły mieszkaniowe, ale już z niższymi budynkami cztero- i pięciokondygnacyjnymi, krytymi skośnymi dachami (wg proj. H. Pięty, J. Barnasia, W. Gilewicza, E. Dworzak-Żak, A. Rutkowskiego). W tym czasie wybudowano także wieżowce obok kompleksu AWF i Ronda Czyżyńskiego.
[edytuj] Przemysł na Czyżynach
W latach 1937-1938 we wschodniej części Czyżyn wybudowano Wytwórnię Tytoniu Przemysłowego, wykorzystującą uprawy tytoniu w Proszowicach, Wawrzeńczycach i Brzesku, należącą Polski Monopol Tytoniowego. Wytwórnia nie przerwała działalności w czasie drugiej wojny światowej, została przejęta przez Niemców. W latach 1949-1953 zmodernizowano wytwórnię tworząc Zakłady Przemysłu Tytoniowego w Krakowie-Czyżynach. W 1961 r. przy zakładach utworzono Zakład Konstrukcji i Budowy Urządzeń dla Przemysłu Tytoniowego. Obecnie właścicielem zakładów jest koncernem Philip Morris.
[edytuj] Atrakcje Czyżyn
[edytuj] Muzeum Lotnictwa i Astronautyki
Bezpośrednim impulsem budowy muzeum była zorganizowana w 1964 roku przez Aeroklub Krakowski wielka Wystawa Lotnicza na terenie byłego lotniska wykorzystująca pozostałości parku technologicznego lotniska i eksponaty zwożone specjalnie na wystawę. Po zakończeniu wystawy stworzono Ośrodek Ekspozycji Sprzętu Lotniczego, który zaopiekował się ekspozycją. W 1967 roku Ośrodek został przejęty przez Naczelną Organizację Techniczną i nazwany "Muzeum Lotnictwa" a w 1971 r. muzeum znalazło się w gestii Ministerstwa Komunikacji. W zbiorach muzeum znajdują się: samoloty, szybowce, śmigłowce, rakiety przeciwlotnicze oraz silniki lotnicze. Wśród licznych eksponatów są samoloty będące unikatami na skalę światową.
[edytuj] Obiekty sakralne
- Kościół pw. św. Judy Tadeusza Apostoła zbudowany w latach 1936-1939. Trójnawowa bazylika zwracająca uwagę polichromią i witrażami. Na ścianie tęczowej umieszczono Golgotę, w nawie głównej sceny z życia Chrystusa, a w prezbiterium mozaiki z postaciami polskich świętych i błogosławionych.
- Kościół św. Brata Alberta wzniesiony w latach 1983-1994 r. Znajduje się na osiedlu Dywizjonu 303. Świątynia nakryta wspartym na słupach stropach o konstrukcji stalowej z podwieszonym sufitem kasetonowym z przeszkloną fasadą. Obraz w ołtarzu głównym św. Brata Alberta i stacje Drogi Krzyżowej namalowała w latach 80. Z. Kopycińska-Wilczkowa, w nawie znajdują się płyty upamiętniające polskich lotników poległych w czasie II wojny światowej (wyk. B. Chromy w 1995 r.) oraz saperów poległych przy rozminowywaniu pobliskiego lotniska w 1946 r. (wyk. A. Kołaczyński w 1999 r.)
- Figura Matki Boskiej Niepokalanego Poczęcia - powstała w 1899 klasycystyczna kamienna, polichromowana figura na czworobocznym postumencie wyobrażająca postać Madonny stojącą na kuli świata, otoczona metalowym płotkiem. Na kapliczce umieszczony jest napis: "FUNDACYA /GMINY ŁĘG /R. 1899. W roku 1997 kapliczka została odnowiona.
- Kapliczka słupowa – Latarnia Umarłych - pochodząca z XVII w. murowana kapliczka zbudowana przy drodze do klasztoru w Mogile, z wizerunkiem Matki Boskiej i figurką Serca Jezusa. W 1951 r. odnowiona a w 2001 przeniesiona w stosunku do pierwotnej lokalizacji ze względu na budowę drogi.
[edytuj] Tereny zielone
- Park AWF
- Park Lotników Polskich, dawniej: Park Kultury i Wypoczynku (1966), duży kompleks zieleni założony po II wojnie światowej, który miał oddzielać Kraków od Nowej Huty
- Park Technologiczny obok terenów Politechniki (1998)
- ogródki działkowe
- parki osiedlowe
[edytuj] Pomniki
- Pomnik Lotników Polskich poległych w latach 1939-1945, postawiony w 1989 r. w Parku Lotników w formie trzech stylizowanych ognistych języków wydobywających się z ogniska; ponad którymi na żelbetowych słupach znajduje się olbrzymi orzeł z rozpostartymi skrzydłami, trzymający w dziobie wieniec. Na niskich płomieniach ogniska napisy: "WOJNA OBRONNA 1939"; "LOTNIKOM POLSKIM POLEGŁYM W DRUGIEJ WOJNIE ŚWIATOWEJ"; "POLSKIE SIŁY ZBROJNE NA ZACHODZIE"; KAMPANIA FRANCUSKA"; "LOTNICY W DYWIZJONACH ALIANCKICH"; "BITWA O ANGLIĘ"; "LOTNICTWO NA WSCHODZIE"; "LOTNICY W ARMII KRAJOWEJ"; "LOTNICY POLEGLI W LAGRACH WIĘZIENNYCH I OBOZACH ZAGŁADY".
- Głaz z inskrypcją Chwała lotnikom z 1970 r.
- Pomnik Bronisława Czecha, wzniesiony na placyku przed AWF w roku 1988, upamiętnia patrona krakowskiej AWF Bronisława Czecha, narciarza, olimpijczyka, zamordowanego w Oświęcimiu w 1944 r. Przedstawia półpostać narciarza trzymającego w dłoniach kijki narciarskie opartego na wielkim głazie.
[edytuj] Infrastruktura
- Przedszkole nr 110
- Szkoła Podstawowa nr 52
- Szkoła Podstawowa nr 91
- Szkoła Podstawowa nr 156 im ks.kard. Adama Stefana Sapiehy
- Zespół Szkół nr 14 im. Św. Brata Alberta - Adama Chmielowskiego: XXX Liceum Ogólnokształcące i 36 Gimnazjum
- Akademia Wychowania Fizycznego
- Stadion AWF na którym odbywają się liczne zawody
- Centrum Handlowe Carrefour Czyżyny
- Liczne sklepy w głębi osiedli i w podziemiach pod Rondem Czyżyńskim
