Niszczyciele rakietowe projektu 57

Z Wikipedii

Niszczyciele rakietowe projektu 57 (typu Gniewnyj) - seria 8 radzieckich okrętów, budowanych w latach 50. XX wieku, oznaczonych początkowo jako projekt 57bis, a po modernizacji projekt 57A. Były to pierwsze radzieckie niszczyciele projektowane od początku jako niszczyciele rakietowe. W kodzie NATO były oznaczone jako 'Krupny', a po modernizacji: 'Kanin'.

Niszczyciel projektu 57A (po modernizacji)

[edytuj] Projektowanie

Okręty projektu 57 należały do pierwszego pokolenia radzieckich okrętów rakietowych. Założenia techniczne dla niszczycieli rakietowych uzbrojonych w pociski przeciwokrętowe opracowano w 1955, a projekt, oznaczony 57bis (lub 57b) powstał w leningradzkim biurze CKB-53 pod koniec 1956 (główny konstruktor O. Jakob). W 1958 został nieco przeprojektowany.

Konstrukcja okrętów projektu 57bis, ich maszynownia i linie kadłuba powtarzały w zasadzie konstrukcję niszczycieli projektu 56 (ozn. NATO: Kotlin), lecz nieco powiększonych w celu umieszczenia dwóch wyrzutni rakietowych. Wprowadzono ponadto ulepszenia związane z ochroną przed bronią masowego rażenia. Zestaw uzbrojenia z kolei wywodził się z niszczycieli rakietowych proj. 56M (ozn. NATO: Kildin), na których jako pierwszych w ZSRR zastosowano pociski przeciwokrętowe, lecz został on powiększony. W ten sposób, okręty projektu 57 były ostatnim ogniwem ewolucji radzieckich niszczycieli lat 50., od projektu 41, przez projekty 56 i 56M.

Budowę pierwszego okrętu "Gniewnyj" rozpoczęto już pod koniec 1957, wodowano go 30 listopada 1958, a wszedł do służby 10 stycznia 1960. W sumie zbudowano 8 okrętów, wszystkie weszły do służby w marynarce ZSRR w latach 1960-1961. Podobnie jak okręty proj. 56, budowano je w trzech stoczniach: nr 190 im. A. Żdanowa w Leningradzie, nr 445 im. 61 Kommunarów w Nikołajewie i nr 199 im. Leninskiego Komsomołu w Komsomolsku nad Amurem (budowy dziewiątego okrętu nie ukończono). Koszt okrętów wynosił od 18,5 (pierwszy okręt) do 14,5 milionów rubli. Okręty projektu 57bis były początkowo klasyfikowane jako niszczyciele (esminec), od 19 maja 1966 jako duże okręty rakietowe (BRK - bolszyj rakietnyj korabl).

[edytuj] Opis - projekt 57bis

Okręty miały smukły gładkopokładowy kadłub, z silnym wzniosem dziobu i lekkim wzniosem rufy. Zasadniczym elementem ich sylwetki były dwie masywne obrotowe wyrzutnie szynowe pocisków przeciwokrętowych KSSzcz na pokładzie na dziobie i rufie, z opancerzonymi hangarami startowymi. Bezpośrednio za wyrzutniami były wbudowane w nadbudówki magazyny, z których podawano pociski do przeładowania. Uzbrojenie artyleryjskie było jedynie uzupełniające i składało się z czterech odkrytych stanowisk poczwórnie sprzężonych armat przeciwlotniczych 57 mm przed nadbudówką dziobową, na nadbudówce rufowej i po jednym na każdej burcie. Uzbrojenie dopełniały dwa trzyrurowe aparaty torpedowe, umieszczone na śródokręciu, po obu burtach, przystosowane do torped przeciw okrętom podwodnym oraz dwie wyrzutnie rakietowych bomb głębinowych RBU-2500 Smiercz na nadbudówce dziobowej. Kadłub wykonany był ze stali i dzielił się poprzecznie na 18 przedziałów wodoszczelnych, nadbudówki były również ze stali (w projekcie 56 były ze stopów lekkich). Okręty miały dobre własności morskie, były ponadto wyposażone w aktywne stabilizatory przechyłów.

Główne uzbrojenie stanowił pierwszy radziecki kierowany przeciwokrętowy odrzutowy pocisk skrzydlaty KSSzcz (Szczuka), opracowany w 1955, o zasięgu ok. 40 km. Zapas pocisków wynosił standardowo po 6 na wyrzutnię, masymalnie 8.

Siłownia okrętowa powtarzała zasadniczo użytą w projekcie 56, zbudowana w układzie naprzemiennym – po 2 kotły i 1 turbinie parowej w dwóch przedziałach, rozdzielonych w celu zwiększenia przeżywalności. Konsekwencją była sylwetka z dwoma niskimi, pochylonymi i oddalonymi od siebie kominami, były one przy tym cieńsze, niż w projekcie 56. Główny maszt kratownicowy znajdował się tuż za nadbudówką dziobową, za nim pierwszy komin, drugi niższy maszt znajdował się między kominami.

Na rufie okrętu znajdowała się mała platforma, z której mógł bazować śmigłowiec Ka-15, służący do wskazywania celów dla pocisków. W ten sposób okręty proj. 57bis były pierwszymi radzieckimi okrętami z etatowym wyposażeniem lotniczym. Jednakże, z powodu nie wprowadzenia przewidywanego systemu telewizyjnej transmisji danych "Grusza", śmigłowiec w praktyce nie był na nich używany, tym bardziej, że okręty nie miały hangaru.

Niszczyciel projektu 57A (po modernizacji). Dobrze widoczne elementy uzbrojenia, w tym dziobowe stanowiska dział i wyrzutnia rakietowa na rufie.

[edytuj] Modernizacja - projekt 57A

Ponieważ pociski przeciwokrętowe KSSzcz nie były nowoczesne już w chwili wejścia do służby i w 1972 zostały ostatecznie wycofane, niszczyciele projektu 57bis zostały w latach 1966-1978 gruntownie przebudowane według projektu 57A (w kodzie NATO: Kanin). Przebudowa zwiększyła możliwości zwalczania przez nie okrętów podwodnych i celów powietrznych. Zdemontowano obie wyrzutnie i elementy systemu KSSzcz. Okręty nie otrzymały nowszych pocisków przeciwokrętowych, za to na nadbudówce rufowej zainstalowano dwuprowadnicową wyrzutnię pocisków przeciwlotniczych ZIF-102 systemu M-1 Wołna. Poczwórne rufowe stanowisko armat 57 mm przeniesiono na nadbudówkę dziobową, w miejsce magazynu pocisków (obecnie były dwa stanowiska na dziobie w dwóch piętrach). Zlikwidowano natomiast dwa burtowe stanowiska armat 57 mm na śródokręciu, montując zamiast nich dwie nowsze wyrzutnie rakietowych bomb głębinowych RBU-6000 oraz trzecią na pokładzie dziobowym, które zastąpiły dotychczasowe wyrzutnie. Trzyrurowe aparaty torpedowe zamieniono na pięciorurowe. Zmiany w uzbrojeniu kończyło dodanie czterech podwójnych działek przeciwlotniczych 30 mm AK-230, w parach po bokach drugiego komina, kierowanych radarem.

Poza zmianami uzbrojenia, magazyny pocisków na dziobie i rufie zastąpiono nadbudówkami, rozbudowie uległa też nadbudówka dziobowa. Zamontowano nowy drugi maszt piramidowy o pełnej konstrukcji, na którym umieszczono stację kierowania ogniem rakietowym Jatagan. Zmodernizowano zestaw urządzeń elektronicznych i radarów. Zmiany zaszły też w części podwodnej, gdzie zainstalowano w części dziobowej nowy sonar podkilowy. Na rufie urządzono większe lądowisko, na którym bazował obecnie śmigłowiec do zwalczania okrętów podwodnych Ka-25PŁ.

Jako pierwszy przebudowę ukończył "Griemiaszczyj" w 1968, ostatni "Upornyj" w 1978. Po przebudowie okręty klasyfikowano jako duże okręty przeciwpodwodne (bolszyj protiwołodocznyj korabl - BPK).

[edytuj] Służba

Niszczyciele proj. 57 zostały rozdzielone pomiędzy wszystkie cztery radzieckie Floty: Bałtycką, Czarnomorską, Oceanu Spokojnego i Północną. Okręty nie brały udziału w działaniach bojowych, aczkolwiek kilka było wysyłanych w latach 1967-1971 na wody Bliskiego Wschodu, z pomocą dla zaprzyjaźnionych państw arabskich (Egiptu i Syrii), znajdujących się w konflikcie z Izraelem, gdzie pełniły służbę dozorową. Brały też udział w licznych rejsach zagranicznych.

W 1977 "Dierzkij" został wycofany do rezerwy i zakonserwowany w Zatoce Kolskiej, aż do końca swojej kariery. Okręty projektu 57A zostały wycofane jako jednostki bojowe w większości pod koniec lat 80., reszta na początku lat 90. Ostatni "Zorkij" został 1 czerwca 1992 przeklasyfikowany na okręt dozorowy (storożewoj korabl - SKR), po czym wycofany 30 czerwca 1993.

[edytuj] Okręty

Stocznie: nr 190 im. A. Żdanowa w Leningradzie, nr 445 im. 61 Kommunarów w Nikołajewie, nr 199 im. Leninskiego Komsomołu w Komsomolsku nad Amurem.

Przydział: FB - Flota Bałtycka, FCz - Flota Czarnomorska, FOS - Flota Oceanu Spokojnego, FP - Flota Północna.

[edytuj] Dane taktyczno-techniczne

Projekt 57bis / 57A

• wyporność:
  • standardowa: 3500 t / 3700 t
  • pełna: 4200 t / 4700 t
• wymiary:
  • długość: 138,9 m / 140,6 m
  • szerokość: 14,84 m
  • zanurzenie: 4,47 m / 4,65 m
• napęd: 2 turbiny parowe o mocy łącznej 72 800 KM, 4 kotły parowe wodnorurkowe, 2 śruby
• prędkość:
  • pełna: 34,5 / 32 węzły
  • operacyjno-ekonomiczna 18 w
• zasięg: 3060 mil morskich przy prędkości 18 w
• załoga: 290 / 297 (w tym 20/21 oficerów)

Uzbrojenie

• Projekt 57bis
  • 2 wyrzutnie SM-59-1 skrzydlatych pocisków przeciwokrętowych KSSzcz (12-16 pocisków, zasięg ok. 40 km)
  • 16 armat przeciwlotniczych 57 mm na poczwórnych podstawach ZIF-75 (4xIV)
  • 6 wyrzutni torpedowych 533 mm TTA-53-57b (2xIII)
  • 2 szesnastoprowadnicowe wyrzutnie rakietowych bomb głębinowych RBU-2500 Smiercz (zasięg 2700 m, 128 bomb RGB-25)
  • śmigłowiec Ka-15

• Projekt 57A
  • 1 podwójna wyrzutnia ZIF-102 pocisków przeciwlotniczych średniego zasięgu M-1 Wołna (32 pociski, zasięg do 15 km, później Wołna-M – zasięg do 22 km)
  • 8 armat przeciwlotniczych 57 mm na poczwórnych podstawach ZIF-75 (2xIV)
  • 8 działek przeciwlotniczych 30 mm AK-230 w dwulufowych wieżach (4xII)
  • 10 wyrzutni torpedowych 533 mm TA-53-1134 (2xV)
  • 3 dwunastoprowadnicowe wyrzutnie rakietowych bomb głębinowych RBU-6000 Smiercz-2 (zasięg 5500 m, 216 bomb RGB-60)
  • śmigłowiec Ka-25PŁ

Wyposażenie elektroniczne

• Projekt 57bis
  • 1 radar dozoru ogólnego MR-300 Angara
  • 1 stacja radiolokacyjna naprowadzania pocisków Załp-Szcz
  • 1 radar nawigacyjny Neptun-M
  • 2 stacje radiolokacyjne Fut-B kierowania ogniem armat 57 mm
  • stacja hydrolokacyjna podkilowa GS 572 Gierkules 2M
  • stacja wykrywania emisji radarowej Bizań-4A
  • systemy walki radioelektronicznej: stacje zakłóceń Krab-11 i Krab-12
  • system identyfikacji swój-obcy: 2 nadajniki Chrom-K i interrogator Nikiel-K
  • radiostacje

• Projekt 57A
  • 1 radar dozoru ogólnego MR-310 Angara
  • 1 stacja radiolokacyjna Jatagan kierowania ogniem rakiet plot M-1 (na drugim maszcie)
  • 2 radary nawigacyjne Wołga
  • 1 stacja radiolokacyjna Fut-B kierowania ogniem armat 57 mm
  • 2 stacje radiolokacyjne MR-104 Ryś kierowania ogniem armat 30 mm
  • stacja hydrolokacyjna podkilowa MS-332
  • system rozpoznania radioelektronicznego MRP-11-14
  • systemy walki radioelektronicznej
  • system identyfikacji swój-obcy: 2 nadajniki Chrom-K i interrogator Nikiel-K
  • radiostacje

[edytuj] Źródła

• Большие ракетные корабли пр. 57-бис w serwisie Военно-Морская коллекция
• S. Bierieżnoj (С.С.Бережной): "Sowieckij WMF 1945-1995. Kriejsera, bolszyje protiwołodocznyje korabli, esmincy" (СОВЕТСКИЙ ВМФ 1945-1995. Крейсера, большие противолодочные корабли, эсминцы), seria Morskaja Kollekcja nr 1/1995