Lupo
De Biquipedia
| Lupo Estau de conserbazión: Periglo baxo |
||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Lupo europeyo, fotografiato en Dinamarca |
||||||||||||||||
| Clasificazión zentifica | ||||||||||||||||
|
||||||||||||||||
| Nomenclatura binomial | ||||||||||||||||
| Canis lupus | ||||||||||||||||
| Linnaeus, 1758 | ||||||||||||||||
 Destribuzión d'os lupos á ro mundo |
Ro Lupo (Canis lupus, Linné 1758.) (también clamau Llop en es charres ribagorzans, Lobo en castellán y Llop en catalán.) ye un mamifero carniboro d'a familia d'es canidos, l'espezie més gran d'ista familia y, á més, l'abantepasau d'es cans domesticos.
Esteba profusament destribuyiu per tot l'hemisferio norte pero autualment en Europa se troba reduzito ent'á només bels recolons muntañenz d'a Peninsula Iberica, Escandinabia y Europa de l'este den'que estiere cazau per motibos economicos y no pocas begadas también de superstizión.
Se'n consideran 31 subespezies en ro mundo, d'entre ás cuas en ras zagueras añadas bi han estau eleminatas dibersas per ra suya resemblanza ent'autras. Es cans y es dingos son consideratos, tot y ixo d'as multiples formas que se'n troban güei día, como á subespezies domesticas d'o lupo: Canis lupus familiaris y Canis lupus dingo respectibament.
Es lupos d'Aragón (que ya no se'n troban) estieren pertenixenz ent'a subespezie Canis lupus signatus (ro lupo iberico) que autualment bibe només en ras bals d'Asturias, Galizia, Cantabria y Castiella y Lión, asinas como á bels puestos de Portugal. Istes animals pertenixen ent'a colla d'as bariedaz lupinas d'Europa y Asia, clarament destinxibles d'as norteamericanas per ra suya colorazión més terrosa per cuentas d'a grisa d'es lupos d'o nuebo mundo. Ra subespezie autual més parellana ent'o lupo iberico, per ra mida suya més reduzida que d'es lupos nortenz, ye ro lupo italián (Canis lupus italicus) que només troba-se en ra cordelera d'es Apeninos.
Una autra bariedat més chicota creye-se que existiba en tiempos istoricos en ras cordeleras costaneras d'a costa mediterrania española. Clamada Canis lupus deitanus (ó lupo lebantín) per Cabrera en ro 1907, per aber estau descrita á partir d'animals cautibaus en un zoolochico de Murzia no ye considerada á tal, si que una colla local d'exemplars chicotez d'o lupo iberico. D'ista posible subespezie no se'n han notizias dend'a prenzipanza d'o sieglo XX.
Autras subespezies d'ista colla (es lupos europeyos) se troban en Escandinabia y Rusia en numbros bastante abundanz encara güei, e con ras suyas colors marronosas fan diferenzia d'as bariedaz d'America d'o Norte, per an también bi son numbrosos, pero que fan una mida bela suerte més gran y con una color cheneral d'a capa grisosa.
Autras bariedaz se trobeban antigament en rexions como ro norte d'Africa, Arabia, ra India, y encara paises de l'extremo d'Asia como ro Chapón. Güei, muitas d'ixas subespezies se troban extinxidas o només presenz en bels zoolochicos d'o mundo (como á ro caso de lupo d'arabia Canis lupus subesp. arabs.).
Es lupos de l'artico, Canis lupus subesp. arctos, son de color totalment blanca o belas begadas con l'espalla grisa, e constituyen asinas una d'as bariedaz més bonicas, pero se troban restrinxius t'as banquisas de chelo de l'artico, totalment aintre d'o zirclo polar artico.
[Editar] Enrastres externos
- Signatus.org En defensa d'o lupo iberico. (en castellán).
- Lupo Iberico: Espezie á Protexer (en castellán).
- Asculta l'oduliu d'es lupos (en castellán).
- Fauna Iberica: O lupo Informazión sobre animals d'a fauna iberica. (en castellán).
- Clase de zoolochía sobre o Lupo Iberico en MP3 Félix Rodríguez de la Fuente. (en castellán).
- "A vueltas con el lobo" Articlo con un bideo sobre d'a problematica d'o lupo iberico en España. (en castellán).
- "Pacto con lobos - El lobo ibérico y su mundo" Articlo con bideo sobre ro lupo iberico (en castellán).
- "Pacto con lobos - Leyenda y realidad del lobo ibérico" Artículo con un bideo. (en castellán).
