Friburger Bächli
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
 |
Dialäkt: {{{3}}} |
D' Friburger Bächli sin e bsunders Wohrzeiche vu dr Aldstadt vu Friburg im Brisgau. Si werre mit em Wasser vu dr Dreisam gspiist un sin in e Huffe Strosse un Gässli vu dr Aldstadt z' finde.
[ändere] Gschicht
Die hütt vor allem bi Touriste un Chinder beliebte Bächli hän früeher au dr Wasserversorgig un Brandbechämpfig dient un sin urchundlich scho im 13. Johrhundert erwähnt. Im 19. Johrhundert het mer d'Bächli as umodern empfunde un si grösstedeils mit Iiseplatte abdeckt. Wil sich d'Bächli ursprünglich in dr Middi vu dr Stross (un demit vu dr Fahrbahn) befunde hän, sin si vu vile Lüt (u.a. em ADAC) as e Verchehrsrisiko betrachtet und an dr Strosserand verlegt worre. Anno 1973 isch d'Innestadt aber zuer Fuessgängerzone erchlärt worre. Wil d'Innestadt vu Friburg dorum hüt yberwigend autofrei isch, stelle dorum d'Bächli chei bedütends Verchehrshindernis meh dar. Deilwiis verlaufe si sogar direkt näbe dr Schine vu dr Strossebahn, womit si dr Gleiskörper vu dr ybrige Stross abtränne - was mit e Grund fer ihr Nöialag in dr Kaiser-Joseph-Stross gsi isch.
[ändere] Ufbau
Fer dr oberflächlich Betrachter usichtbar bruche d'Bächli frili e umfangriichs unterirdischs Netz. So hän si e Gsamtlängi vu 15,5 km, vu dene 6,4 km underirdisch verlaufe. Witt oberhalb vu dr ehemolige Stadtgrenze am Schwobedor, nämli am Bifängli bi dr Kartaus, leitet e Stellfalle Wasser us dr Dreisam in dr Gwerbekanal. Sällem entnimmt e underirdische Stolle s'Wasser, wo in dr Stadt dur d'Bächli gleitet wird un underhalb vum Netz wiider in dr Gewerbekanal zruckglangt.
S'Wasser fliest ohni jedi Pumpi dur s'ganz System. Um s'nötig Gfäll herzstelle, müen scho bal nooch dr Stadtgründig bemerkenswert grossflächigi Glände-Ufschüttige stattgfunde ha. Spure devu werre glägetlich bi Bauarbete in Kellre ufdeckt, vorwigend wohl im Stadtgebit um d'Oberlinde, nöierdings besunders dütlich zum Vorschi chumme bi dr Arbete zum Umbau vum Augustiner-Museum.
Dank em chünstlich hergstellte Höcheunderschid zwische nem Oste un em Weste vu dr Friburger Aldstadt fliesse d'Bächli mit natürlichem Gfälle vun 1-2° vu dr Ispisig am Schwobedor abwärts in nord-nordwestlicher Richtig. In dr Oberlinde befindet sich e Hauptverdeiler, wo au Wasser zuer Bewässerig vu dr alde Linde abzwigt werre cha, wo dert anno 1729 pflanzt worre isch.
Fer d'Wasserverdeilig un Suferhaldig in dr Wasserlaife sorge d'"Bächlibutzer" (e weltwitt vermuetlich einzigartigi Berufsart). Si verwende fer d'Wasserregulierig 142 Blechschieber. Fer die Reinigig git's u.a. sog. Grundabflüss, wo Abschnitte vum Bächlisystem mit dr Abwasser-Kanalisation verbinde un Dreckwasser dertna abfliesse len.
An menke Stelle findet die menschlich Arbet natürlichi Helfer in Gstalt vu chleine Flusskräbse, wo Algebewux abfresse un Schlamm ewegschaffe.
[ändere] Webgleicher
- PDF: D'Friburger Bächli früeher un hütt
- PDF: Archäologischi Beobachtige zue dr Friburger Aldstadt-Strosse un zue dr Entstehig vu dr "Bächli"
Dr Artikel berueht uf ere Ybersetzig vum Bitrag Freiburger Bächle us dr dytsche Wikipedia vum 01. Juli 2006.
