Serbska awangarda literacka
Z Wikipedii
Początki serbskiej awangardy dokładnie datuje się na lata 1917-1919. Za prekursorów na jugosłowiańskim terenie Półwyspu Bałkańskiego uznaje się Ivo Andricia i Miloša Crnjanskiego, którzy swoje teksty poetyckie, prozatorskie i krytycznoliterackie wydają w Zagrzebiu pod egidą czasopisma Književni jug. Formowanie nowego ruchu rozpoczyna się właściwie w późniejszym czasie, gdy do Belgradu napływają młodzi pisarze z Chorwacji, Wojwodiny, Bośni, jak i z zagranicy.
Istotnym elementem w procesie kształtowania się literatury serbskiej jest I wojna światowa – wstrząs nią wywołany i konsekwencje, które ze sobą niesie. Młodzi ludzie, naoczni świadkowie wszystkich jej aspektów, nie chcą wracać do literatury Jovana Skerlicia czy Bogdana Popovicia, odrzucają przedwojenny parnasizm, a zwracają się ku nurtowi modernistycznemu, rozpoczętemu przed wybuchem wojny. I jakkolwiek ma miejsce duża rozbieżność pomiędzy kwestiami programowymi a praktyką literacką w odniesieniu do poszczególnych inicjatyw artystycznych, daje się zauważać następstwo procesu szerszego i bardziej powszechnego, bowiem istotną rzeczą jest intencja wspólnego działania, łączenia sił w burzycielskiej akcji poetyckiej pod sztandarem wielkiej przygody .
Doskonała koniunktura literacka początku lat 20. jest w głównej mierze zasługą „imigrantów belgradzkich”: Ivo Andricia i Todora Manojlovicia przybyłych z Bośni, Miloša Crnjanskiego z Wojwodiny oraz Chorwatów: Siby Miličicia, Tina Ujevicia, Gustava Krkleca. Nie można jednakże umniejszać roli, jaką odgrywa w tym czasie Miroslav Krleža, który mimo odległości dzielącej „jego” Zagrzeb i stolicę kraju, „nie przestaje być rozsadnikiem awangardowych idei literackich” . Czołowym bodźcem dla rozkwitu nowoczesnej myśli jest również Stanislav Vinaver, który w 1920 roku wydaje Manifest szkoły ekspresjonistycznej i nowe ugrupowanie młodych „Belgradzka wspólnota literacka - Alpha”, wydająca Bibliotekę Albatros oraz liczne czasopisma, które posługując się terminologią współczesną, powstawały jako element promujący nowe inicjatywy grup literackich.
Ekspansja nowoczesnych idei jest tak intensywna, że rozszerza się po kraju w gwałtownym tempie. Rozwój literackich działalności awangardowych osiągnął tak wysoki stopień, iż historia literatury odnotowuje to i utrwala jako najburzliwszy okres w historii tego kraju – Sturm und Drang serbskiej literatury współczesnej . Kierunek ten nie jest jednolity, lecz patrząc na to z drugiej strony twórcy skupieni pod jednym płaszczem awangardy stanowią doskonały katalizator rozwoju intelektualnego, zapewne ewoluuje to ciekawiej, niż gdyby tworzyli wedle uschematyzowanych i skonkretyzowanych wyznaczników innej epoki. Doprowadza to - lecz cały czas miejmy na uwadze, iż jest to całościowo wciąż awangarda - do emancypacji małych wspólnot pisarzy, określających się – częstokroć tylko z nazwy – mianem nowoczesnych kierunków: ekspresjonizm, dadaizm, futuryzm czy próbujących propagować zupełnie nowe, krajowe „izmy”: sumatraizm, hipnizm, zenityzm. Pojęcie „powojenny modernizm”, które funkcjonowało dotychczas przestaje mieć znaczenie z racji swojej dezaktualizacji. Na czołowe miejsce wybija się ekspresjonizm.
