Prawa człowieka

Z Wikipedii

Prawa człowieka to pojęcie reprezentujące koncepcję, według której każdemu człowiekowi przysługują pewne prawa, wynikające z godności człowieka, które są niezbywalne (nie można się ich zrzec) i nienaruszalne (istnieją niezależnie od władzy i nie mogą być przez nią regulowane). Państwu przypisuje się rolę instytucji, której zadaniem jest ochrona owych praw. Poszanowanie praw człowieka i godności ludzkiej bywa uznawane za podstawę sprawiedliwości i pokoju na świecie.

Prawa te nazywane są także "absolutną koncepcją praw człowieka", istnieje też druga koncepcja, mówiąca, że prawa człowieka są relatywne, jest ona nazywana także prawami obywatelskimi.

Spis treści 1 Prawa człowieka 1.1 a) prawa osobiste: 1.2 b) prawa i wolności polityczne: 1.3 c) wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne 2 Historia praw człowieka 3 Zobacz też 4 Instytucje skargi 5 Pozarządowe organizacje praw człowieka 6 Linki zewnętrzne

[edytuj] Prawa człowieka

(w oparciu o Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka z 1966 roku oraz Powszechną Deklarację Praw Człowieka)

[edytuj] a) prawa osobiste:

(zobacz też Art. 38 - 56 Konstytucji RP)
prawo do:

• życia
• rzetelnego sądu (patrz "gwarancje formalne" poniżej)
• decydowania o swoim życiu

[edytuj] b) prawa i wolności polityczne:

1. tzw. prawa negatywne - prawa służące ochronie wolności jednostki przed ingerencją ze strony państwa ( zobacz też Art. 57 - 63 Konstytucji RP)

• prawo do obywatelstwa
• możliwość uczestniczenia w życiu publicznym
• czynne prawo wyborcze - możliwość uczestnictwa w wyborach
• bierne prawo wyborcze - możliwość kandydowania w wyborach
• wolność zrzeszania się
• prawo do uczestniczenia i organizowania pokojowych manifestacji
• prawo do składania wniosków, petycji, skarg
• dostęp do informacji o działaniach władz i osób publicznych
• równy dostęp do służby publicznej.

[edytuj] c) wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne

1. tzw. prawa pozytywne - uprawnienia jednostki do świadczeń na jej rzecz - prawa socjalne

prawo do: (zobacz też Art. 68, 75 Konstytucji RP)

• ochrony zdrowia
• nauki
• pracy
• odpowiedniego i zadowalającego wynagrodzenia, zapewniającego jednostce i jej rodzinie egzystencję odpowiadającą godności ludzkiej
• pomocy socjalnej (ogólnie)
• rozrywki (np. granie w piłkę nożną, pływanie)

2. prawa ekonomiczne: (zobacz też Art. 64 Konstytucji RP)

• prawo do własności
• prawo dziedziczenia

3. prawa solidarnościowe (w większości nie posiadają sformalizowanego charakteru prawnego) - wszystkie prawa przysługujące grupom społecznym, np. prawo narodów do samostanowienia

4. prawa kulturalne: (zobacz też Art. 73 Konstytucji RP)

• wolność twórczości artystycznej
• badań naukowych oraz ogłaszania ich wyników
• wolność korzystania z dóbr kultury i ich wytwarzania

Gwarancje:

1. materialne (dotyczą głównie praw socjalnych, ekonomicznych i kulturowych)
2. formalne (prawo do ochrony prawnej jednostki)

• prawo każdego człowieka do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy przez niezawisły sąd
• prawo do fachowej obrony w postępowaniu przed organami aparatu państwowego
• prawo do skargi konstytucyjnej

[edytuj] Historia praw człowieka

• 1792-1750 r. p.n.e. Kodeks Hammurabiego
• 1215 Magna Charta Libertatum - Wielka Karta Swobód wydana przez króla Anglii - "żaden wolny człowiek nie ma być pojmany ani uwięziony albo wyrzucony z posiadłości, albo proskrybowany, ani wygnany lub innym sposobem pognębiony; i ani sami na niego nie wyruszymy, ani nikogo innego przeciw niemu nie wyślemy, jak tylko na podstawie legalnego wyroku równych jemu albo na podstawie prawa ziemskiego (...)"
• teoria praw naturalnych jednostki Johna Locke'a
• rozwinięcie idei praw człowieka :
• 1628 Petition of Rights
• 1679 Habeas Corpus Act
• 1776 Bill of Rights w stanie Wirginia
• 1789 Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela
• konwencje genewskie
• od 1919 działalność Czerwonego Krzyża
• 1920-1946 działalność Ligi Narodów
• 10 grudnia 1948 przyjęcie przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka
• 1966 Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka
• do 1989 powstało około 60 szczegółowych konwencji (m.in. o prawach dziecka)
• 1990 Dokument Kopenhaski - proklamuje demokrację parlamentarną (czyli ustrój najbardziej sprzyjający przestrzeganiu praw człowieka) jako jedyny dopuszczalny w Europie, był dziełem KBWE

[edytuj] Zobacz też

• Europejska Konwencja Praw Człowieka
• Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka
• Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

• prawa konsumenta
• prawa ucznia
• prawa studenta
• prawa dziecka
• prawa pacjenta

[edytuj] Instytucje skargi

• Komitet Praw Człowieka w Genewie
• Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu

[edytuj] Pozarządowe organizacje praw człowieka

• Amnesty International - http://www.amnesty.org.pl
• Helsińska Fundacja Praw Człowieka - http://www.hfhrpol.waw.pl/
• Human Rights Watch - http://www.hrw.org
• Centrum Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć - http://www.pomocprawna.org

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Strona Ośrodku Informacji ONZ w Warszawie - prawa człowieka
• Raport Sieci niezależnych ekspertów Unii Europejskiej ds. Praw Podstawowych dotyczący stanu przestrzegania praw człowieka w Unii Europejskiej i państwach członkowskich w 2005 roku (en)
• Human Rights Watch World Report 2006 (en)
• Marek Nowicki "Co to są prawa człowieka?”
• Wiktor Osiatyński "Przyszłość praw człowieka"
• Prawaczlowieka.blox.pl - blog o prawach człowieka na świecie