Zagorzyce (województwo podkarpackie)
Z Wikipedii
| Zagorzyce | |
| Województwo | podkarpackie |
| Powiat | ropczycko-sędziszowski |
| Gmina | Sędziszów Małopolski |
| Liczba mieszkańców • liczba ludności |
3900 |
| Strefa numeracyjna (do 2005) |
17 |
| Tablice rejestracyjne | RRS |
Zagorzyce – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie ropczycko-sędziszowskim, w gminie Sędziszów Małopolski.
W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa rzeszowskiego.
Zagorzyce leżą na południe od Sędziszowa, wzdłuż drogi do Wielopola.
[edytuj] Historia
Po raz pierwszy wymienia je dokument z 1282 r., jednak fragment, w którym występuje nazwa wsi, został sfałszowany. W średniowieczu terytorium, na którym leżały Zagorzyce, nazywano "Zabrona". Terminem tym określano obszary, leżące w pobliżu "brony", umocnionego przejścia granicznego. Początki udokumentowanej historii Zagorzyc związane są z aktem króla Ludwika Węgierskiego, wydanym 10 listopada 1379 r. Od początku swego istnienia należały Zagorzyce do uposażenia kasztelanii sandomierskiej. Na przełomie XIV i XV wieku wieś została włączona do tzw. tenuty ropczyckiej, stając się własnością królewską. Dobra ropczyckie często zmieniały właścicieli. Najznaczniejsi z nich to: Jan Czyżowski, Janusz Świerczowski, Jan Tarnowski czy rodzina Potockich w XVIII wieku. W 1420 r. Zagorzyce i kilka innych miejscowości w okolicy stały się przedmiotem sporu między biskupem krakowskim Wojciechem Jastrzębcem, a rektorem sędziszowskiego kościoła Piotrem. Źródło konfliktu tkwiło zapewne w przypisaniu Zagorzyc do parafii w Górze, choć pierwotnie podlegały jurysdykcji proboszcza z Sędziszowa. Z XV w. pochodzą informacje o istnieniu sołectwa w Zagorzycach. W 1410 r. urząd ten sprawował Mikołaj, rok później – Stanisław, w 1479 r. inny Stanisław, a w 1498 r. – Piotr.
W II poł. XV w. Zagorzyce dzieliły się na Stare i Nowe. Sołectwo i większość gospodarstw znajdowały się w Starych Zagorzycach. W Nowych były tylko dwa gospodarstwa. Z piastowaniem urzędu sołtysa wiązały się liczne przywileje. W Zagorzycach sołtys dysponował 5 zagrodnikami, młynem, dwoma karczmami i 5 stawami, a mimo tego usiłował zmusić do robocizny na swoją rzecz jeszcze 6 kmieci: Michała Gwiazdona, Jana Kurtykę, Dominika, Marcina Kwasa, Jana Kuropatwę i Jana Ościejasza. Wyrok sądowy z 1567 przyznał rację w tym sporze sołtysowi, Janowi Kozłowskiemu.
W II poł. XVI w. Zagorzyce były najludniejszą wsią w okolicy. Liczba kmieci wahała się tu od 65 do 77, podczas gdy np. w Gnojnicy było ich ok. 60, w Bystrzycy od 24 do 28, a w Borku 24. Już sto lat później sytuacja wyglądała zupełnie inaczej. Po zniszczeniach wojennych z połowy XVII w., liczba kmieci w Zagorzycach spadła do 9. Dokładnych danych o wsi dostarcza lustracja dóbr królewskich z 1765 r. Mieszkało tu 60 kmieci, 30 chałupników, 25 zagrodników, 30 komorników. Istniał we wsi browar, a porównanie z okolicznymi wsiami wskazuje, że Zagorzyce przynosiły swym właścicielom największy dochód. Dokumenty ze schyłku XVIII w. przynoszą też nazwiska kilku mieszkańców wsi: Szymona Charchuta, Jędrzeja Maciołka, Marcina Barnaka, Wojciecha Grockiego, Walentego Skarbka. Niestety, wszyscy wymienieni byli dłużnikami dworu lub karczmy.
W 1846 r. zagorzyccy chłopi włączyli się w antyszlachecki ruch, zwany rabacją. Przyłączywszy się do idącej od Szkodnej gromady, zaatakowali dobra hrabiego Starzeńskiego w Górze Ropczyckiej. Rozproszeni, powrócili do swoich domostw.
W latach II wojny światowej mieszkańcy Zagorzyc czynnie włączyli się do walki z okupantem. Wielu z nich należało do Armii Krajowej. Pochodzący z tej okolicy por. Karol Chmiel, urodzony w 1911 roku, po wkroczeniu Niemców aktywnie działał w strukturach Polskiego Państwa Podziemnego. Już po zakończeniu działań wojennych podjął działalność antykomunistyczną w ruchu Wolność i Niezawisłość. Od stycznia 1947 r. należał do kierownictwa IV Zarządu Głównego, któremu przewodniczył Łukasz Ciepliński. Już w grudniu tego roku został aresztowany, w październiku 1950 r. osądzony i skazany na karę śmierci. Wyrok został wykonany 1 marca 1951 roku. 17 września 1992 roku, wyrokiem sądu, Karol Chmiel został zrehabilitowany. 4 września 2000 r. jego imieniem nazwano Gimnazjum w Zagorzycach Górnych.
[edytuj] Inne
Zagorzyce dzielą się na dwie części: Dolne i Górne (czyżby pozostałość po piętnastowiecznych Starych i Nowych Zagorzycach?) Ten nieformalny do niedawna podział władze samorządowe usankcjonowały, powołując, z dniem 1 stycznia 2003 r. dwa sołectwa: Zagórzyce Dolne i Zagórzyce Górne.
W 1890 roku powstała w Zagorzycach Górnych szkoła jednoklasowa. Osiem lat później miała już własny, murowany budynek, który stoi do dzisiaj. Pierwszym nauczycielem był Aleksander Milan. Obecnie w Zagórzycach Górnych funkcjonuje dwie placówki oświatowe, otwarta w 1998 r. Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II i Gimnazjum oddane do użytku w 2000 r. Tworzą one najnowocześniejszy w gminie kompleks oświatowy ze stołówkę szkolną i halą sportową o wym. 12x24 m wybudowaną w 2002 r.
W północnej części Zagorzyc (w Zagorzycach Dolnych) szkoła powstała w 1912 r. Mieściła się w prywatnym domu Katarzyny Motyki. Wcześniej, w 1893 r. powstała Ochronka Sióstr Służebniczek Bogurodzicy Dziewicy Niepokalanie Poczętej Dębickich. Zakonnice nie tylko opiekowały się małymi dziećmi i przygotowywały starsze do Pierwszej Komunii Świętej, ale też uczyły swoich podopiecznych czytania i pisania. W 1946 r. otwarto jeszcze jedną szkołę – w przysiółku Budzisz. Nowa szkoła w Zagorzycach Dolnych została otwarta w 1972 r.
W 1925 roku w Zagorzycach utworzono parafię. Tymczasowy Komitet Parafialny działał we wsi od 1916 r. Dwa lata później doprowadził do budowy małego, drewnianego kościółka. Nową, murowaną świątynię zaczęto wznosić w 1933 roku, pod kierunkiem ks. J. Badowskiego. Dzieło budowy kontynuował jego następca, ks. J. Czajka.
W czasie budowy zaszło wydarzenie, powszechnie odbierane przez świadków jako cud: z wysokości 25 metrów spadł pomocnik murarza, a mimo tego nic mu się nie stało i nazajutrz mógł znów stanąć do pracy. Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła jest trzynawowy, bazylikowy, o trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Od frontu dwie półkoliste przybudówki nadają budowli ciekawy charakter. Nad nawą umieszczono wieżyczkę na sygnaturkę, zakończoną iglicą. Ołtarz główny ma charakter tryptyku: w centrum umieszczony jest wizerunek Chrystusa, po bokach święci: Piotr i Paweł. W dzwonnicy z 1953 r. powieszono cztery dzwony. Na przykościelnym dziedzińcu stoi figura św. Maksymiliana Marii Kolbego. Parafia obejmuje Zagorzyce Górne i Szkodną. Zagorzyce Dolne należą do parafii w Górze Ropczyckiej. Mieszkańcy tej części Zagorzyc podjęli trud budowy kaplicy, zwieńczony w 2004 r. Jej mury wznoszą się w pobliżu Ochronki.
Dzisiaj, w Zagorzycach Dolnych i w Zagorzycach Górnych, działają ochotnicze straże pożarne. OSP w Zagorzycach Dolnych powstała w 1934 r. prezesem jest Franciszek Bochnak, naczelnikiem – Stanisław Kozek. Dom Strażaka w Zagorzycach Dolnych został wybudowany w 1961 r.
OSP w Zagorzycach Górnych powstała w 1928 r. Stanowisko prezesa objął wówczas Kazimierz Róg. W 1962 r. został wybudowany Dom Strażaka. prezesem jest Stanisław Charchut, naczelnikiem – Józef Walczyk.
Mieszkańcy słyną z kultywowania dawnych obrzędów, ochoczo włączając się do, działających pod egidą Miejsko – Gminnego Ośrodka Kultury, Zespołu Tańca Tradycyjnego i Zespołu Kolędniczego. 15 sierpnia 2003 r. poświęcono i oddano oficjalnie do użytku boisko sportowe. Powstał również Uczniowski Klub Sportowy "Płomień".
