An Chasacstáin
Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
|
|||||
| Mana: - | |||||
| Amhrán náisiúnta: Mo Chasacstáin | |||||
 |
|||||
| Príomhchathair | Astana 51°10′ Thuaidh 71°30′ Thoir |
||||
| An chathair is mó | Almaty | ||||
| Teangacha oifigiúla | Casaicis agus Rúisis | ||||
| Rialtas
Uachtarán
Príomhaire |
Poblacht Nursultan Nazarbayev Karim Massimov |
||||
| Neamhspleáchas |
16 Nollag 1991 | ||||
| Achar • In iomlán • Uisce (%) |
357,026 km² (9ú) 1.7% |
||||
| Daonra • Meas. ó 2005 • Daonáireamh - • Dlús |
15,185,844 (61ú) - 5.6/km² (182ú) |
||||
| OTI (PCC) • In iomlán • An duine |
Meas. ó 2005 $132.7 brilliún (56ú) $8,700 (92ú) |
||||
| Airgeadra | tenge (KZT) |
||||
| Crios ama • Samhradh (CSL) |
(UTC+5 go +6) (UTC+5 go +6) |
||||
| Fearann Idirlín | .kz | ||||
| Glaochód | +7 |
||||
Is í an Chasacstáin (nó Kazakhstan as Béarla) an tír is mó i lár na h-Áise. Is é Astana an príomhchathair ann. Cathair nua ab ea é - do dhéanach ina phríomhchathair é i 1997. Roimhe sin do bhíodh Almaty príomhchathair na tíre. Bhain an tír a neamhspleáchas amach i 1991 agus tá an t-uachtarán Nursultan Nazarbayev i gcumhacht ón am sin. Do bhuaidh sé an toghchán deireannach i mí na Nollaig 2005 le níos mó ná 90% do na bhótaí. Maidir leis an OSCE, ní raibh an toghchán tógha i slí ceart i gcomparáid le chaideáin idir-náisiúnta.
Is iad Casaicis an teanga stáit sa tír, ach is í Rúisis an teanga oifigiúil agus an teanga le haghaidh cumarsáide idir-eitneach.
Clár ábhair |
[athraigh] Tíreolaíocht
Síneann an Chasacstáin amach ó bhruach na hEorpa (má ghlacann tú gurb iad na Sléibhte Ural teorainn na hEorpa) go dtí lár na hÁise. Glaotar Eur-Áise ar an gcuid seo den domhan ina bhfuil páirt den dá mór-roinn. Tá cuid beag den tír ar bhruadh thiar Abhainn Ural agus mar sin san Eoraip, ach tá fórmhór di in Áise. Tá teorainn aice leis an Rúis, an tSín, an Tuircméanastáin, an Úisbéiceastáin agus an Chirgeastáin agus leagann an tír amach ar chósta na Mara Caispe. Is í an Chasacstáin an 9ú tír is mó ar domhan, ach le cuid mhór don talamh loiscneach agus cothromach (steppe a ghlaotar ar i Rúisis), níl ach 15.9 milliún daoine ina gcónaí ann.
[athraigh] Stair
Do bhíodh daoine ina gcónaí i gCasachstáin go h-ana luath - ó Am na Cloiche. Seachais áiteanna sa deisceart, do bhíodh formhór dóibh ina bhfáinigh, ag bagairt timpeall na h-áite lena chuid ainmhithe ag dul i ndiaidh an féarach, i slí oiriúnach don clíoma agus tír-raon. Ceapann chuid mhaith staraithe gurb é in san timpleallacht seo a chuireadh capaill faoi smacht daoine don chéad uair san 7ú haois. Ón 4ú go dtí an 7ú aois, ba pháirt den Impireacht Peirseach chuid mhaith de dheisceart na tíre, agus do thosaíotar chathaireacha san i Semirechie agus an deisceart ón 6ú aois anuas. Ar dtús báire glactar leis Aibítir Turkeach ach le linn an 9ú agus an 12ú aois glactar leis an Aibítir Arábaigh (Baipakov, 1998). Tar éis ionsaí na h-Arábaigh ar na Peirsaigh do bhíodh smacht orthu féin ag fáinaigh na h-áite agus bhí rialtais acu a glaotar an Turkeach Chaganáit go dtí ionsaí na Mongólach san 13ú h-aois. Do scrios na Mongólach cuid maith do na caithreacha agus sin deireadh caithreacha san tír go dtí teacht na Rúisigh. Is mór an tubaiste ionsaí na Mongólach ar muintir na h-Áise, ach deirtear freisin gur féidir lorg na Turcaigh a fheiceáil i rialtais agus eagraíocht na Mongólach (Kadyrbaev, 1998). Le linn an 18ú aois tháinig na Rúisigh go dtí tuaisceart an tír, and diaidh ar dhaidh tríd an 18ù agus an 19ù aois do chuir siad an tír ar fad faoi smacht. Ba é Casachtáin an céad ceantair i Lár-Áise ina d'éirigh leis na Rúisigh, agus ina dhiaidh do cuir siad na stáit eile a bhí chun an deisceart - Khiva agus Bukhara faoi smacht freisin, le linn an dara leath don 19ú aois.
Do chur na Sóivéitaigh an tír faoi smacht luath go leor tar éis reabhlóid 1917 agus i 1920 do aontaíoch an tír leis an Rúis. Le linn na tríochadaín scriosach a tír le gorta de bharr polaisí aonseilbheacht na Sóivéitaigh. Is dócha gur maraíoch suas le 1.7 milliún Casachtáinaigh agus suas le 350,000 daoine de náisiúntaí eile a bhí ina gcónaí san tír ag an am seo.
Do fuar An Chasachtáin féinriail istigh San Rúis i 1920 and déanach poblacht isteach in Aontacht na bPoblacht Sóivéideach Sóisialta (APSS) i 1936. Do bhain an tír a neamhspleáchas amach i 1991, le linn briseadh suas an APSS, cé go raibh An Chasachtáin ceann do na tíortha ba dheirna chun neamhspleáchas a fhógriú i mí na Nollaig 1991.
[athraigh] Obair tagartha
As Béarla
Baipakov, K., 1998, "The Medieval Towns and Settlements of Kazakstan in the VI-XVIII cc." i A.K. Akhmetov, History of Kazakstan, Essays, CH. CH. Valikhanov History and Ethnology Institute agus Gylym Publishing House, Almaty, Kazakhstan, 15-19.
Kadyrbaev, A., 1998, "Kazakhstan in the time of the Mongolian Conquest" i A.K. Akhmetov, History of Kazakstan, Essays, CH. CH. Valikhanov History and Ethnology Institute agus Gylym Publishing House, Almaty, Kazakhstan, 38-42.
