Orson Welles

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Orson Welles, fotografia Carla Van Vechtena z 1937 r.

George Orson Welles (ur. 6 maja 1915 w Kenosha, Wisconsin, zm. 10 października 1985 w Hollywood) – amerykański reżyser, producent, scenarzysta i aktor filmowy.

Spis treści

1 Życiorys
2 Nagrody
3 Filmografia

[edytuj] Życiorys

Uczył się w latach 1925-1926 w szkołach w Madison i Woodstock, gdzie Tood School założył zespół teatralny, występując jako aktor i inscenizator. W 1930 porzucił szkołę i podjął indywidualne studia u rosyjskiego malarza Borisa Anisfielda, następnie w Chicago Art Institute.

W 1931 wyjechał do Irlandii. Od października 1931 do stycznia 1932 występował w dublińskim Gate Theatre.

Po powrocie do Nowego Jorku zajmował się własnymi próbami dramatycznymi, odbył teatralne tournée po USA jako aktor. W 1934 wydał w nakładzie 90 tys. ilustrowany przez siebie zbiór dramatów Szekspira oraz zorganizował festiwal teatralny w Woodstock.

W końcu roku debiutował na scenach Broadwayu. W 1935 zaczął reżyserować w Theatre Group w Phoenix i nagrywać audycje radiowe dla NBC. W 1937 roku wraz z Johnem Housemanem otworzył w Nowym Jorku słynny Mercury Theatre. Pierwszym spektaklem był Szekspirowski "Juliusz Cezar", poprzedzający serię znakomitych przedstawień, w których Welles grał również główne role.

Wraz z tym zespołem realizował od połowy 1938 cykl słuchowisk radiowych dla CBS, adaptując znane utwory literackie, m.in., "Wojnę światów" Herberta Georga Wellsa, która wśród słuchaczy została odebrana jako rzeczywisty reportaż inwazji Marsjan na Ziemię i wzbudziła w New Jersey panikę.

Wiosną 1939 roku, po zapewnieniu sobie warunków korzystnej współpracy z wytwórnią RKO, przystąpił do realizacji dwóch projektów – "Jądra ciemności" J. Conrada i "The Smiler with the Knife" N. Blake'a. Zdjęcia nie doszły do skutku.

Najsłynniejsze jego dzieło to "Obywatel Kane", w którym zagrał także rolę tytułową, film ten zapewnił mu nieśmiertelność na kartach historii kina. Po zrealizowanym w 1941 roku filmie "Wspaniałość Ambersonów", kilka projektów zostało przerwanych w trakcie realizacji. Film "Journey into Fear" ukończył Norman Foster, a RKO zrezygnowała z usług reżysera.

W 1947 roku Welles nakręcił "Damę z Szanghaju" z Ritą Hayworth. Jesienią 1947 wyjechał do Europy, pracował we Włoszech i Anglii.

Na swoim koncie ma również ekranizacje dzieł literatury klasycznej (Williama Szekspira: "Makbet", "Otello" i Franza Kafki: "Proces")

W ostatnich 20 latach życia był aktywny jedynie jako aktor, głównie w charakterystycznych epizodach.

Trzykrotnie żenił się. Z pierwszą żoną Virginią Nicholson wziął ślub 14 listopada 1934, rozwiódł się 1 lutego 1940 (z którą miał dwójkę dzieci). Druga żona to Rita Hayworth, z którą ożenił się 7 września 1943, a rozwiódł 1 grudnia 1948, z którą ma córkę Rebeccę. Trzecia żona to Paola Mori, którą poślubił 8 maja 1955, z którą ma córkę Beatrice.

[edytuj] Nagrody

W 1966 otrzymał nagrodę specjalną za wkład w kinematografię światową na Festiwalu Filmowym w Cannes. W 1970 został nagrodzony specjalnym Oscarem za całokształt twórczości. W 1975 został wyróżniony Life Achievement Award Amerykańskiego Instytutu Filmowego, zaś w 1982 nagrodą specjalną Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Wenecji.

[edytuj] Filmografia

[edytuj] Scenarzysta

2002 - Wspaniałość Ambersonów (The Magnificent Ambersons)
1992 - Don Quijote de Orson Welles
1984 - The Spirit of Charles Lindbergh
1976 - F jak fałszerstwo (Vérités et mensonges)
1972 - The Other Side of the Wind
1972 - Wyspa skarbów (Treasure Island)
1971 - London
1970 - The Deep
1969 - The Merchant of Venice
1968 - Nieśmiertelna historia (The Immortal Story)
1965 - Falstaff (Campanadas a medianoche)
1963 - Proces (Le Proces)
1958 - Dotyk zła (Touch of Evil)
1955 - Moby Dick Rehearsed
1955 - Pan Arkadin (Mr. Arkadin)
1952 - Otello (Tragedy of Othello: The Moor of Venice, The)
1949 - Trzeci człowiek (Third Man, The)
1948 - Macbet (Macbeth)
1947 - Dama z Szanghaju (The Lady from Shanghai)
1946 - Intruz (Stranger, The)
1943 - Podróż do krainy strachu (Journey Into Fear)
1942 - Wspaniałość Ambersonów (The Magnificent Ambersons)
1941 - Obywatel Kane (Citizen Kane)
1938 - Too Much Johnson

[edytuj] Reżyser

1992 - Don Quijote de Orson Welles
1984 - The Spirit of Charles Lindbergh
1976 - F jak fałszerstwo (Vérités et mensonges)
1972 - The Other Side of the Wind
1971 - London
1970 - The Deep
1969 - The Merchant of Venice
1969 - Gwiazda Południa (The Southern Star)
1968 - Nieśmiertelna historia (The Immortal Story)
1965 - Falstaff (Campanadas a medianoche)
1963 - Proces (Le Proces)
1960 - Dawid i Goliat (David e Golia)
1958 - Dotyk zła (Touch of Evil)
1955 - Pan Arkadin (Mr. Arkadin)
1955 - Moby Dick Rehearsed
1952 - Otello (The Tragedy of Othello: The Moor of Venice)
1949 - Czarna magia (Black Magic)
1948 - Macbet (Macbeth)
1947 - Dama z Szanghaju (The Lady from Shanghai)
1946 - Intruz (The Stranger)
1943 - Podróż do krainy strachu (Journey Into Fear)
1942 - Wspaniałość Ambersonów (The Magnificent Ambersons)
1941 - Obywatel Kane (Citizen Kane)
1938 - Too Much Johnson

[edytuj] Zdjęcia

1942 - Wspaniałość Ambersonów (The Magnificent Ambersons)

[edytuj] Scenografia

1955 - Pan Arkadin (Mr. Arkadin)

[edytuj] Aktor

2003 - Rita jako on sam
1997 - Who Is Henry Jaglom, jako on sam
1995 - The Battle Over Citizen Kane, jako on sam
1990 - Hollywood Mavericks, jako on sam
1987 - Someone to Love, jako Przyjaciel Danny'ego
1986 - The Transformers: The Movie, jako Unicron
1984 - Almonds and Raisins, jako Narrator (głos)
1984 - Scene of the Crime, jako Gospodarz
1984 - The Spirit of Charles Lindbergh
1984 - The Enchanted Journey, jako Pippo
1983 - Gdzie jest Parsifal? (Where Is Parsifal?), jako Klingsor
1983 - Hot Money, jako Szeryf Paisley
1982 - Slapstick (Slapstick (Of Another Kind)), jako Ojciec obcych (głos)
1982 - Baryshnikov in Hollywood, jako On sam
1981 - Motylek (Butterfly), jako Sędzia Rauch
1981 - Tales of the Klondike, jako narrator
1981 - Historia Świata: Część I (History of the World: Part I), jako narrator
1980 - The Greenstone, jako narrator
1980 - Tajna Nikole Tesle, jako J.P. Morgan
1980 - Szogun (Shogun), jako narrator
1980 - Step Away, jako narrator
1979 - The Double McGuffin, jako narrator (głos)
1979 - Wielka wyprawa muppetów (The Muppet Movie), jako Lew Lord
1978 - Wielka bitwa (Il Grande attacco), jako narrator
1978 - A Woman Called Moses, jako narrator (głos)
1978 - Tut: The Boy King, jako on sam/prowadzący
1977 - It Happened One Christmas, jako Henry F. Potter
1977 - Hot Tomorrows
1977 - Pieśń o starym żeglarzu (Rime of the Ancient Mariner), jako narrator (głos)
1977 - Some Call It Greed, jako narrator
1976 - Przeklęty rejs (Voyage of the Damned), jako Estedes
1976 - F jak fałszerstwo (Vérités et mensonges), jako on sam
1974 - Dziesięciu małych Indian (And Then There Were None), jako głos na taśmie (głos)
1973 - Great Mysteries, jako Gospodarz
1973 - Sutjeska
1972 - The Man Who Came to Dinner, jako Sheridan Whiteside
1972 - Nekromancja (film) (Necromancy (aka Witching, The / Life for a Life, A / Rosemary's Disciples / Toy Factory, The')), jako Pan Cato
1972 - Dekada strachu (La Décade prodigieuse), jako Theo Van Horn
1972 - Wyspa skarbów (Treasure Island), jako Long John Silver
1972 - Spytaj swojego królika (Get to Know Your Rabbit), jako Mr. Delasandro
1971 - London
1971 - Bezpieczne miejsce (A Safe Place), jako Magik
1971 - Malpertuis (Malpertuis: Histoire d'une maison maudite), jako Wuj Quentin Cassavius
1970 - The Deep, jako Russ Brewer
1970 - Upon This Rock, jako Michelangelo
1970 - Zacznijcie rewolucję beze mnie (Start the Revolution Without Me), jako narrator (głos)
1970 - List na Kreml (The Kremlin letter), jako Aleksiej Bresnawicz
1970 - Paragraf 22 (Catch-22), jako Dreedle
1970 - Is It Always Right to Be Right?, jako narrator (głos)
1970 - Waterloo, jako Król Ludwik XVIII
1969 - The Merchant of Venice, jako Shylock
1969 - Kampf um Rom II - Der Verrat, jako Justinian
1969 - Gwiazda Południa (The Southern Star), jako Plankett
1969 - Bitwa nad Neretwą (Bitka na Neretvi), jako Chetnik
1969 - 12+1 (12 + 1), jako Markan
1968 - Walka o Rzym, część I (Kampf um Rom I), jako cesarz Justinian
1968 - Vienna, jako On sam
1968 - Nieśmiertelna historia (The Immortal Story), jako Pan Charles Clay
1968 - Viva Tepepa! (Tepepa), jako Pułkownik Cascorro
1968 - House of Cards jako Leschenhaut
1967 - Le Désordre a vingt ans
1967 - Król Edyp (Oedipus the King), jako Tiresias
1967 - Casino Royale, jako Le Chiffre
1967 - The Sailor from Gibraltar, jako Louis de Mozambique
1967 - I'll Never Forget What's'isname, jako Jonathan Lute
1966 - Czy Paryż płonie? (Paris brule-t-il), jako ambasador Raoul Nordling
1966 - Oto jest głowa zdrajcy (A Man for All Seasons), jako Kardynał Wolsey
1965 - Falstaff (Campanadas a medianoche), jako Sir John Falstaff
1964 - In the Land of Don Quixote, jako On sam
1964 - Niewiarygodne przygody Marco Polo (Marco the Magnificent), jako Akerman
1963 - Z życia VIP'ów (The V.I.P.s), jako Max Buda
1963 - Proces (Le Proces), jako Albert Hassler
1962 - Ro.Go.Pa.G., jako Reżyser
1962 - La Fayette, jako Benjamin Franklin
1961 - Król królów (King of Kings), jako narrator (głos)
1961 - Tatarzy (film) (Tartari, I), jako Burundai
1960 - Interview with Orson Welles, jako on sam
1960 - Austerlitz (film), jako Robert Fulton
1960 - Dawid i Goliat (David e Golia), jako Król Saul
1960 - Pęknięte lustro (Crack in the Mirror), jako Hagolin/Lamerciere
1959 - Bez emocji (Compulsion), jako Jonathan Wilk
1959 - Ferry to Hong Kong, jako Kapitan Cecil Hart
1958 - The Fountain of Youth, jako Gospodarz/Narrator
1958 - Długie, gorące lato (The Long, Hot Summer), jako Will Varner
1958 - Dotyk zła (Touch of Evil), jako Quinlan
1958 - Korzenie Niebios (The Roots of heaven), jako Sedgewick
1958 - Wikingowie (Vikings, The) jako Narrator (głos)
1957 - Człowiek, który się nieprawdopodobnie zmniejsza (The Incredible Shrinking Man), jako narrator
1957 - Człowiek w cieniu (Man in the Shadow), jako Virgil Renchler
1956 - Moby Dick, jako ojciec Mapple
1955 - Moby Dick Rehearsed, jako Ojciec Mapple/Ahab
1955 - Pan Arkadin (Mr. Arkadin), jako Gregory Arkadin
1955 - Three Cases of Murder, jako Lord Mountdrago
1955 - Napoléon, jako Sir Hudson Lowe
1954 - Si Versailles m'était conté, jako Benjamin Franklin/Narrator w wersji angielskiej
1953 - King Lear, jako Lear
1953 - Trouble in the Glen, jako Sanin Cejador y Mengues
1952 - Otello (The Tragedy of Othello: The Moor of Venice), jako Othello
1952 - Mały światek Don Camillo (Le Petit monde de Don Camillo) jako narrator
1952 - Ostatnia sprawa Trenta (Trent's Last Case), jako Sigsbee Manderson
1951 - Return to Glennascaul, jako on sam
1950 - Czarna róża (The Black Rose), jako Bayan
1949 - Trzeci człowiek (The Third Man), jako Harry Lime
1949 - Czarna magia (film) (Black Magic), jako Cagliostro
1949 - Książę lisów (Prince of Foxes) jako Cesare Borgia
1948 - Macbet (Macbeth), jako Macbet
1947 - Dama z Szanghaju (The Lady from Shanghai), jako Michael O'Hara
1946 - Intruz (The Stranger), jako Kindler / Rankin
1946 - Tomorrow Is Forever, jako John Andrew MacDonald/Erik Kessler
1944 - Dziwne losy Jane Eyre (Jane Eyre), jako Edward Rochester
1943 - Show Business at War, jako on sam
1942 - Wspaniałość Ambersonów (The Magnificent Ambersons), jako narrator (głos)
1941 - Obywatel Kane (Citizen Kane), jako Charles Foster Kane
1940 - Szwajcarska rodzina Robinsonów (Swiss Family Robinson), jako narrator (głos, nie wymieniony w napisach)
1938 - Too Much Johnson, jako Keystone Kop
1934 - The Hearts of Age, jako Umarły