Kościół śś. Piotra i Pawła w Chełmnie
Z Wikipedii
Kościół śś. Piotra i Pawła w Chełmnie, dawny kościół dominikański, od 1829 do 1945 ewangelicki, obecnie filialny w parafii Wniebowzięcia NMP, położony w północno-wschodniej części starego miasta w Chełmnie, w bloku ograniczonym ulicami Wodną i Kościelną oraz murami miejskimi.
Dominikanie przybyli do Chełmna prawdopodobnie już w 1233 r. (a więc w roku lokacji miasta). Istniejący dzisiaj kościół zaczęto wznosić od prezbiterium w 4 ćwierci XIII w., chociaż w obrębie neogotyckiej istnieją wcześniejsze fragmenty budowli późnoromańskiej z lat ok. 1240-50. W pierwszej połowie XIV w. zbudowano korpus, najpierw w postaci niesymetrycznej dwunawowej hali o sześciu przęsłąch; w trzeciej ćwierci XIV w. dobudowano trzecią bardzo wąską nawę północną, z tego czasu pochodzi również szczyt zachodni. W drugiej połowie XVII w. wnętrze korpusu całkowicie przebudowano ze zmianą programu przestrzennego na czteroprzęsłową bazylikę i założeniem nowych sklepień. Z końca XIX wieku pochodzą przybudówki - kruchta zachodnia i zakrystia od północy.
Kościół jest murowany z cegły. Z zewnątrz zachował cechy gotyckie, wnętrze korpusu jest zbarokizowane. Obecnie jest to czteroprzęsłowa niesymetryczna bazylika o bardzo wąskiej nawie północnej, przed barokizacją był trójnawową, sześcioprzęsłową halą. Zachowane w pierwotnej postaci prezbiterium jest trójprzęsłowe, zamknięte od wschodu pięcioma bokami ośmioboku, sklepione krzyżowo-żebrowe, w przęśle środkowym gwiazdą czteroramienną. Od zewnątrz jest opięte uskokowymi skarpami, przez ich gęste ustawienie wzmacniającymi wertykalizm budowli. Wyróżnia się również zachodni szczyt korpusu, dzielony gęsto ustawionymi pod kątem lizenami przechodzącymi w pinakle. Dawne bogate, późnobarokowe i rokokowe wyposażenie wnętrza zostało w większości usunięte po przejęciu kościoła przez ewangelików. Zachował się ołtarz główny, ambona i stalle. Ołarz główny, późnobarokowy, wzorowany jest na ołtarzu kościoła NMP w Toruniu, stalle są dekorowane rokokowym ornamentem, ambona jest również rokokowa, na jej baldachimie znajdują się cztery putta przedstawiające personifikacje kontynentów.
[edytuj] Bibliografia
- Tadeusz Chrzanowski, Marian Kornecki, Chełmno, Wrocław 1991 [1]
- Jerzy Z. Łoziński, Pomniki sztuki w Polsce, t. II cz. 1, Pomorze, Warszawa 1992
- Marek G. Zieliński, Anna Soborska-Zielińska, Kościół świętych Piotra i Pawła w Chełmnie, Pelplin 2005, ISBN 83-7380-325-4
