Wojna Francji z Ligą Augsburską

Z Wikipedii

Wojna palatynacka oraz w jej ramach: Wojna irlandzka, Wojna króla Wilhelma
Bantry – Cochem – Moguncja – Bonn – Walcourt – Fleurus – Beachy Head – Boyne – Quebec – Staffarda – Aughrim – Leuze – La Houge – Namur – Steenkerke – Neerwinden – Marsaglia – Ter – Texel – Dogger Bank – Zatoka Hudsona

Wojna Francji z Ligą Augsburską 1689-1697 zwana była także wojną dziewięcioletnią, wojną o Palatynat albo po prostu wojną palatynacką.

Doprowadziły do niej dwa konflikty, które powstały w wyniku ingerencji Ludwika XIV w politykę Rzeszy. Pierwszy to próba wprowadzenia na stanowisko biskupa Kolonii swojego protegowanego Wilhelma von Furstenberga, przeciwko jednemu z kandydatów z Wittelsbach popieranemu przez papieża i cesarza. Z kolei w 1688 r. Ludwik XIV w imieniu swojej krewnej Elisabeth Charlotte (Lizelotty z Palatynatu) zażądał prawa do dziedzictwa palatynackiego. Zimą 1688 wojska francuskie wtargnęły do Palatynatu puszczając z dymem liczne miasta i wioski. Przeciwko Francuzom szybko sformował się ruch oporu w całym landzie. Do końca 1689 r. w ręce sił Rzeszy wpadły Kolonia i Koblencja. W kwietniu 1689 król angielski Wilhelm III Orański powołał ligę antyfrancuską, nazwaną Wielką Koalicją (ang. Grand Alliance), w skład której weszły Rzesza, Anglia, Holandia, Hiszpania i Sabaudia. Po ciężkich walkach Francuzi zepchnięci zostali do defensywy. Jednak sprzymierzonym brakowało sił aby zupełnie zniszczyć wojska Ludwika XIV – Wilhelm Orański musiał walczyć o władzę w kraju, natomiast cesarz uwikłany był w wojnę z Turcją.

W końcu w bitwie morskiej pod La Hogue, rozegranej w dniach 27–3 czerwca 1692 (17-23 maja wg. używanego wtedy w Anglii kalendarza juliańskiego), flota angielska rozbiła Francuzów, zapobiegając tym samym ostatecznie francuskim planom restytucji Stuartów w osobie zdetronizowanego Jakuba II. 20 września 1697 w Rijswijk zwaśnione strony zawarły pokój, na mocy którego Francja zrzekła się praw do tronu oraz ziem Palatynatu, zwróciła Barcelonę i Luksemburg Hiszpanii i uznała księcia Lotaryngii, nie tracąc jednak zagarniętego wcześniej Strasburga. Holandia otrzymała natomiast utracone ziemie graniczne i korzystne warunki handlowe z Francją.

Spis treści 1 Przyczyny konfliktu 2 Przebieg wojny 3 Wydarzenia wojny dziewięcioletniej 1689-1697 4 Literatura

[edytuj] Przyczyny konfliktu

Zamiarem syna Fryderyka V elektora Karola I Ludwika była stabilizacja stosunków politycznych Francji, poprzez małżeństwo swojej córki Elżbiety Charlotte (znanej jako Lizelota z Palatynatu) z ksieciem Filipem Orleańskim, bratem francuskiego króla Ludwika XIV.

Planowane małżeństwo napotkało jednak trudności. Po śmierci Karola II, Ludwik XIV zażądał jako posagu dla swojej szwagierki ziem Palatynatu. Żądania te zostały jednak odrzucone przez rezydującą w Duesseldorfie katolicką linię Palatynat-Neuburg. Francuzi, swoją korzyść strategiczną upatrywali w tym, że cesarz uwikłany w tym czasie był w wojnę z Turcją. Celem wojny stało się zapewnienie i rozszerzenie francuskich zdobyczy na ziemach niemieckich.

[edytuj] Przebieg wojny

Niemcy

W roku 1688 Francuzi wtargnęli do Palatynatu i na tereny po lewej stronie Renu. Cesarz reasekurowany przez Wielką Koalicję, w odpowiedzi na zagrożenie francuskie podjął działania wojenne w Rzeszy, rok później do walk włączyły się pozostałe państwa koalicji: Wielka Brytania, Szwecja, Hiszpania, Sabaudia oraz Niderlandy. Podjęte przez te państwa działania zbrojne, zmusiły Francuzów do wycofania się z okupowanych terenów. Franuzi wycofując się spustoszyli dokładnie ziemie Palatynatu, nie chcąc zostawiać przeciwnikowi przyczółków do ewentualnej ofensywy. Swoje działania ponowili w latach 1692-93, atakując tereny przygraniczne. Liczne miasteczka i wsie palatynackie zostały zrównane z ziemią. Zniszczono też miasta Mannheim, Heidelberg i Speyer.

W trakcie operacji miliatarnych w Niemczech nie doszło do żadnej poważnej bitwy. Celem Francuzów było raczej osłabienie przeciwnika poprzez zniszczenie jego zaplecza. Celem armii Rzeszy było powstrzymywanie Francuzów przed kolejnymi atakami na ziemie niemieckie (Szwabia, Frankonia).

Walki z Anglią

W roku 1869 przy pomocy francuskiej królowi angielskiemu Jakubowi II (obalonemu przez Wilhelma Orańskiego) udało się zająć prawie całą Irlandię. Zdobycze te, jednak szybko zostały utracone przez Jakuba po lądowaniu w Irlandii Wilhelma III. Jakub zbiegł do Francji. W roku 1692 Francuzi spróbowali ponownie obsadzić tron angielski Jakubem II. Tym razem zamierzali wysłać swoje oddziały bezpośrednio do Anglii, planując wysłanie 30 000 żołnierzy oraz floty transportowej. Anglikom udało się jednak w bitwie morskiej pod La Houge zniszczyc flotę francuską, co zniweczyło ostatecznie plany przeciwnika.

Włochy

Relatywnie łatwą sytuację mieli Francuzi we Włoszech, wykorzystując zaangażowanie Austrii w walki z Turkami. W krótkim czasie udało się Francuzom zająć niemal całą Sabaudię. Nie miało to jednak większego znaczenia w podjetych później negocjacjach pokojowych, które zmusiły Francję do zwrotu Sabaudii.

Niderlandy

W niderlandach Francuzi walczyli przeciwko armiom Rzeszy, Anglii i Niderlandów. Prowadzona przez marszałka von Luxemburg armia francuska odniosła trzy zwycięstwa w bitwach:

• -pod Fleurus dnia 1.06.1690 r. przeciwko Niemcom i Holendrom dowodzonym przez księcia Waldecka. Straty francuskie 3000 ludzi, sprzymierzeni - 9000.
• -pod Steenkerken dnia 3.08.1692 r. przeciwko sprzymierzonym pod wodzą króla angielskiego Wilhelma III.
• -pod Neerwinden dnia 29.07.1692 r. ponownie przeciwko armii Wilhelma III. Francuzi stracili 9000 ludzi, sprzymierzeni-19 000.

Mimo porażek sprzymierzonym udało się utrzymać przewagę militarną w Niderlandach.

Wojna na morzu

Na morzu toczyły się walki pomiedzy Francją a Anglią i sprzymierzonymi z nią Hiszpanią oraz Niderlandami. Miejscem walk był głównie kanał La Manche, ale także Indie Wschodnie (zdobycie Kartageny przez Francuzów w roku 1697) i Nowa Funlandia.

Po stronie francuskiej sporymi sukcesami wsławił się kapitan kaperski Jean Bart, który współdziałając z innymi kaprami w latach 1692-1697 zdobył 4000 statków. Nie zmieniło to jednak sytuacji na morzu i ostatecznej kleski Francuzów na tym akwenie.

Traktat pokojowy

W roku 1697 wojnę zakończył traktat w Rijswijk. Francuzi zatrzymali miasta Rzeszy Strassbourg i Alzację. Pozostałe tereny niemieckie musiały zostać zwrócone.

[edytuj] Wydarzenia wojny dziewięcioletniej 1689-1697

• 1689 – bitwa morska pod Bantry
• 1688 – bitwa pod Cochem
• 1688 – oblężenie Moguncji
• 1689 – oblężenie Oberkirch
• 1688 – oblężenie Bonn
• 1690 – bitwa pod Fleurus
• 1690 – bitwa morska pod Beachy Head
• 1690 – bitwa pod Staffardą
• 1691 – oblężenie Mons
• 1691 – bitwa pod Leuze
• 1692 – oblężenie Namur
• 1692 – bitwa morska pod La Houge
• 1692 – bitwa pod Steenkerque
• 1693 – oblężenie Rosas
• 1693 – bitwa morska pod Lagos
• 1693 – bitwa pod Neerwinden
• 1693 – bitwa pod Marsaglią
• 1693 – oblężenie Charleroi
• 1693 – bitwa morska pod Barbados
• 1694 – bitwa nad Ter
• 1694 – bitwa morska pod Texel
• 1694 – oblężenie Palamos
• 1694 – oblężenie Gerony
• 1696 – bitwa na Dogger Bank
• 1697 – oblężenie Ath
• 1697 – oblężenie Barcelony
• 1697 – oblężenie Ebernbergu
• 1697 – potyczka pod Marigot

[edytuj] Literatura

• Georg Ortenburg: Kriegswesen und Kriegsfuehrung im Zeitalter der Kabinettskriege, Bernhard & Graefe Verlag, Augsburg 1986.
• Michael McNally: Battle of the Boyne 1690- the Irisch campaign for the English crown, Osprey Publishing, 2005.
• John A Lynn: The French Wars 1667-1714 - The Sun King at war, Osprey Publishing, 2005.
• Helmut Pemsel: Seeherschaft Band I, Bernhard & Graefe Verlag, Augsburg 1996.
• Heinz Neukirchen: Seemacht im Spiegel der Geschichte, Transpress Verlag, Berlin 1992.