Jerzy Szaniawski
Z Wikipedii
Jerzy Szaniawski (ur. 10 lutego 1886 w Zegrzynku, zm. 16 marca 1970 w Warszawie) - polski dramaturg, felietonista i pisarz, członek Polskiej Akademii Literatury. Sławę przyniosła mu seria opowiadań o profesorze Tutce.
Spis treści |
[edytuj] Życiorys
Szaniawski urodził się w Zegrzynku nad rzeką Narew, w rodzinie ziemiańskiej o inteligenckich korzeniach. Ojciec pisywał do "Przeglądu Tygodniowego", w domu bywali Maria Konopnicka, Klemens Junosza, Konrad Prószyński i Bolesław Wysłouch. Po ukończeniu warszawskiego gimnazjum Szaniawski zaczął studia przyrodnicze, wyjechał też do Lozanny, by uczyć się w Instytucie Rolniczym. Później wrócił do rodzinnego majątku; unikał kontaktu z ludźmi, był niechętny artystycznej śmietance Warszawy.
Debiutował w 1912 na łamach "Kuriera Warszawskiego". Pięć lat później jego sztuka Murzyn została wystawiona na deskach Teatru Polskiego. Po sukcesie przedstawienia z Ireną Solską w roli głównej Szaniawski stał się wziętym dramatopisarzem. W latach 20. napisał m.in. Lekkoducha, Ptaka, Papierowego kochanka; jego dramaty wystawiał m.in. teatr Reduta Juliusza Osterwy. W 1924 Szaniawski napisał swą jedyną powieść - Miłość i rzeczy poważne.
Lata 30. przyniosły Szaniawskiemu uznanie środowiska, szacunek m.in. Boya-Żeleńskiego oraz liczne nagrody literackie (które umożliwiły mu wybranie w 1933 do Polskiej Akademii Literatury). W jego dramatach grali Kazimierz Junosza-Stępowski i Mieczysław Frenkiel, wystawiano je także w teatrze radiowym, służyły jako scenariusze filmów.
Po wybuchu wojny Szaniawski przeniósł się z Zegrzynka do Warszawy, gdzie działał w ruchu oporu. W 1944 został aresztowany, po uwolnieniu wyjechał do Krakowa, gdzie opublikował Dwa teatry. Współpracował z prasą codzienną, pisząc cykl miniatur o profesorze Tutce. Odmówił jednak tworzenia w stylu realizmu socjalistycznego, skutkiem czego między 1949 a 1955 niewiele pisał. Sukcesy kolejnych dramatów - m.in. Łuczniczki i Dziewięciu lat nie zmieniły jego decyzji o usunięciu się w cień.
Od 1950 Szaniawski ponowanie zamieszkał w Zegrzynku. W wieku 76 lat ożenił się z malarką Anitą Szatkowską. Tej relacji poświęcona jest sztuka Remigiusza Grzeli Uwaga - złe psy! (premiera w warszawskim Teatrze Wytwórnia w marcu 2006). Schizofreniczną, znęcającą się nad pisarzem żonę zagrała Małgorzata Rożniatowska.
Jerzy Szaniawski zmarł w 1970 w Warszawie.
[edytuj] Twórczość
[edytuj] Dramaty sceniczne
- Murzyn (1917)
- Papierowy kochanek (1920)
- Ewa (1921)
- Lekkoduch (1923)
- Ptak (1923)
- Żeglarz (1925)
- Adwokat i róże (1929)
- Fortepian (1932)
- Most (1933)
- Dwa teatry (1946)
- Kowal, pieniądze i gwiazdy (1948)
- Chłopiec latający (1949)
- Łuczniczka (1959)
- Dziewięć lat (1960)
[edytuj] Sztuki radiowe
[edytuj] Inne formy i wydawnictwa
- Miłość i rzeczy poważne (1924) - powieść
- Łgarze pod Złotą Kotwicą (1928) - zbiór debiutanckich opowiadań publikowanych w prasie od 1912
- Profesor Tutka (1954)
- Juliusz Osterwa (1956) - z J. Hennelową
- W pobliżu teatru (1956) - wspomnienia
- Dramaty zebrane (1958)
- Profesor Tutka. Nowe opowiadania (1960)
