Homo erectus

Z Wikipedii

Człowiek wyprostowany
Czaszka Homo erectus
Systematyka
Domena	eukarioty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Rząd	naczelne
Rodzina	człowiekowate
Podrodzina	Homininae
Rodzaj	człowiek
Gatunek	człowiek wyprostowany
Nazwa systematyczna
†Homo erectus syn. †Pithecanthropus erectus
(Dubois, 1892) lub 1894
Systematyka Wikispecies

Homo erectus (człowiek wyprostowany) syn. pitekantrop (Homo erectus syn. Pithecanthropus erectus) - w nowszej terminologii także Homo erectus – prymitywny, kopalny gatunek człowieka z epoki środkowego plejstocenu, stanowiący szczebel ewolucyjny pośredni między australopitekami a formami człowieka. Pierwsze szczątki pitekantropa odkrył Holender E. Dubois w 1891 w Trinil na Jawie, on też wprowadził nazwę pitekantrop. Obecnie pitekantrop znany jest z licznych, choć na ogół bardzo ułamkowych znalezisk ze wszystkich 3 kontynentów Starego Świata. Głównie znaleziska pochodzą z Jawy i Chin płn. Od dzisiejszego człowieka różniły pitekantropy następujące cechy anatomiczne: znacznie mniejszy mózg (1000 cm3), silnie pochylone czoło, wydatne wały nadczołowe, puszka mózgowa bardzo niska i słabo wysklepiona, twarz silnie prognatyczna, zęby trzonowe i szczęki bardzo masywne, brak bródki, sporadyczne występowanie diastemy. Czaszka pitekantropa wykazuje więc typowy zespół właściwości archaicznych, charakterystyczny dla wczesnych faz ewolucji człowieka. Natomiast szkieletem postkranialnym pitekantrop nie różnił się od człowieka dzisiejszego. Jak każda grupa kopalna o szerokim rozprzestrzenieniu geograficznym i dużej rozciągłości czasowej, pitekantropy są grupą silnie zróżnicowaną, o dużej rozmaitości czasowej. Z tej przyczyny dzielono je do niedawna na szereg różnych rodzajów i gatunków. Np.: znaleziska jawańskie i chińskie uważano za dwa odrębne: Phitecanthropus i Sinanthropus. Nawet w obrębie pitekantropów jawańskich wyróżniano kilka gatunków: Pithecanthropus erectus, Pithecanthropus robustus, Pithecanthropus modjokertenis i Pithecanthropus dubois. Szczegółowa analiza porównawcza dowodzi, że jednak w rzeczywistości wszystkie te formy nie różnią się od siebie bardziej niż poszczególne rasy człowieka dzisiejszego: w związku z tym przeważa pogląd, że wszystkie one są przedstawicielami jednego gatunku biologicznego. To wszystko da się przewidzieć w środkowo plejstoceńskich ludziach spoza terytorium Azji, którym także podawano odrębne nazwy systematyczne, a które w prawdzie należą do tego samego kręgu form co pitekantropy azjatyckie. Poszczególne znaleziska pitekantropów różnią się między sobą dość znacznie wiekiem geologicznym. Najstarsze pitekantropy, z tzw. warstw Djetis na Jawie, pochodzą sprzed ok. 600 tys. lat, a więc były prawdopodobnie współcześnie najpóźniejszym australopitekiem z Afryki południowej. Wiek geologiczny pitekantropów jawańskich z warstw Trinil ocenia się na około 500 tys. lat; wiek pitekantropów chińskich i algierskich jak również europejskiego pitekantropa z Mauer – na ok. 400 tys. lat, a wiek czaszki Chellean 3 z Tanganiki na ok. 360 tys. lat. Tak więc spośród ludzi kopalnych zaliczanych do grupy pitekantropów znaleziska geologiczne najstarsze dzieli od geologicznie młodszych epok ok. ćwierć miliona lat, czas dostatecznie długi na to, aby grupa jako całość uległa dostrzegalnym przekształceniom ewolucyjnym. Istotnie, wczesne formy pitekantropa odznaczają się na ogół prymitywniejszą budową niż formy późniejsze. Np. najstarsze pitekantropy mają największe żuchwy, bliskie lub nawet równe rozmiarami żuchwom niektórych australopiteków południowoafrykańskich. Ponieważ przodkami pitekantropów były niewątpliwie istoty typu australopiteków, występowanie takich form przejściowych nie jest dziwne, a kwestia, czy zaliczyć je jeszcze do australopiteków, czy już do pitekantropów, jest sprawą czysto umowną. Wyraźne zmiany w obrębie pitekantropów następowały również w pojemności puszki mózgowej. Dwie nadające się do zmierzenia czaszki z Trinil mają pojemność 780 i 960 cm3, późniejsze od nich czaszki z Chin – 1000–1200 cm3. tak więc różnice anatomiczne między poszczególnymi formami pitekantropów mogą być nie tylko odzwierciedleniem istniejących w łonie tego gatunku zróżnicowań rasowych, lecz również wynikają z tego, że formy te reprezentują nieco różne fazy ewolucji tego gatunku. Szczątkom pitekantropów towarzyszą zwykle prymitywne narzędzia kultury aszelskiej. Pitekantrop jest najdawniejszym przedstawicielem istot człowiekowatych, o których wiadomo na pewno, że umiał posługiwać się ogniem. Od czasów pitekantropa datują się też zapewne początki w pełni rozwiniętego łowiectwa. Można przypuszczać, że temu trybowi życia towarzyszyła już u pitekantropów struktura społeczna typu ludzkiego, oparta na rodzinach monogamicznych, zakazie kazirodztwa i podziale pracy wg płci i wieku. Brak bezpośrednich danych o istnieniu u pitekantropów zaczątków jakichkolwiek wierzeń i praktyk magicznych, są jednak dane, że pitekantropy uprawiały kanibalizm.