Górnośląskie Koleje Wąskotorowe
Z Wikipedii
Górnośląskie Koleje Wąskotorowe (GKW, miejscowa nazwa "wikt:rosbanka") - w szerokim znaczeniu wszelkie publiczne i zakładowe koleje wąskotorowe w regionie górnośląskim; w wąskim znaczeniu sieć kolei wąskotorowych użytku publicznego o prześwicie 785 mm istniejąca w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym od połowy XIX wieku. Pierwotna sieć zbudowana została przez Towarzystwo Kolei Górnośląskiej w latach 1851-1855, następnie dzierżawiona przez Rudolfa Pringsheima w II połowie XIX wieku i rozbudowana przez państwowe zarządy kolejowe Królestwa Prus (KPEV), Rzeszy Niemieckiej (DR), Polski (PKP).
GKW były kluczowym elementem lokalnego systemu transportowego w miastach GOP, a sieć licząca w szczytowym okresie rozwoju ponad 230 km długości obejmowała trójkątny obszar sięgający po miejscowości Żyglin i Bibiela na północy, Racibórz na płd. zachodzie, Mysłowice na płd. wschodzie. GKW łączyły setki kopalń, hut, fabryk i elektrowni aglomeracji, służąc lokalnemu transportowi ładunków masowych, a w szczytowym okresie przewozów 1950-1970 masa ładunków przewożonych rocznie przez GKW wynosiła 5-6 milionów ton. W okresie przemian ustrojowych po 1989 roku PKP stopniowo zrezygnowały z obsługi kolei wąskotorowych i przystąpiły do ich likwidacji, przy czym na mocy ustawy o restrukturyzacji PKP zaistniała możliwość nieodpłatnego przejęcia ich majątku przez gminy. Skorzystały z niej miasta Bytom, Tarnowskie Góry i Miasteczko Śląskie a także Kuźnia Raciborska i Racibórz. Od 2002 roku rolę głównego właściciela GKW przejął samorząd miasta Bytom, a operatorem kolei zostało Stowarzyszenie Górnośląskich Kolei Wąskotorowych. W 2003 roku GKW obchodziły 150-lecie istnienia.
Do dziś pozostała czynna tylko jedna linia historyczna (Bytom Wąsk. - Miasteczko Śląskie Wąsk.) z regularnym ruchem turystycznym, szczątkowa linia historyczna w rejonie stacji Rudy oraz dwie z dużych dawnych stacji - Bytom Karb Wąsk. i Rudy. Skansen w Rudach jest zarządzany przez odrębne stowarzyszenie.
