Animism

From Wikipedia

ADENIRAN ADEBAYO SAMUEL

ANIMISM

Ìgbàgbó Yorùbá Nípa OLórun

Kókó ló kó dé orí, kí irun tó hù níbè, èyí ni pé kí àgbàdo tó dáyé, ó ní ohun tí Adìye ń je. Nígbà tí igbá kò tíì lalè so nínú oko, nígbà tí ìtóò kò tíì lalè hù légàn, ó ní ohun tí a fi ń lùlù fún Aláàfin Òyó. Kánkándìkán ni wón fi ń lùlù fún Aláàfin.

Kí èsìn ìgbagbó àti mùsùlùmì tó dé ilè Yorùbá ni Yorùbá ti gbàgbó nínú Olórun, èyí ni wón mò sí Olú Òrun, gbogbo ènìyàn sì fé mo ibi tí wà. Tí wón bá ń lo nínú oko tàbí lójú ònà, tí wón bá rí ohun abàmì kan, tàbí igi tó dúró bí ènìyàn, kíá ni won yóò ti máa boó, ti won á sì máa fi orí balè fún igi náà láti lè fi títóbi Olórun hàn.

Yorùbá gbà pé Òkànlénírinwó irúnmolè ni Olódùmarè rán wá sí ilé ayé láti ìsálú òrun, tí wón sì rò sí oótù ifè, gbogbo àwon iránmolè yìí ni Yorùbá gbà pé wón jé iránsé Olódùmarè láti òrun.

Bí a bá gbó tí àwon Yorùbá bá ń sopé “orí mi o” tàbí “Olójó-òní o” Olódùmarè ni wón ń pè ní “orí” èyí tó dúró fún elédàá orí àti olójó-òní, èyí tó dúró fún eni tí ó ni ojó òní. Tàbí tí Yorùbá bá rí ohun tó ya ni lénu, wón a ní “Baba o” èyí tó túmò sí Olódùmarè.

Yorùbá gbà pé Olórun tóbi ju gbogbo èdá lo, ó sì jé eni tí wón gbódò máa bolá fún. Láti bolá fún u àti láti fi ìteríba won hàn fún Olódùmarè, wón ń fi isé owó rè pè é. Wón á ní Elédàá, èyí tó túmò sí eni tó dá òrun àti ayé; Òyígíyigì, èyí ni eni tó tóbi tóbè gée tí kò sí ohun tí a lè fi wé.

Oba awamaridi, èyí pé Olódùmarè jé oba tó ju gbogbo oba lo, Oba tó nínú rode àti tó sì dá gbobgo ohun tí n be lábé òrun ayé àti òrun. Láti fihàn pé Olórun ni Arímú-róde, Olùmò-okàn ni àwon babaláwo fi máa ń dífá pé:

“A mòòòkùn jalè

Bí Oba ayé kò rí i

Ti òrun ń wò ó”.

Ó tún jé ìgbagbó àwon baba ńlá wa ní pé, “Ayé ni ojà, òrun ni Ilé”, fún ìdí èyí, èdá gbódò hu ìwà rere kí o lè dé ilé rere, àti kí ó sì lè rí èsan rere gbà, won a tún máa so pé: Àjò ni Ilé ayé yìí, àjò kò sì dàbí Ilé, bí o ti wulè kí a pé lájò tó, àdúrà kí a kó èrè àjò tàbí ti oko délé ni Yorùbá máa ń se nítorí náà àwon Yorùbá máa ń gba àdúrà àti fi ojó rere lo sí òrun, èyí tí wón gbà pé ó jé ilé fún won.

Ohun pàtàkì tí Yorùbá tún gbàgbó nípa Olórun ni pé, “Àkúnlèyàn èdá, ni àdáyébá won, èyí ni wón fi máa ń pa òwe pé “Àkúnlèyàn òun làdáyébá, a kúnlè a yàn tán, a dé ayé tán ojú ń yán ni, ìsebo, ìsoògùn bí a ti wáyé wáárí oun ni aárìí”. Ó jé ìgbàgbó won pé gbogbo èdá ni ó ti bá Elédàá rè dá àníyàn kí wón tó wá sí ilé ayé.

Yorùbá gbàgbó pé tí ànìyàn bá sípò padà tàbí tí ènìyàn bá kú, pé o ti di abàmì èdá pé ó ti lo sí ilè míràn tuntun, wón gbà pé ó fé lo jìnyìn isé tó se nílé ayé fún Elédùmarè ní òrun, ìdí niyí tí wón fi máa ń so pé “má jòkùn má je ekòló, ohun tí wón bá ń jè lájùlé òrun ni kí ó máa báwon je”

Ìgbàgbó Yorùbá nípa Àkúdàáyà ni pé tí ènìyàn bá kú, pé o seé se kí o lo fi ara hàn fún àwon ènìyàn rè tí kò tíì gbó pé ó ti se aláìsí, nígbà míràn, ènìyàn tún lè rí eni tó ti kú ní ìlú míràn láti lè lo bèrè ìgbé ayé tuntun.

Irú àwon àkúdàáyà yìí ni o seé se kí wón máa rí won ní ojú àlá tàbí tójúran.

Àwon Yorùbá fi Oorun we ikú, pèlú ìgbàgbó won, wón fé mo ohun tó mú oorun, àlá àti ikú wá.

Gbogbo àwon èsìn ni wón ni ìmò nípa Olórun yálà èsìn àdáyábá ni tàbí ti òde òní (Ìgbàgbó tàbí mùsùlùmì) Àwon igi tàbí òkè, tàbí àpáta ni àwon Yorùbá mú gégé bí Olórin, pèlú eléyìí ni àwon orísìírísì eni tí Olórin dà sínú ayé fi ń kó sínú irú àwon igi tàbí òkè yìí tí jé pé ohunkohun tí wón bá béèrè, tí wón bá ti se ìrúbò fún igi yìí, gbogbo rè ni yóò di mímú se, fún ìdí èyí, wón mú won gégé bí Olórin.

Fún ìdí èyí, gbogbo Yorùbá ló fe mò nípa Olórin kí èsìn àkùnrínwá tí wo ilè Yorùbá.

Ní àkókò yìí, Òpòlopò àwon orílè-èdè lo sì ń lo irú ètò yìí fún isé ìsìn won, àwon bí; Thailand, Laos, Viet Nam, Combodia, pèlú oko ìresì àti agbègbè àwon tó ń se isé àgbè ní ilú Indonesian.

Gégé bí isé èsìn ní òde òní, àwon elésìn mùsùlùmí (Islam) àti Krìstían (Christianity).

Ní ìpari, fún bíi egbèèmú odún séyìn, wíwó Olórun nínú àwùjo Yorùbá ti pín sí orísìríìsí ònà, se a lè so pé wíwó Olórun yìí yorí sí rere bí?