Duch (filozofia)
Z Wikipedii
Pojęcia ducha oraz duszy wywodzą się z tradycji religijnych, które przekazują informacje o objawiających się niematerialnych rozumnych istotach, czyli duchach - Bogu lub bogach, aniołach, demonach, duchach osób zmarłych etc. W filozofii o duchu nie mówi objawienie, ale jest on czy też może być postulatem rozumu, który przyjmuje pewien obraz świata, czyli metafizykę.
Spis treści |
[edytuj] Duch w filozofii starożytnej
Pojęcie ducha (νους, nous, właściwie rozum) wprowadził do filozofii Anaksagoras, który próbował wyjaśnić istnienie ruchu i porządku w świecie. Jego zdaniem świat jest rozumny, a przyczyną tego jest tego jest nadanie materii pędu przez rozumną, pozostającą poza światem siły - właśnie ducha. Anaksagoras nie uważał ducha za osobą ani też nie uważał, żeby działał on stale; podobnie jednak jak rządzący wszechświatem wg Heraklita Logos stał się prototypem bytów postulowanych przez późniejszych filozofów: budowniczego świata - Demiurga, idei Dobra, duszy świata (Platon), utożsamianego z Bogiem "nieruchomego poruszyciela", "pierwszej zasady ruchu", "bytu koniecznego" i "czystej aktualności" (Arystoteles), czy pneumy (stoicyzm). W neoplatonizmie sfera ducha była uważana za hipostazę między Absolutem a sferą psychiczną. Podobny charakter miały dociekania gnostyków na temat eonów. Spekulacje filozofów pogańskich na temat ducha przygotowały przyjęcie monoteistycznej religii chrześcijańskiej przez warstwy wykształcone Imperium Rzymskiego. (Poglądy filozoficzne na temat Boga zob. Bóg filozofów, Filozofia chrześcijańska)
[edytuj] Duch i dusza
Za pomocą słowa nous Grecy oznaczali także rozum (umysł), jako zdolność człowieka do poznawania. W tym znaczeniu słowa tego używał już Homer. Także Arystoteles opisywał umysł jako "część duszy [ludzkiej] przez którą ona poznaje i rozumie" (De Anima III, 4). Rozum (duch) różni nas od zwierząt; jest podstawą naszej samowiedzy.
[edytuj] Duch w niemieckiej filozofii idealistycznej
Duch był pojmowany w niemieckiej filozofii (Schelling, Hegel) jako osnowa bytu, podmiot historii i samoświadoma idea. Podobne stanowisko zajmował Benedetto Croce i francuska Philosophie de l'Esprit ((Rene La Senne, Louis Lavelle). W nauce XIX-wiecznej pojmowano ducha jako podmiot tworzący kulturę, prawo, religię, naukę, filozofię. Według Wilhelma Diltheya dusza jest niepoznawalna, a poznać, czyli "zrozumieć" można tylko wytwory ducha - naukami o duchu według (Ernesta Troeltscha i Eduarda Sprangera były nauki humanistyczne.
