Edward Wende (1874-1949)
Z Wikipedii
Edward Wende (ur. 17 grudnia 1874, Warszawa - zm. 16 czerwca 1949, tamże) - wieloletni proboszcz parafii ewangelickiej w Kaliszu, wybitny kaznodzieja.
Ks. Wende był synem znanego księgarza i wydawcy warszawskiego, Edwarda Wendego, w jego drugim małżeństwie z Karoliną z domu Liedtke. Pierwsze nauki pobierał w Warszawie, po zdaniu matury studiował jak prawie wszyscy polscy duchowni ewangeliccy tamtych czasów teologię w Dorpacie w latach do mn.w. roku 1904. W roku 1906, po śmierci długoletniego duszpasterza ewangelickiego w Kaliszu, Haberkanta (proboszcz 1872 - 1905) ks. Wende został wybrany proboszczem. W czasach gdy objął parafię miała ona około 3000 wiernych, z których ok. 2/3 posługiwało się językiem niemieckim., tak że ksiądz Wende odprawiał dwa nabożeństwa, jedno po polsku i jedno po niemiecku. W latach 1915 - 1916, w czasach tzw. Królestwa Regencyjnego ksiądz Wende piastował funkcję prezesa Rady Miejskiej miasta Kalisza, której wkrótce się zrzekł, nie chcąc ulegać różnym naciskom ze strony okupacyjnych władz niemieckich. W tym samym roku 1915 ks. Wende objął urząd superintendenta diecezji kaliskiej, który piastował aż do jej rozwiązania w roku 1936. W Kaliszu pozostał do wybuchu wojny w roku 1939; bojąc się represji niemieckich schronił się w Warszawie, gdzie żył przez cały czas okupacji pod przybranym nazwiskiem. W roku 1945 ks. Wende objął ponownie urząd proboszcza w Kaliszu - parafia liczyła wówczas już tylko ok.250 wiernych i nie posiadała nawet kościoła, skonfiskowanego przez tzw. władzę ludową. W tej trudnej sytuacji schorowany już ks. Wende zrzekł się probostwa i powrócił do Warszawy.
Edward Wende był żonaty z Jadwigą Manitius, córką generalnego superintendenta (biskupa krajowego) kościoła ewangelicko-augsburskiego w Królestwie Polskim, Karola Gustawa Manitiusa, poprzednika biskupa Burschego. Wnukiem pary był senator III RP Edward Wende. Ksiądz Wende pochowany został na Cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie (Aleja 24 nr. 20).
[edytuj] Prace Edwarda Wendego
- Sursum corda (zbiór kazań), Warszawa 1935
- Lux in tenebris, Warszawa 1937
[edytuj] Bibliografia
- Eugeniusz Szulc, Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie, Warszawa 1989
