Planeta

Mula sa Tagalog Wikipedia, ang malayang ensiklopedya.

Itinatakda ng International Astronomical Union (IAU), ang opisyal na siyentipikong sanggunian sa pagngangalan ng katawang pangkalawakan, na ang “planeta” (talâ) ay isang katawan sa kalangitan na:

(a) lumilibot sa mga bituin o mga tira ng bituin;

(b) may sapat na bigat sa sarili niyang grabedad (balani) upang labanan ang lakas ng di-natitinag na katawan upang makabuo ng isang hugis na may hidrostatikong ekilibrio (halos bilog o espero);

(c) hindi napakabigat upang magpasimula ito ng pagsasanib termonukleyar ng deuteryo sa ubod nito; at ,

(d) hinawi nito ang paligid niya para sa kanyang libutan.

Sa ilalim ng pagtatakdang ito, ang ating kalawakang araw (solar system) ay binubuo ng walong planeta: Mercurio, Venus, Mundo (Lupa), Marte, Júpiter, Saturno, Urano, at Neptuno. Ang tatlong katawang sa kalangitan na umaayon sa naunang tatlong kondisyones ngunit labag sa ika-apat na kondisyones ay tinatawag ngayong mga unanong planeta: Ceres, Plutón at 2003 UB ^{313 . Bago pinagtibay ang resolusyon kamakailan, walang siyentipikong pagtatakda kung ano talaga ang “planeta,” datapuwat maraming bantog na mga astronomo ang nagmungkahi bahagi ng kasalukyang debate. Kung walang pagtatakda, ang ating kalawakang araw ay tradisyonal na binubuo ng iba’t-ibang bilang ng mga planeta sa loob ng maraming panahon. Di pa natitiyak kung ang pagtatakda kamakailan ay matatanggap ng marami sa loob ng astronomiya na kung saan marami ang laban gayundin sa mata ng publiko.}

Mga nilalaman 1 Etimolohiya 1.1 Pagtatakda 2 Sa loob ng kalawakang araw 2.1 Pangalan ng mga planeta 2.2 Mga Kategorya 2.3 Mga planeta sa kasaysayan 3 Mga planeta sa labas ng kalawakang araw 3.1 Mga planetang inter-estrelyar 4 Pagbuo ng planeta 5 Sanggunian

^{[baguhin] Etimolohiya}

^{Ang katagang “planeta” ay galing sa salitang Griyego πλανήτης, planētēs, na ang ibig sabihin ay “manlalakbay” o “bagabundo” na kung saan nasumpungan ng mga unang astronomo ang ilang liwanag sa kalangitan na naglalakbay kung ihahambing sa ibang bituin (stars). Ang mga katawang ito ay pinaniniwalaang lumilibot sa paligid ng mundo, na isang paniwalang di natitinag noon. Noong unang panahon, mayroong pitong planeta: Buwan, Mercurio, Venus, Araw, Marte, Júpiter at Saturno, ayon sa kalawakang Ptolomaico at papalayo mula sa Lupa.}

^{Ilang Romano ang naniniwala na ang pitong diyoses, kung saan kinuha ang pangalan ng mga planeta, ay palitang nagbabantay sa mga gawain ng mundo, ayon sa papalapit sa Lupang kaayusan sa Ptolemaicong kaisipan. Ang bunga ay isang talaan kung saan ang isang diyos ay nakabantay sa unang oras ng bawat araw una ang Araw at sinundan ng Buwan, Marte Mercurio, Júpiter, Venus, at Saturno. Kaya ang araw ng buong linggo ay ayon dito: Domingo (Linggo), Lunes, Martes, Miyerokoles (Miercoles), Huwebes (Jueves), Biyernes (Viernes), at Sabado. [3] Ipinakita ng nineplanets.org ang mga araw ng buong linggo: "Ang sistema ng pitong araw na ginagamit natin ayon sa matandang astrolohikong paniniwala na ang pitong katawan ng kalangitan ay umiipluwensya sa mga pangyayari sa Lupa at ang bawat isa sa kanila ay kumokontrol sa unang oras na nakapangalan sa kanila. Ang sistemang ito ay dinala sa Helenistikong Ehipto mula Mesopotamia.}

^{[baguhin] Pagtatakda}

^{Sa pag-unlad ng astronomiya, lalo na sa pagtanggap ng heliosentrikong modelo (kung saan ang Araw ang pusod nito), inalis ang Araw at Buwan at nang lumaon tinanggap ang kasalukuyang mga kasaping planeta ng kalawakang araw. Datapuwat, ang isang ‘planeta’ ay karaniwang nangangahulugan ng isang malaking katawan na lumilibot sa Araw (at nang lumaon sa iba pang bituin), walang pagtatakda kung ano talaga ang ‘planeta’. Kaya ang kalawakang araw ay karaniwang binubuo ng mga tinanggap ng planeta sa paglakad ng panahon ayon sa kultura and siyentipikong konsensus:}

^{• 1500 – Pito (Buwan, Mercurio, Venus, Araw, Marte, Júpiter, Saturno) – Modelong Mundo ang Sentro}

^{• 1550 – Anim (Mercurio hanggang Saturno), kasama ang Lupa, pwera ang Buwan at Araw}

^{• 1781 - Pitong muli (kasama ang Urano)}

^{• 1807 - Labing isa (kasama ang Ceres, Pallas, Juno at Vesta)}

^{• 1845 – Labing dalawa (kasama ang Astraea)}

^{• 1846 – Labing tatlo (kasama ang Neptuno)}

^{• 1851 - Walo (kasama ang Neptuno na di kasama ang mga asteroids)}

^{• 1930 – Siyam (kasama ang Plutón)}

^{• 2006 – Walo (pwera ang Plutón)}

^{Sa loob ng ika-20 siglo nang matuklasan ang mas maliliit na katawan sa kalawakang araw, nagsimulang gumuho ang konsensus. May mga bangayan sa tamang laki/bigat ng isang katawan upang tawaging isang ‘planeta’. May isang partikular na bangayan kung ang mga bilog ng katawan sa kalawakang araw na umiinog sa sinturon nito ay dapat daw tanggaping planeta. Noong 2006, bumoto ng isang resolusyon ang pangkalahatang kapulungan ng International Astronomical Union na nagtatakdang muli ng planeta sa ating kalawakang araw bilang:}

^{Isang katawan sa kalangitan na (a) lumilibot sa paligid ng Araw, (b) na may sapat na bigat sa kanyang sariling balani upang matugunan ang di natitinag na lakas upang makabuo ito ng isang hugis na may hidrostatikong ekilibrio (halos bilog or espero) , at (c) at pinalis na nito ang karatig kapaligiran ng kanyang libutan.}

^{Sa ilalim ng pagtatakdang ito, ang kalawakang araw ay may walong planeta. Ang mga katawan na umaayon sa unang dalawang kondisyones at hindi sa ikatlo (tulad ng Plutón at 2003 UB313) ay tinatawag na mga unanong planeta kung hindi sila na likas na buntalâ (satellites) ng ibang planeta.}

^{Ang pagtatakdang ito ay naayon sa makabagong hinua sa pagbuo ng planeta kung saan sa simula ng malaplanetang bilig kung saan pinalis kanilang paligid ng libutan ng mga maliliit na katawan. Sa lathala ni Steven Soter ipinaliwanag niya ito nang ganito: Ang bunga ng sekundaryong paglaki ng isang disko (disc) ay isang kalipunan ng malalaking katawan (mga planeta) na hindi nagtatagpo o magkalihis ng libutan na nag-iiwas sa banggaan nila. Kakaiba ang mga asteroids at kometa, kasama ang mga KBO, sa mga planeta dahil maari silang magbanggaan sa isa’t-isa o sa ibang planeta. [4]}

^{Malinaw na itinatakda sa lathala ang mga kriterya ng planeta ang walong tinanggap na planeta ng IAU sa ibang maliliit na katawan sa kalawakang araw.}

^{Noong una, nagmungkahi ang isang komite ng IAU na magsasama sa mas maraming bilang ng mga planeta dahil hindi kasama ang (c) bilang isang kriterya nito. Nagbunga ang mga negosasyon na nagtatakda na mga unanong planeta lamang ang mga katawang sumasangayon sa mga kriteryang (a) at (b).}

^{Ang resolusyong ito ay nagdagdag sa mga planetang nasa labas ng kalawakang araw na ipinalabas noon 2003 at mula noon ay ginagamit na pagtatakda ng IAU. [2]}

^{Mga planeta (kahit papaano sila hinubog) ang mga katawan na may tunay na bigat na mababa sa sukdulang bigat(limiting mass) ng pagsasanib termonukleyar ng deuteryo (na kasalukuyan ay tinatayang 13 beses na kasingbigat ng Júpiter para sa mga katawang may ka-metal ng araw) na lumilibot sa bituin o tira ng mga bituin. Ang kinakailangang minimong bigat/laki upang matanggap ang isang katawan sa labas ng kalawakang araw bilang isang planeta ay kailangang pareho sa gamit ng ating Kalawakang araw. Ang mga sub-estrelyang katawan na may tunay na bigat na higit sa sukdulang bigat para sa pagsasanib termonukleyar ng deuteryo ay mga “unanong kayumanggi”, kahit papaano sila nabuo o kahit saan sila nakatahan.}

^{Ang malayang lumulutang na mga katawan sa kulumpon ng mga batang bituin na mababa sa sukdulang bigat para sa pagsasanib termonukleyar ng deuteryo ay hindi “planeta” bagkus mga “sub-unanong kayumanggi”(o anumang nararapat na pangalan nila).}

^{Matapos ang botohan noong 2006 ng IAU, may ilang kristisismo sa bagong pagtatakda mula sa mga astronomo. Ang bangayan ay nakatuon sa paniniwala na ang kriteyang (c) (ang paglilinis ng libutan nito) ay hindi sana isinama, at ang mga katawan na ngayon ay tinatawag na mga unanong planeta ay nararapat na bahagi ng malawak na pagtatakda ng planeta. Ang susunod na pulong ng IAU ay sa 2009 kung kailan ang pagbabago ay magagawa sa pagtatakda gayundin maaring makasama ang mga planeta sa labas ng kalawakang araw.}

^{Sa labas ng komunidad ng mga siyentipiko, may matibay na kahulugang pangkultura sa tao ang Plutón lalo na’t kilala ito bilang ika-siyam na planeta ng ating kalawakang araw sa loob ng nakaraang pitumpong taon. Kamakailan, ang pagkakatuklas ng 2003 UB313 (na sinasabing ika-sampung planeta), at ang posibleng pagrereklasipikasyon ng Ceres at Charon bilang mga planeta ay napansin ng publiko.}

^{[baguhin] Sa loob ng kalawakang araw}

^{Mga planeta sa loob ng kalawakang araw Ayon sa pagtatakda ng IAU, may walong planeta sa ating kalawakang araw. Papalayo mula sa Araw (na kasama ang simbolong astronomiko sa panaklong):}

^{1. Mercurio/Mercury ( ) na walang likas na buntalâ (satellite)}

^{2. Venus ( ) na walang likas na buntalâ}

^{3. Mundo/Earth/Lupa/Tierra ( ) na may isang buntalâ, ang Buwan}

^{4. Marte/Mars ( ) na may dalawang buntalâ Phobos at Deimos}

^{5. Júpiter/Jupiter ( ) na may 63 buntalâ}

^{6. Saturno/Saturn ( ) na may 56 buntalâ}

^{7. Urano/Uranus ( ) na may 27 buntalâ}

^{8. Neptuno/Neptune ( ) na may 13 buntalâ}

^{[baguhin] Pangalan ng mga planeta}

^{Ang proseso ng pagngangalan at kanilang katangian ay tinatawag na nomenklatura ng mga planeta. Sa halos nakaugalian sa kanluran at gayundin sa Europa, ang mga pangalan ng planeta sa kalawakang araw ay ayon sa mga bathalang Griyego sa dahilang ang mga Griyego ang unang nagpangalan sa kanila. Tinanggap ng mga Romano ang maraming bathalang Griyego ngunit binigyan ng karampatang pangalan sa Latin. Ngayong marami sa kanila ay kilala sa katumbas nilang pangalang Romano (Latin): Mercurio (tinawag na Hermes ng mga Griyego), Venus (Aphrodite), Marte (Ares), Júpiter (Zeus), Saturno (Kronos), Urano (Ouranos) at Neptuno (Poseidon). Magpahanggang ngayon ginagamit ng mga Griyego ang orihinal nilang pangalan. Ang pangalan ng mga planeta ng ating kalawakang araw ay mula sa mitolohiyang Griyego at Romano na ayon sa sumusunod:}

^{• Mercurio: taliba ng mga diyoses}

^{• Venus: diyosa ng pag-ibig at kariktan}

^{• Tierra (Lupa)/Gaia: ina ng lahat ng mga diyoses}

^{• Marte: diyos ng digmaan}

^{• Júpiter: kataastaasang diyos at maylalang ng kalawakan}

^{• Saturno: diyos na ama ni Júpiter.}

^{• Urano: diyos ng kalangitan}

^{• Neptuno: diyos ng karagatan}

^{Liban sa panuntunang ito ang Mundo (Tierra/Lupa). Marami sa mga wikang Romanse (kasama rito ang Pranses, Italyano, Espanyol at Portuges), na nagmula sa Latin, ang nagpanatili sa matandang Romanong pangalan nitong Terra o kawahig nito. Gayundin, pinanatili ng mga Griyego ang kanyang orihinal na pangalan , Γή {Ge o Yi; halaw sa Gaia). Gayunpaman, sa mga di-Romanseng wika, ginagamit ang kanilang katutubong pangalan. Sa mga wikang mula sa Aleman kasama rito ang Ingles ay gumagamit ng matandang Alemang salitang ertho, “lupa”, na alam nating Earth sa Ingles, Erde sa Aleman, Aarde sa Olandes, Jorden sa Esconde (Scandinavian). Sa taal na Tagalog, Lupa ang tawag natin sa ating mundo.}

^{Sa ilang kulturang di Europeo, gumagamit sila ng kanilang sistema ng pagngangalan ng mga planeta. Sa Tsina at mga bansang naimpluwensyahan ng kulturang Tsino tulad ng Hapon, Korea at Biyetnam, gumagamit sila ng sistemang naaayon sa limang elementong Tsino. [3]}

^{[baguhin] Mga Kategorya}

^{Sa mga astronomo magkakaiba ang planeta, unanong planeta at maliliit na katawan sa kalawakang araw.}

^{Ang mga malalaking katawan sa kalawakan ng ating araw ay nahahati sa kategorya ayon sa nilalaman nila:}

^{• Katihin/Terrestrials (o batuhing talâ): Mga talang (at mga unanong talâ) na kawangki ng Lupa natin – na karaniwang binubuo ng bato: Merkuryo, Venus, Lupa at Marte. Kasama rin dito ang Ceres kung ibibilang ito at tatlo pang mga asteroids na kasalukuyang minamatyaga,}

^{• Higanteng Talang Balot ng Gas/Gas giants (o mga planetang Joviano o parang Jupiter): Ito ang mga talang karaniwang balot ng gas: Júpiter, Saturno, Urano, Neptuno. Ang mga talang Uranyo o higanteng yelo ay sub-klase ng mga higanteng talang puno ng gas na kakaiba sa tunay na Joviano dahil sa kawalan nila ng hidroheno at helio at karamihan ng bato at yelo sa komposisyon nila.}

^{• Mayelong mga Unano/Ice dwarfs (o mga katawang Plutonyo): Ito ang maga unanong talâ na karaniwang binubuo ng yelo. Plutón at 136199 Eris ang kasalukuyang kasapi ng grupong ito kahit na marami pa ang maisasama rito.}

^{[baguhin] Mga planeta sa kasaysayan}

^{Noong masumpunga ang Ceres, Pallas, Juno at Vesta na lumilibot sa pagitan ng Marte at Júpiter noong bungad ng mga 1800, idenaklara at tinanggap silang mga planeta sa loob ng maraming taon. Subalit nang marami pang mga katawan ang unti-unting nasumpungan sa rehiyong ito ng kalawakang araw, tinawag silang mga asteroids kasama ang mga katulad nila sa libutang ito.}

^{Ang relatibong kalakihan at kabilugan ng Ceres na ipinalagay ng ilan na dapat daw tawaging planetang muli. Ngunit noong 2006, inilagay ito ng International Astronomical Union sa bagong kategorya ng mga unanong planeta.}

^{Ganito rin ang nangyari sa Plutón. Unang nadiskubre ito sa labas ng libutan ng Neptuno noong 1930 at tinanggap itong planeta ng International Astronomical Union sa paniwalang mas malaki ito sa Lupa. Matapos ng masusing pagmamatyag napatunayang mas maliit at hindi kasing siksik ng ating Buwan.}

^{Noong marami pang mga bagong katawan ang nasumpungan sa nabanggit na rehiyon noong mga 1990 at bungad ng 2000, nagdesisyon ang IAU na ireklasipika ang Plutón kasama ang ipa bang mga katawan sa sinturon nito bilang mga unanong planeta. Ginawa ang desisyong ito noong ika-24 ng Agosto 2006.}

^{[baguhin] Mga planeta sa labas ng kalawakang araw}

^{Halos kapareho o malaki sa Júpiter ang karamihan sa 202 mga nadiskubreng planeta sa labas ng kalawakang araw.}

^{Hindi kasama rito ang ilang mga planeta na nadiskubreng lumilibot sa naupos na bituin na tinatawag na pulsar tulad ng PSR B1257+12,[6] na mga planetang lumilibot sa mga bituing Mu Arae, 55 Cancri and GJ 436 na halos kalaki ng Neptuno, [7] at ng isang planetang lumilibot sa Gliese 876 na tinatayang halos 6 hanggang 8 beses na kabigat ng Lupa at posibleng mabatong komposisyon.}

^{Hindi maliwanag kung ang mga bagong tuklas na malalaking planeta ay kawangki ng mga higanteng planetang puno ng gas sa ating kalawakang araw o kung sila ay tunay na kakaiba na hindi pa nakikita tulad ng mga higanteng planeta ng amoniaco o ng carbon. Partikular dito ang mga hot Júpiters, tawag sa mga ilang bagong tuklas na planeta, na lubhang malapit sa kanilang magulang na bituin sa halos bilog na libutan. Kung magkagayon tumatanggap sila ng mas matinding radyasyong estrelyar kaysa mga higanteng planetang gas ng kalawakang araw dahil dito maaring hindi sila magkatulad na uri ng planeta. Mayroon ding klase ng mga hot Júpiter na lumilibot ng napakalapit sa kanilang bituin kung kaya’t ang kanilang himpapawid ay hinihipan palayo na parang buntot ng kometa na tinatawag ng mga Chthonian planets.}

^{Maraming mga proyekto ang iminumungkahi upang makagawa ng isang hilera ng teleskopyong pangkalawakan upang maghanap ng planeta sa labas ng ating kalawakang araw na may bigat na katulad ng Lupa. Isa rito ang NASA Terrestrial Planet Finder, ngunit sa kasalukuyan ay naka- indefinite hold. Nag-iisip ang ESA ng kaparehong misyon na tinatawag na Darwin. Ang tsansang lumitaw ang isang katulad na planeta ay isang baryabol sa Darwin equation na nagtataya ng bilang ng sibilisasyong marunong at nakikipagtalastasan ay umiinog sa ating galaxy. Noong 2005, natiktikan ng mga astronomo ang isang planeta sa kalawakan ng tripleng bituin na isang tuklas na nakikipagtunggali sa kasalukuyang hinua ng pagbuo ng planeta. Ang higanteng planetang gas na ito na malaki ng kaunti sa sa Júpiter ay lumilibot sa pangunihing bituin ng kalawakang HD 188753 sa konstelasyong Cygnus at kaya kilalang HD 188753 Ab. Ang planetang ito na malaki ng 14% kaysa Júpiter ay lumilibot sa pangunahing bituin (HD 188753 A) bawat 80 oras (3.3 araw), sa layong halos 8 Gm, ika-dalawanpung layo sa pagitan ng Lupa at Araw. Ang dalawang bituin ay mag-iikutan ng malapit sa isa’t-isa sa loob ng 156 na araw, at umiikot sa pangunahing bituin bawat 25.7 taon sa layong mula sa pangunahing bituin na maglalakay sa kanila sa pagitan ng Júpiter at Urano sa ating kalawakang araw. Dahil rito nagpapawalang-bisa ang dalawang bituin sa hinua ng pagbuo ng hot Júpiter na kung saan ang mga planetang ito ay bumubuo ng “normal” na layo at pagkatapos ay lumilipat papasok na mekanismo na kasalukuyang pinagdedebatahan. Hindi dapat mangyari ito; ang pares na bituin ay makasisira sa pagbuo ng planetan sa labas ng kalawakang araw.}

^{[baguhin] Mga planetang inter-estrelyar}

^{Ang inter-estrelyang planeta ay mga lagalag ng kalawakang inter-estrelyar na hindi nakatali sa isang kalawakang araw. Isang maikling panahon noong 2006, naniwala ang mga astronomo na nasumpungan nila ang isang dalwahing kalawakan ng mga inter-estrelyang planeta na kanilang tinawag na Oph 162225-240515. Subalit nang kanilang suriin ang mga katawang ito kanilang natanto na ang bigat ng bawat isa ay higit na 13 bigat ng Júpiter na naglalagay sa kanila bilang mga unanong kayumanggi at hindi mga planemos. Ang pag-inog ng mga inter-estrelyang planeta ay posible ayon sa mga computer simulations ng pinagmulan at ebolusyon ng mga sistemang planetaryo na kaniwang nagsasama sa pagpapalabas ng mga katawang may sapat na bigat. Ang katagang ito ay isang mainit na talakayin. Isang bantog na pangkat ng mga astronomo kasama rito ang IAU na mga katawan lamang na lumilibot sa mga bituin ang dapat tawaging planeta at ang mga inter-estrelyang planeta ay katangahan. Ang mga nakatuklas sa mga nasabing katawan ay umiiwas sa debate kung ano ang planeta at kanilang tinawag ang mga katawang ito bilang mga planemos.}

^{[baguhin] Pagbuo ng planeta}

^{Walang katiyakan kung papaano nabubuo ang mga planeta. Ang kasalukuyang hinua nagmula ang mga planeta mula sa mga tira ng isang nébula na hindi lumapot sa ilalim ng grabedad upang makabuo ng isang protostar (mala-bituin). Sa halip, ang mga tirang ito ay naging isang manipis na protoplanetang (mala-planeta) disk na binubuo ng mga alikabok at gas ang lumilibot sa protostar ang nagsimulang lumapot sa lokal na konsentrasyon ng bigat sa loob ng disk na tinatawag na planetesimal. Ang konsentrasyong ito ay lalong nasisiksik haggang magsalikop ito paloob sa ilalim ng grabedad upang makabuo ng protoplaneta. [9] Matapos lumaki ito nang halos kasinglaki ng buwan natin, nagsimula itong bumuo ng kanyang papawirin. Nagsisilbi ito sa mataas na paghuli nang halos sampung beses sa mga planetesimal. [10]}

^{Kapag lumaki na ang isang protostar upang makabuo ng isang naglalablab na bituin, nahihipan ng kanyang solar wind ang halos lahat ng natitirang diskong materyal. Sa kalaunan, maaring marami pang mga protoplaneta ang lumilibot sa bituin o sa isa’t-isa ngunit sa paglakad ng panahon magbabanggaan sila upang makabuo ng isang planeta o magpalabas ng materyal para sa ibang mas malaking protoplaneta o makalap ng planeta. [11][12] Ang mga katawang bumigat na ay kakalap sa halos lahat ng materyal sa kanyang paligid na libutan upang maging planeta. Ang mga protoplanetang nakaiwas sa banggaan ay masisilbing likas na buntala ng planeta sa pamamagitan ng proseso ng mala-balaning pangangalap o kaya’y mananatili sila sa sinturon ng ibang katawan upang maging unanong planeta o maliit na katawan ng kalawakang araw.}

^{Ang mga maiigting na salpukan ng mga maliliit na planetisimal ay magpapainit sa lumalaking planeta na magdudulot na kaunting pagkatunaw nito. Ang loob ng isang planeta magsisimulang magkaroon ng angking katangian dahilan ng bigat upang makabuo ng isang siksik na ubod. Dahil sa paglaki nila, ang maliliit na katihing planeta ay mawawalan ng kanilang papawirin ngunit mapapalitan ito ng mga nawalang gas mula sa pasingaw sa mantel nito at sa mga sumunod na pagsalpok ng mga kometa rito. [13] (Tandaan na mawawalan ng natamong papawirin ang mga maliliit na planeta sa pamamagitan ng iba’t-ibang mekanismo ng pagkawala nito.)}

^{Sa pagkakatuklas at pagmamatyag ng mga planeta sa paligid ng mga bituin sa labas ng ating kalawakang araw, posible na ngayong talakayin, baguhin o palitan man ang salaysay na ito. Ang nibel ng metalidad ay pinaniniwalaang nagpapakita kung ang isang bituin ay may mga planeta. [14] Dahil rito, tinatayang ang isang bituing salat sa metal na tinatawag na population II star ay may kaunting sistemang planetaryo kaysa sa bituing mayaman sa metal na tinatawag namang population I star.}

^{[baguhin] Sanggunian}

• ^{Bahagi ng nilalaman ng artikulong ito ay mula sa artikulong "Planet" sa English Wikipedia (na-retrieve noong Setyembre 8, 2006).}

Planeta ng Sistemang Solaredit

Merkuryo | Venus | Daigdig | Marte | Jupiter | Saturno | Urano | Neptuno