Kwas deoksyrybonukleinowy

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Zasugerowano, aby artykuł T-DNA zintegrować z tym artykułem lub sekcją. (dyskusja)

Widełki replikacyjne DNA

Kwas deoksyrybonukleinowy (DNA, od ang. deoxyribonucleic acid; dawniej używano w Polsce nazwy kwas dezoksyrybonukleinowy) - występujący w chromosomach nośnik informacji genetycznej.

[edytuj] Skład i budowa

DNA jest polimerem nukleotydów składających się z zasad purynowych (adenina A, guanina G) i zasad pirymidynowych (cytozyna C, tymina T) oraz reszt deoksyrybozowych i reszt kwasu fosforowego. Niektórzy błędnie uważają,^{[potrzebne źródło]} że uracyl U wchodzi w skład jedynie RNA. Jednak w DNA niektórych wirusów, np. bakteriofagów PBS2, znaleziono właśnie niemal wyłącznie U, a stwierdzono brak T. Innym przypadkiem, choć sztucznie wytworzonym jest chemiczna degradacja C do U.

W skład cząsteczki DNA wchodzą dwa łańcuchy, które biegną antyrównolegle (tzn. koniec jednego jest dokładnie naprzeciw początku drugiego). Łańcuchy owijają się wokół wspólnej osi i tworzą tzw. prawoskrętną podwójną helisę. Reszty cukrowe i fosforowe, połączone ze sobą wiązaniem fosfodiestrowym, znajdują się na zewnątrz helisy, natomiast zasady skierowane są do wnętrza i tworzą pary połączone według wzoru:

A-T (A-U)

G-C

T-A (U-A)

C-G

Zasady połączone są wiązaniami wodorowymi. Cząsteczki DNA mogą być bardzo długie. U Drosophila melanogaster ich długość (po "rozkręceniu chromosomu") dochodzi do 2 cm. W ścisłym skręceniu DNA do postaci chromosomu biorą udział białka histonowe lub niehistonowe. Autorami modelu podwójnej helisy DNA są James Watson i Francis Crick, na podstawie zdjęć krystalografii rengenowskiej wykonanych przez Rosalind Franklin.

Każda z nici DNA ma na jednym końcu (oznaczanym jako 5'), przy ostatnim nukleotydzie wolną grupę fosforanową przy węglu 5' deoksyrybozy, a na drugim końcu (oznaczanym jako 3') ostatni nukleotyd posiada wolną grupę hydroksylową przy węglu 3' deoksyrybozy. Ze względu na to, że helisa dwóch nici DNA jest spleciona w ten sposób, że jedna z nici zaczyna się od końca 5' a druga od końca 3', mówi się, że obie nici są względem siebie antyrównoległe.

Łańcuch nici DNA zawiera informację genetyczną o kolejności aminokwasów w białkach kodowaną w postaci trójek nukleotydowych odpowiadających odpowiednim aminokwasom podczas syntezy białka. Nazywamy to kodem genetycznym.

[edytuj] Rodzaje DNA

Dwupasmowy DNA istnieje przynajmniej w 6 formach (A-E i Z). Najważniejsze z nich przedstawiono w tabeli:

Rodzaj DNA/Funkcja	B-DNA	A-DNA	Z-DNA
liczba par zasad przypadająca na skręt helisy	10,4 (ok. 10.2 dla tzw. wysp CpG)	11	12
kąt skręcania między sąsiednimi parami zasad (w stopniach)	+ 34,6	+ 32,7	- 30,0
skok helisy (w nm)	3,54	2,53	4,56
kierunek skręcania	prawoskrętna	prawoskrętna	lewoskrętna
średnica helisy (w nm)	2,37	2,55	1,84