Szwederowo (osiedle w Bydgoszczy)

Z Wikipedii

Szwederowo - osiedle w Bydgoszczy położone na południowo-zachodnim krańcu miasta.

Spis treści 1 Historia 1.1 Grodzisko Szwederowo? 1.2 XVI-XVIII wiek 1.3 XIX wiek 1.4 początek XX wieku 1.5 II wojna światowa 1.6 Po 1945 roku 2 Parafia Szwederowo 3 Ludzie związani ze Szwederowem 4 Zobacz też 5 Bibliografia

[edytuj] Historia

[edytuj] Grodzisko Szwederowo?

Dawniejsze opracowania lokalizują w Bydgoszczy dwa grodziska. Pierwsze to grodzisko obok Starego Rynku, na którym powstał w XIII w. zamek bydgoski. Drugie grodzisko lokalizowano na terenie dzisiejszego Szwederowa. Jednakże nowsze badania archeologiczne dały skutek negatywny. Na Szwederowie nie było grodu.

[edytuj] XVI-XVIII wiek

W rzeczywistości osada ta pojawia się na kartach historii w początkach XVI w. jako wieś podlegająca parafii bydgoskiej.

W późniejszym okresie, mianowicie w początkach XVIII w. Szwederowo było folwarkiem miejskim dającym rocznie około 100 zł czynszu, co plasowało go pośrodku przedziału dochodów folwarków bydgoskich.

[edytuj] XIX wiek

W XIX w. liczba mieszkańców tego osiedla kilkakrotnie wzrosła. Miało to związek z rozwojem przemysłowym Bydgoszczy. Szwederowo administracyjnie nie należało jeszcze do miasta, ale w sposób naturalny stawało się osiedlem robotniczym. Ponadto w XIX w. wyraźnie wzrastał procentowy udział katolików w Szwederowie. Miało to związek z napływem ludności robotniczej, która w większości była narodowości polskiej.

Wraz z rozwojem liczby mieszkańców wzrastał także standard życia tego robotniczego osiedla. W 1897 roku podłączono to osiedle do miejskiej sieci gazowej.

[edytuj] początek XX wieku

Po pierwszej wojnie światowej Bydgoszcz wróciła do Polski. Również dla Szwederowa był to moment przełomowy ponieważ w 1920 roku weszło ono w administracyjny obręb Bydgoszczy. Również w tym okresie obserwujemy wzrost liczby ludności tej dzielnicy, która zachowuje swój robotniczy charakter.

Poza kilkoma wyjątkami w okresie międzywojnia Szwederowo było osiedlem ubogim, o zabudowie małomiasteczkowej czy wręcz wiejskiej. Co prawda w latach 20 – tych opracowano w Bydgoszczy plan zagospodarowania przestrzennego, który zakładał dla Szwederowa budowę rynku wraz z kramami oraz nowych domów mieszkalnych. Ze względu na brak środków te prace posuwały się powoli. W latach 1926 - 1928 zbudowano tam Świątynię Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, w 1927 Browar Bydgoski, a w 1928 Łaźnię Miejską. Poza tym działały tam dwie szkoły (ewangelicka i katolicka), przedszkole, dom starców, sierociniec oraz prowizoryczny szpital.

[edytuj] II wojna światowa

Wrzesień 1939 roku naznaczony jest kontrowersyjnymi wydarzeniami tzw. Blutsonntag (Krwawa niedziela). Nocą z 2 na 3 i rankiem 3 września niemieccy dywersanci w mundurach polskiego wojska budzili mieszkańców Szwederowa i Śródmieścia, informując o zbliżających się Niemcach, którzy zamierzają wymordować mieszkańców Bydgoszczy. Wielu mieszkańców dzielnicy w popłochu opuściło miasto.

3 września wojsko polskie weszło do Bydgoszczy od strony Lasu Gdańskiego i zostało zaatakowane przez dywersantów niemieckich, rekrutujących się spośród mniejszości niemieckiej w Bydgoszczy. Jeden z punktów oporu sabotażystów znajdował się na Szwederowie. Żołnierze polscy, przy ofiarnej pomocy mieszkańców dzielnicy pokonali Niemców.

Dalsze informacje na temat września 1939 wskazują na to, iż Polacy w Bydgoszczy stawiali następnie opór oddziałom Wehrmachtu. Jednym z głównych miejsc walk (obok ul. Gdańskiej, Mostowej, Starego Rynku i Jezuickiej) było Szwederowo. Szczególnie intensywne boje toczono na ulicach Orlej, Bielickiej i Żuławy.

Po ostatecznym zdobyciu Bydgoszczy Niemcy rozpoczęli akcję rozliczania sprawców wcześniejszych wydarzeń. W jednym z raportów niemieckich tak donoszono o Szwederowie:

„Zostałem poinformowany przez rozmaitych Volksdeutschów, że stan niepewności w południowej dzielnicy miasta [Szwederowo] utrzymuje się nadal w dużym stopniu. Szwederowo zostało mi przedstawione jako dzielnica zbrodniarzy, w której mieszkają radykalne elementy (...).”

Na terenie całej Bydgoszczy, w tym i na Szwederowie, Niemcy przeprowadzili obławy i rewizje. Rozstrzelali także ponad stu mieszkańców Szwederowa.

Następny okres to już okupacja. Szwederowo zostało włączone do sieci policji niemieckiej, ponadto utworzono na terenie tej dzielnicy komórki NSDAP (zresztą podobnie jak i w innych dzielnicach miasta). Niemcy przeprowadzili likwidację cmentarzy przy ulicy Szubińskiej i Wzgórzu Dąbrowskiego. W 1943 roku przy pomocy czołgu niemieckiego zburzono Pomnik – Krzyż obok parafii Matki Boskiej Nieustającej Pomocy.

Warto zaznaczyć udział mieszkańców Szwederowa w polskim ruchu oporu. Jedna z komend tego ruchu znajdowała się właśnie na Szwederowie. Komendantem był Ludwik Suszyński (ps. „Sowa”). Ruch oporu tak raportował do rządu RP w Londynie:

„W Szwederowie słyszy się prawie wyłącznie język polski.”

[edytuj] Po 1945 roku

Po 1945 roku Szwederowo wraz z Bydgoszczą po raz kolejny wróciło w granice Polski i stało się osiedlem typowo „przedmieściowym”.

[edytuj] Parafia Szwederowo

Powstała ona w 1920 roku, a jej pierwszym administratorem, a następnie proboszczem był ks. Jan Kopczyński.

Początkowo parafia nie miała kościoła. Msze odprawiano pod gołym niebem, lecz proboszcz starał się o jakieś miejsce kultu. Początkowo miały to być baraki w sposób prowizoryczny zaadaptowane do potrzeb wiernych. Ostatecznie wynajęto salę taneczną, z której zrobiono kaplicę.

W 1923 roku zbudowano plebanię. Był to jednopiętrowy budynek przy ul. ks. I. Skorupki 4/5. Później sprzedano starą plebanię i zbudowano obszerny budynek przy kościele. Od 1924 r. Szwederowo ma własny cmentarz, a w 1928 roku wybudowano kościół, Świątynię Matki Boskiej Nieustającej Pomocy.

[edytuj] Ludzie związani ze Szwederowem

• ks. Jan Kopczyński – znany działacz społeczny, niepłatny radca miejski, proboszcz parafii Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. W 1939 roku aresztowany przez Niemców i oskarżony o wydawanie broni Polakom. Z braku dowodów zwolniony.

• Franciszek Grott – nauczyciel ze Szwederowa, autor pamiętnika pt. Moje Szwederowo. Dziennik 1939 – 1945

• Michał Śledziński - rysownik komiksowy, absolwent Liceum Sztuk Plastycznych w Bydgoszczy, znany głównie dzięki serii komiksowej Osiedle Swoboda

[edytuj] Zobacz też

• Port lotniczy im. Ignacego Jana Paderewskiego Bydgoszcz-Szwederowo

[edytuj] Bibliografia

1. Bydgoszcz: 1346 – 1996, red. Krzysztof Stanisławski, Bydgoszcz 1996
2. Bydgoszcz – województwo, red. Lucjan Biliński, Warszawa 1995
3. Bydgoszcz – zarys dziejów, Ryszard Kabaciński, Wojciech Kotowski, Jerzy Wojciak, Bydgoszcz 1980
4. Czasnojc Marek, Bydgoszcz, Szczecin 1995
5. Guldon Zenon, Opisy starostwa bydgoskiego, Bydgoszcz 1966
6. Knop Krzysztof, Parafie bydgoskie, Bydgoszcz 1996
7. Kołodziejczyk Józef, Prawda o „Krwawej Niedzieli Bydgoskiej”: faktomontaż, Bydgoszcz 1945
8. Kwiatkowski Henryk, Z dziejów regionu bydgoskiego: historia i perspektywy, Bydgoszcz 1992
9. Historia Bydgoszczy, red. Marian Biskup, Bydgoszcz 1999 - 2004
10. Mincer Franciszek, Dzieje Bydgoszczy do roku 1806, Zielona Góra 1992
11. Potemski Czesław, Pradzieje Bydgoszczy i powiatu bydgoskiego, Bygoszcz 1963