Ìmọ-ẹ̀rọ

From Wikipedia

SALAU IDAYAT OLUWAKEMI

ÌMÒ ÈRO

Bí a bá ń sòrò nípa ìmò èro bí akò bá sòrò nípa ìmò sáyénsì, a jé pé à ń rólé apá kan nìyen. Báwo ni a ó ò se pé orí ajá tí a kò níí pe orí ìkòkò tí a fi sè é? ìmò sáyánsì ló bí ìmò èro. Sáyánsì ni yóò pèsè irinsé tí ìmò èro máa lo láti fi se agbára.

Ònà méjì ló ye kí á gbé àlàyé wa kà nígbà tí bá ń sòrò nípa ìmò èro.

(1) Ìmò èro àbáláyé (Anciant technology)

(2) Ìmò èro ìgbàlódé (Modern technology)

ÌMÒ ÈRO ÀBÁLÁYÉ

Ní ìgbà àwon baba ńlá wa, tí ojú sì wà lórúnkún, ònà láti wá ojútùú sí ìsòro tó wà láwùjo bóyá nípa ilé gbígbé, aso wíwò oúnje jíje ló fà á tí àwon baba ńlá wà fi máa ń lo ìmò sáyénsì tiwańtiwa láti sèdáa àwon nnkan àmúsagbára lásìkò náà. Òpò nínú àwon ìmò èro ìgbà náà ló di isé ò òjó tí àwon baba ńlá wa ń se lásìkò náà. E jé ki á mú lokòòkan.

Oúnje jíje

Yorùbá bò wón ní:

“Ohun tá a jé làgbà ohun táá se. Wón á tún máa so pé bí oúnje bá kúrò nínú ìsé, ìsé bùse”. Ìdí nìyí tí wón fi wá ohun èlò lati máa se àwon isé òòjó wón bi Isé àgbè.

Ìsé àgbè ni isé ìlè wà. Àwon baba ńlá wa máa ń lo orísìírísìí irin ìsé láti wá ohun jíje lára won ni àdá, okó, agbòn, akóró àti béè béè lo.

Isé Ode,

Isé ode jé isé idabo fún ìran Yorùbá. Ìdí ni péwu ló jé nígbà náà. Isé àgbè gan an ni ojúlówó isé nígbà náà lára àwon irin-isé tí àwon ode máa ń lo ni, okó, àdá, ìbon, òògùn àti àwon yòókù.

ASO WÍWÒ.

Nígbà tí a ba jeun yó tán, nnkan tó kù láti ronú nípa rè ni bí a oo se bo ìhòhò ara. Èyí ló fà á tí àwon baba ńlá wa fi dógbón aso híhun.

Bí ó tilè jé pé, awo eran ni wón ń dà bora lákòókó náà, sùgbón won ní òkánjùá ń dàgbà ogbón ń rewájú ogbón tó rewájú ló fàá tí àwon èèyàn fi dógbó aso hihun lára òwú lóko. Láti ara aso òfì, kíjìpá àti sányán ni aso ìgbàlódé ti bèrè ILÉ GBÍGBÉ.

Bí a bá bo àsírí ara tán ó ye kí á rántí ibi fèyìn lélè si. Inú ihò (Caves) la gbó pé àwon eni àárò ń fi orí pamó sí í sùgbón bí ìdàgbà sókè se bèrè, ni àwon èèyàn ń dá ogbón láti ara imò òpe, koríko àti ewéko láti fi kó ilé.

ISE ARÓ (ALÁGBÈDE)

Bí a bá ń sòrò nípa ìmò èro láwùjo Yorùbá bí a kò ménu bà isé alágbède, a jé pé àlàyé wa kò kún tó. Isé aró túmò sí kí a ro nnkan tuntun jáde fún ìwúlò ara wa. òpò nínú irinsé ìmò èro tí àwon àgbè ńlò ló jé pé àwon alágbèdé ló máa ń se e. Irinsé àwon òmòlé, ahunso, àwon alágbède ni yóò ròó jáde. Irinse àwon ode, àwon òmòlé àwon alágbède ló ń ro gbogbo rè.

Ìmò èro gan-an lódò àwon alágbède ló ti bèrè. Tí a bá se àtúpalè ÈRO yóò fún wa ni

e - mofiimu àfòmó ìbèrè

ro - òrò-ìse adádúró

e + ro ---- > ero.

Ríró nnkan ntun jáde ni èro ìmò sáyénsì gégé bí ń se so sáájú ló bí ìmò èro. Ó ye kí á fi kun un pé, opón ìmò èro ti sún síwájú báyìí. Ìdí èyí ni pé ìmò èro to ti òdò àwon òyìnbó aláwò funfun wá ti gbalégboko. Àwon ònà tí a ń gbà pèsè nnkan ríro ti yàtò báyìí.

ÌMÒ ÈRO ÌGBÀLÓDÉ

Léyìn ìgbà tí òlàjú wo agbo ilé Yorùbá ni ònà tí a ń gba se nnkan tó yàtò. Ìmò ero àtòhúnrìnwá tí mú àyè rorùn fún tilétoko. Sùgbon ó ye kí á rántí pé ki àgbàdo tóó dáyé ohun kan ni adìye ń je. Àwon nnkan tí adìe ń je náà lati sàlàyé nínú ìmò èro àbáláyé. Isu ló parade tó diyán, àgbàdo parade ó di èko. Ìlosíwájú ti dé bá imò èro láwùjo wa. E jé kí á wo ìlé kíkó àwon ohun èlò ìgbàlódé ti wà tí a le fi kó ilé alájàméèdógbòn tàbí ju béè lo.

Ìmò èro náà ló fáà tí àwon mótò ayókélé fi dáyé. Àwon nnkan amáyéderun gbogbo ni ó ti wà. Èro móhùnmáwòrán, asòròmágbèsì, èro tí ń fé ategun (Fan), èro to n fé tútù fé gbígbóná (air condition) Àpeere mìíràn ni èro ìbánisòrò, alagbeeka, èro kòmpútà, èro alukálélukako (Internet).

Gbogbo àwon àpeere yìí ni ìmò èro ìgbàlódé tíì máyé derùn fún mùtúmùwà. Àwon àléébù ti won náà wa, sùgbón isé àti ìwúlò won kò kéré rárá.