Załoga (żegluga)

Z Wikipedii

Załoga - etatowy zespół osób obsługujących jednostkę pływającą.

Skład załogi statku handlowego oraz jego kwalifikacje i funkcje każdego z jej członków określa "lista zaciągu załogi" - inaczej musterrola. Wpisanie (wciągnięcie) marynarza do musterroli jest formalnym aktem zaliczenia go do załogi i określa się terminem zamustrowanie. Dokument ten powinien znajdować się stale na pokładzie statku. Jednocześnie każdy z marynarzy otrzymuje wpis do swojej Książeczki Żeglarskiej potwierdzającej fakt jego zamustrowania. O wszystkich zmianach w liście zaciągu informuje się właściwy Urząd Morski w kraju jakim jest zarejestrowany statek handlowy - sporządza się stosowny wyciąg i wysyła się go lub też zatwierdza na miejscu musterrolę we właściwym Urzędzie Morskim. Z chwilą wymustrowania wykreśla się członka załogi z listy zaciągu i dokonuje stosownego wpisu w Książeczce Żeglarskiej.

Po 2000 roku posiadanie Książeczki Żeglarskiej nie jest już warunkiem koniecznym do zamustrowania na statku - wystarczy Paszport. Wtedy też dla osób nie posiadających Książeczki Żeglarskiej dowodem odbycia praktyki pływania jest zaświadczenie wydane przez kapitana statku.

Spis treści 1 Załoga na statku handlowym do roku 2000 1.1 Załoga pokładowa 1.2 Załoga maszynowa 2 Oznaczenie dystynkcji Polska Marynarka Handlowa (PMH) - żegluga wielka 3 Skład załóg statków morskich po 2000 roku 3.1 Załoga pokładowa 3.2 Załoga maszynowa 3.3 Załoga hotelowa 4 Załoga na okręcie wojennym (do 1989 roku)

[edytuj] Załoga na statku handlowym do roku 2000

Na statku handlowym załoga dzieli się na działy:

• pokładowy (nawigacyjny) - przykładowe stanowiska poniżej, nie wszystkie występują na typowym statku
• kapitan (dowodzi statkiem)
  • starszy oficer
    • I - IV oficer, radio oficer (ew. I, II), lekarz
    • asystent pokładowy, asystent radiooficera
      • bosman
      • cieśla okrętowy
        • magazynier pokładowy (m in. na tankowcach)
        • starszy marynarz
        • marynarz
        • młodszy marynarz
          • praktykant pokładowy
• maszynowy (mechaniczny)
  • starszy mechanik
    • I - IV mechanik, I-II elektryk
    • asystent maszynowy, elektryka
      • magazynier maszynowy
        • motorzysta, elektromonter
        • młodszy motorzysta
          • praktykant motorzysty
• hotelowy
  • intendent
    • płatnik
    • starszy ochmistrz
    • ochmistrz, szef kuchni (statek pasażerski)
    • asystent hotelowy
      • starszy kucharz, starszy steward
        • kucharz, steward, barman, stolarz, fryzjer
        • młodszy kucharz, młodszy steward
        • pomocnik kucharza, pomocnik stewarda
          • praktykant hotelowy

Niektóre z wymienionych stanowisk miały od lat, niezależnie od typu statku przypisane "specjalizacje", kojarzące się z danym stanowiskiem. W cudzysłowie podano nazwy stanowisk jakie używała załoga w życiu codziennym.

[edytuj] Załoga pokładowa

• kapitan - "stary"
• starszy oficer "chief pokładu" lub I oficer - nadzór nad załadunkiem i rozładunkiem, dokonywanie obliczeń statecznościowych statku, nadzór nad pracą dejmanów na pokładzie, rozliczanie czasu pracy działu pokładowego, prowadzenie dokumentacji pokładowej.
• II oficer - zwany "nawigacyjnym", odpowiedzialny za zaopatrzenie (aktualizację) w mapy, locje, stan sprzętu nawigacyjnego, pełnił też funkcje medyczne na statku.
• III oficer - zwany "ratowniczym", odpowiedzialny za przygotowanie rozkładów alarmowych, sprawność sprzętu ratunkowego, bezpieczeństwo pożarowe statku.
• asystent - funkcja szkoleniowa na statku, kandydat na oficera pokładowego zdobywający praktykę morską.
• cieśla okrętowy - posiadał świadectwo bosmana, zastępował (uzupełniał) go w niektórych pracach pokładowych, odpowiedzialny za sondowanie zbiorników statkowych, zaopatrzenie w wodę.
• "sternik manewrowy" - jeden z doświadczonych starszych marynarzy lub marynarzy, sterujący statkiem podczas manewrów portowych (stanowisko nieoficjalne)

[edytuj] Załoga maszynowa

• starszy mechanik - "chief maszyny" .
• I mechanik - praca w systemie dniówkowym, nadzór nad pracą dejmanów w maszynie, prowadzenie kart pracy działu maszynowego oraz części dokumentacji maszynowej.
• II mechanik - odpowiedzialny za silnik główny.
• III mechanik - "trzeci ciepły", nadzorował pracę agregatów pomocniczych w siłowni okrętowej.
• III mechanik - "trzeci zimny", nadzorował urządzenia poza siłownią, przede wszystkim chłodnie statkowe, klimatyzację.
• asystent - funkcja szkoleniowa na statku, kandydat na oficera maszynowego (elektryka) muszący zdobyć praktykę morską.
• magazynier maszynowy - "majster", wszystkie prace w maszynie wymagające bardzo dużego doświadczenia, był odpowiednikiem bosmana w maszynie.
• "drenażysta" - jeden z motorzystów dbający o stan rurociągów i instalacji statkowych (na niektórych dużych statkach stanowisko oficjalne).

[edytuj] Oznaczenie dystynkcji Polska Marynarka Handlowa (PMH) - żegluga wielka

oznaka stopnia PMH na rękawie munduru
funkcja	kapitan statku	kierownicy działów	I oficerowie	II oficerowie	III i IV oficerowie	asystenci
stanowisko	kapitan żw	st. oficer, st. mechanik, intendent	I oficer, I mechanik, płatnik, st. ochmistrz, I elektryk, I radiooficer, lekarz	II oficer, II mechanik, ochmistrz, II elektryk, II radiooficer, oficer pożarowy, oficer rozrywkowy	III oficer, III mechanik, IV oficer, IV mechanik	asystent: pokładowy, maszynowy, hotelowy, radiooficera, elektryka
również spotykane	starszy mechanik	I mechanik, płatnik	st. oficer, II mechanik, oficer pożarowy	III mechanik	IV mechanik, asystent hotelowy (dawniej III radiooficer i elektryk)

Zaprezentowane powyżej oznaczenia zostały ustalone przez lata praktyki morskiej. W 1957 roku wydano Zarządzenie Ministra Żeglugi i Gospodarki Wodnej z dnia 12 grudnia, regulujące zasady stosowania dystynkcji. Jednak bardzo szybko się zdezaktualizowały, a część z nich nawet nie została przyjęta do praktyki morskiej, np. srebrne oznaczenia dla części oficerów działu hotelowego. Na statkach marynarki handlowej nikt też wzorem innych służb (wojsko, policja) nie przeprowadzał apeli mundurowych. Marynarz nie był funkcjonariuszem państwowym, pracował z dala od kraju i wkładał mundur tylko do celów reprezentacyjnych. Codziennością mundury były jedynie na statkach pasażerskich. Wraz z upływem lat dokonywał się olbrzymi postęp technologiczny, ekonomia wymuszała coraz większe redukcje załóg. Polska musiała się stosować również do przepisów międzynarodowych regulujących kwalifikacje załóg pływających. Nie było uzasadnienia utrzymywania części stanowisk (m in III radiooficerów, III elektryków, pisarzy, asystentów ochmistrza, intendenta, ochmistrza na statkach towarowych itp). Oficerowie często legitymowali się wysokimi uprawnieniami zawodowymi (dyplomami), zajmując niższe stanowiska - była to reguła na statkach pasażerskich (promach). Z tego też powodu część oficerów mechaników na statkach pasażerskich nosi dystynkcje wyższe niż by to wynikało z zajmowanych stanowisk. Mają do tego prawo bo mają wyższe uprawnienia zawodowe, potwierdzone dyplomami. Osobną sprawą jest wygląd stopnia starszego mechanika. Oznaczenie w postaci czterech grubych pasków, jak i trzech grubych oraz jednego cienkiego zależy jedynie od woli noszącego mundur, a czasami od zdania pierwszego po Bogu, czyli kapitana. Problem ten przestaje mieć znaczenie, ze względu na to, że polskie statki pływają przeważnie pod obcymi banderami i jakiekolwiek regulacje prawne nie mają tu żadnego znaczenia. Pozostała jedynie tradycja.

Wybrane przykłady stopni marynarki handlowej

oznaka stopnia PMH na pagonie koszuli swetra
stopień	kapitan żw	starszy mechanik	starszy oficer lub I oficer	II radiooficer	ochmistrz	II elektryk

[edytuj] Skład załóg statków morskich po 2000 roku

Polska ratyfikując Konwencję SOLAS wzięła na siebie obowiązek dostosowania własnych przepisów do tego dokumentu. W roku 2000 Minister Transportu i Gospodarki Morskiej wydał Rozporządzenie w sprawie wyszkolenia i kwalifikacji zawodowych, pełnienia wacht oraz składu załóg statków morskich o polskiej przynależności. W połączeniu z coraz bardziej zautomatyzowanymi statkami, presją do cięcia kosztów poprzez redukcję załóg, ustalono minimalne wymogi co do jej składu.

[edytuj] Załoga pokładowa

1. na statkach o pojemności brutto 3.000 i powyżej w żegludze międzynarodowej:
   • kapitan,
   • starszy oficer,
   • oficer wachtowy,
   • starszy marynarz,
   • dwaj marynarze wachtowi,
   • kucharz okrętowy,
2. na statku o pojemności brutto do 3.000 w żegludze międzynarodowej:
   • kapitan,
   • starszy oficer,
   • oficer wachtowy,
   • starszy marynarz,
   • dwaj marynarze wachtowi,
   • kucharz okrętowy,
3. na statku o pojemności brutto do 500 w żegludze bałtyckiej:
   • kapitan,
   • oficer wachtowy,
   • starszy marynarz,
   • marynarz wachtowy,
   • kucharz okrętowy.
4. Na statkach pasażerskich i pasażerskich typu RORO przewożących powyżej 400 pasażerów armator wyznacza dodatkowego oficera o specjalności pokładowej posiadającego dyplom na poziomie zarządzania, odpowiedzialnego za sprawy bezpieczeństwa, stan sprzętu ratunkowego i pożarowego oraz szkolenie załogi w zakresie bezpieczeństwa życia na morzu i ochrony środowiska morskiego.

Jak widać powyżej: bosman, cieśla, III oficer, IV oficer, radiooficerowie, lekarz, w minimalnym składzie załogi już nie występują. Jeżeli armator uzna to za konieczne, może zwyczajowo wyznaczyć bosmana i cieślę ze starszych marynarzy i wpisać ich na listę załogi na tych stanowiskach (z większą pensją). II, III i IV oficerowie stali się teraz oficerami wachtowymi, radiooficerów zastąpił GMDSS, lekarza medical radio, helikoptery ratownicze oraz osoba przeszkolona w zakresie sprawowania opieki medycznej nad chorym.

[edytuj] Załoga maszynowa

1. na statkach o mocy maszyn głównych powyżej 3.000 kW:
   • starszy oficer mechanik,
   • II oficer mechanik,
   • oficer mechanik wachtowy,
   • motorzysta wachtowy,
2. na statkach o mocy maszyn głównych od 750 kW do 3.000 kW:
   • starszy oficer mechanik,
   • II oficer mechanik,
   • motorzysta wachtowy,
3. na statkach o mocy maszyn głównych do 750 kW:
   • kierownik maszyn,
   • motorzysta.
4. W dziale maszynowym w specjalności elektrycznej ustala się dyplom oficera elektroautomatyka okrętowego. Zatrudnienie elektroautomatyka nie jest warunkiem koniecznym stawianym przez powyższe rozporządzenie dotyczące bezpiecznej żeglugi.

Sytuacja analogiczna do opisanej w dziale pokładowym. Asystenci stali się niepotrzebni w obu działach. Jeżeli specyfika statku wymaga, zwyczajowo jeden z doświadczonych motorzystów może pełnić funkcję magazyniera maszynowego. Nie ma też już I, II elektryków zastąpił ich elektroautomatyk.

[edytuj] Załoga hotelowa

W rozporządzeniu mowa jest tylko o kucharzu okrętowym. Stanowisko te występuje na każdym statku. Jednakże ilość załogi, czy też uprawianie żeglugi pasażerskiej wymusza zatrudnienie dalszych członków załogi. Tam gdzie będzie zamustrowanych siedmiu członków załogi, kucharz będzie sam, ale przy kilkunastu może się pojawić już marynarz - steward. Przy jeszcze większej ilości załogi, młodszy kucharz i steward.

Odrębną sprawą są załogi hotelowe na promach i statkach pasażerskich. Tutaj armator może zatrudnić już oficera lub więcej oficerów hotelowych i nie ważne czy będą się oni nazywali intendentami, płatnikami, ochmistrzami, czy też asystentami hotelowymi. Dowolność, hierarchia podlega i będzie podlegać tylko potrzebom armatora: koniunkturze na rynku przewozów, dbałości armatora o jakość świadczonych usług. Zależnie od wielkości i specyfiki infrastruktury hotelowo - gastronomicznej, wśród załogi szeregowej pojawią się szefowie kuchni (czasami na statkach pasażerskich w randze oficera), I kucharze, starsi stewardzi, barmani, stewardzi nocni, recepcyjni, restauracyjni, kabinowi, barmani, stolarze, pomocnicy i praktykanci hotelowi. Nazwy na liście załogowej pozostaną takie jak przed laty. Jedynie ilość etatów i ich nazwy zależeć będą od przewozów i sytuacji finansowej armatora. Obecnie na promach pasażerskich pozostała funkcja intendenta i płatnika, na mniejszych (kolejowo - pasażerskich) ochmistrza. Zatrudnia się też innych oficerów hotelowych. ale ich ranga jest różna z powodów wymienionych powyżej, mogą być też pracować na statku sezonowo. Nazywani są szefami kuchni, ochmistrzami, asystentami hotelowymi i starszymi stewardami administracyjno-gospodarczymi. Umiejscowienie ich w hierarchii statkowej zależy wyłącznie od polityki kadrowej operatora statku.

[edytuj] Załoga na okręcie wojennym (do 1989 roku)

Każdy okręt wojenny miał wyznaczonego dowódcę okrętu (DO) i zastępcę dowódcy okrętu (ZDO). Stopień jego ściśle był powiązany z rangą okrętu:

• I ranga - komandor
• II ranga - komandor porucznik
• III ranga - komandor podporucznik
• IV ranga - kapitan marynarki lub starszy chorąży sztabowy marynarki

Na okręcie wojennym załoga dzieliła się na następujące działy

1. pokładowy (nawigacyjny)
2. artylerii (broni nawodnej)
3. broni podwodnej
4. łączności
5. obserwacji
6. elektromaszynowy
7. przeciwchemiczny (awaryjny)
8. służba medyczna
9. kwatermistrzowski

Załoga była podzielona na:

• wachty bojowe (1/3 załogi) - pełnienie rutynowej służby na okręcie
• burty bojowe (1/2 załogi) - pełnienie służby w warunkach długotrwałego alarmu bojowego

Każdy członek załogi okrętu (marynarz, podoficer) posiadał własny numer alarmowy, naszyty na prawej piersi munduru roboczego. Numer był trzy- czterocyfrowy. Pierwsza cyfra oznaczała numer działu jak powyżej. Druga numer burty i wachty:

1. - pierwsza wachta, pierwsza burta bojowa
2. - druga wachta, druga burta bojowa
3. - trzecia wachta, pierwsza burta bojowa
4. - pierwsza wachta, druga burta bojowa
5. - druga wachta, pierwsza burta bojowa
6. - trzecia wachta, druga burta bojowa

Trzeci numer był kolejnym numerem członka załogi. Na okrętach o licznej załodze można było używać jeszcze dodatkowej czwartej cyfry - numer członka załogi był wtedy dwucyfrowy.

Przykład numeru: 235 - artylerzysta, pierwsza burta bojowa, trzecia wachta, piąty numer kolejny.

Znakiem przynależności do załogi okrętu I lub II rangi jest wyhaftowana jego nazwa na otoku czapki marynarza służby zasadniczej np. ORP Orzeł, ORP Grom. Marynarze służący na okrętach III rangi mają napis określający klasę okrętów na jakiej służą np. Trałowce, Kutry Torpedowe.

Ludzie morza - kwalifikacje, hierarchia służbowa
oficer marynarki handlowej | załoga statku handlowego | kapitan żeglugi wielkiej | starszy oficer | oficer wachtowy | marynarz | starszy mechanik | II mechanik | mechanik wachtowy | elektroautomatyk okrętowy | motorzysta | ochmistrz | kucharz okrętowy | książeczka żeglarska
patent żeglarski | stopień żeglarski | kapitan jachtowy | jachtowy sternik morski | sternik jachtowy | żeglarz jachtowy | kapitan motorowodny | morski sternik motorowodny | morski sternik motorowodny | sternik motorowodny
stopnie wojskowe w Polskiej Marynarce Wojennej | mundury w Polskiej Marynarce Wojennej | rangi okrętów | znaki funkcyjne w Polskiej Marynarce Wojennej
Portal Żegluga • Wikiprojekt Żegluga • Portal Żeglarstwo