Gospodarka lokalna
Z Wikipedii
Więcej informacji co należy poprawić, być może znajdziesz na odpowiedniej stronie. W pracy nad artykułem należy korzystać z zaleceń edycyjnych. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.
Możesz także przejrzeć pełną listę stron wymagających dopracowania.
Gospodarka lokalna w ujęciu strukturalnym i czynnościowym.
W literaturze przedmiotu można spotkać dwa podstawowe sposoby interpretacji pojęcia gospodarka lokalna. Pierwszy, strukturalny, sprowadza się do traktowania gospodarki lokalnej jako, charakteryzującego się pewnymi cechami, zbioru powiązanych ze sobą podmiotów układu lokalnego. Typowym przykładem takiej koncepcji jest definicja R. Broszkiewicza wskazująca, iż gospodarka lokalna to „określony układ podmiotowy, przedmiotowy, strukturalny i przestrzennie delimitowany charakteryzujący się funkcjami zewnętrznymi i wewnętrznymi względem społeczności zamieszkującej na obszarze podziału administracyjnego, tj. poniżej stopnia wojewódzkiego”. Jako zbliżoną do powyższej można traktować opinię A. Zalewskiego, dla którego „gospodarka lokalna jest zbiorem współzależnych podmiotów gospodarujących, działających na terenie gminy, z których każdy spełnia określone funkcje i dąży do realizacji własnych celów”. Wymienia on również rodzaje wskazanych podmiotów – są to: jednostki gospodarcze, gospodarstwa domowe, instytucje i władza lokalna.
Tak określony układ podmiotów charakteryzuje się szczególnymi cechami. Podmioty gospodarcze, gospodarstwa domowe oraz różnorodne instytucje oddziałują na środowisko naturalne, zagospodarowanie przestrzenne, warunki życia ludności oraz na lokalne rynki, a także bezpośrednio i pośrednio, wzajemnie na siebie. Jak pisze A. Zalewski, w procesie funkcjonowania zachodzą między tymi podmiotami liczne powiązania i współzależności wynikające z ich współpracy i kooperacji, wymiany dóbr i usług, świadczenia pracy, konkurencji, itp. Wchodząc we wzajemne interakcje oraz wywierając wpływ na pozostałe elementy swojego otoczenia omawiane podmioty stają się jednym z najistotniejszych elementów przesądzających o zmianach niemalże wszystkich struktur gospodarczych i społecznych układu lokalnego. Właściwość ta upoważnia do twierdzenia, iż ich rozwój połączony z pozytywnym bilansem wpływu na ewolucję swojego otoczenia może być utożsamiany z rozwojem lokalnym.
Trudno sobie jednak wyobrazić, że realizacja partykularnych celów wymienionych podmiotów gospodarki lokalnej będzie przebiegać bez jakichkolwiek konfliktów i zawsze przyczyni się do rozwoju całego układu lokalnego. Każdy z nich, maksymalizując swoje korzyści, niejednokrotnie działa wbrew interesom pozostałych oraz wywiera niekorzystny wpływ na środowisko, przestrzeń, zasoby, a nawet postawy społeczne. Łatwo z tego wywnioskować, że prosta suma indywidualnych korzyści nie będzie nigdy służyć optymalizacji korzyści całego systemu lokalnego. Konieczne jest zatem istnienie elementu oddziałującego na omawiane podmioty gospodarki lokalnej, tak aby ich istnienie i rozwój służyły pożądanym, kompleksowym przeobrażeniom jakościowym w zakresie poziomu życia mieszkańców i funkcjonowania organizmów gospodarczych. Elementem tym jest właśnie samorząd lokalny. Jego podstawową rolą jest zapewnienie sytuacji, w której zharmonizowane i systematyczne działania podmiotów gospodarki lokalnej zmierzać będą do kreowania nowych i poprawy istniejących walorów użytkowych gminy, tworzenia korzystnych warunków dla lokalnej gospodarki oraz zapewnienia ładu przestrzennego i ekologicznego. Rola ta jest zbieżna z teorią miejsca państwa w gospodarce rynkowej, według której, w celu zapewnienia trwałego rozwoju, ma ono m.in. równoważyć przeciwstawne interesy społeczne oraz indywidualne, regulując strukturę dobra ogółu i wolności gospodarczych. Aby osiągnąć ten cel, samorząd terytorialny na poziomie gminy pełni funkcje: inicjującą, planistyczną, wspomagającą, sterującą, koordynacyjną i kontrolną w całym systemie jakim jest gospodarka lokalna. Posiadając przekazane mu przez państwo uprawnienia, w drodze realizacji zadań obligatoryjnych (nałożonych ustawowo) i fakultatywnych (wynikających z własnej inicjatywy zmierzającej do poprawy warunków życia i gospodarowania), indukuje (bezpośrednio lub pośrednio) pożądane zachowania pozostałych podmiotów, a tym samym wpływa na rozwój lokalny. Mechanizmu tego nie należy utożsamiać wyłącznie z prostym kształtowaniem ich warunków funkcjonowania. Jest on znacznie szerszy chociażby ze względu na fakt częstej bezpośredniej współpracy między samorządem (władzą samorządową) a resztą podmiotów gospodarki lokalnej (szczególnie w układzie samorząd – podmioty gospodarcze).
Już na podstawie tego krótkiego wywodu można dojść do wniosku, że wśród fundamentalnych składników idei samorządu terytorialnego na poziomie lokalnym znajduje się nie tylko prawo, ale także z powinność oddziaływania na szereg lokalnych struktur społeczno-gospodarczych dla dobra lokalnej społeczności. Powszechne przekonanie o takim charakterze samorządu znajduje swój wyraz w drugiej, nie omówionej dotychczas, formie interpretacji pojęcia „gospodarka lokalna”, którą można określić jako czynnościową. Dla wielu autorów gospodarka lokalna jest bowiem szeregiem czynności służących rozwojowi lokalnemu. J. Parysek pisze, że w ujęciu ogólnym za gospodarkę lokalną uznać można „działania na rzecz rozwoju jednostki lokalnej, czyli lokalnego, terytorialnego systemu społecznego”, natomiast w ścisłym – „działania społeczno-gospodarcze, które wykorzystują lokalne czynniki i ograniczenia rozwoju”. Powyższa definicja nie wskazuje jednak podmiotu owych działań. Dokonują tego ujęcia innych autorów. Gospodarka lokalna jako zespół koordynowanych przez samorząd czynności służących rozwojowi lokalnemu pojawia się m.in. w opracowaniach E. J. Blakely’a, J. Reijnen’a i A. Sutton’a, a także w publikacjach wielu polskich autorów. Traktują oni gospodarkę lokalną jako proces, w którym władza lokalna wykorzystując zasoby własne (tj. zasoby układu lokalnego) oraz zewnętrzne stymuluje rozwój gospodarczy danej podstawowej jednostki terytorialnej. Gospodarkę lokalną utożsamiają z takim gospodarowaniem lokalną materialną i społeczną bazą rozwoju, w którym, poprzez tworzenie nowych miejsc pracy i rozwój podmiotów gospodarczych, dokonuje się pełniejszego zaspokojenia potrzeb miejscowej ludności. Wydaje się jednak, iż tak pojmowana gospodarka lokalna zawęża problematykę działań samorządu lokalnego wyłącznie do rozwoju gospodarczego, i choć jest to jeden z najistotniejszych przejawów rozwoju lokalnego, a przy tym silnie powiązany z pozostałymi sferami rozwoju, to jednak nie jedyny. Kształtowany przez samorząd, rozwój lokalny, dokonuje się bowiem również płaszczyźnie społecznej, kulturowej i ekologicznej.
