Demokrasi
From Wikipedia
Derivetiv de Grèk demokratia, entèprete kòm gouvènman pa pèp la. Demokrasi, san dout reprezante youn nan kouròn akonplisman nan efò lòm pou l gouvène tèt li. Toutfwa, demokrasi pa yon solisyon jeneral ke youn dwe aplike ak tout sitiasyon. Se obligasyon chak nasyon pou chache yon gouvènman fonksyonèl ; yon gouvènman ki fè sans pou patikilie sosiete an konsiderasyon an.
Nan teori, yon demokrasi se yon gouvènman kote se pèp la ki sou pouvwa. Sa pa vle di se yon gouvènman kote tout moun fè sa yo vle. Si ou bezwen yon gouvènman kote w ka fè sa w vle, sa w bezwen an se pa yon demokrasi, pa menm yon gouvènman, men yon anachi. Pou adrese malantandi sa, atis Ayisien, Jozèf D. Laroz (Joseph D. Larose), nan yon chan rele demokrasi, propoze koze sa a fän li yo :
« Si gen youn nan nou la, ki kwè l prè pou demokrasi, leve men dwat anlè, vin explike sa sa vle di. Paske mo demokrasi, se yon angajman, pou pèp ki vle viv tankou moun [ki sivilize]. Fò w renmen patri w, travay pou le bien, e respekte lalwa aplike, respekte lalwa aplike ».
Kle ide-a la se, « respekte lalwa aplike ». Pou mete pèp la sou pouvwa, nan yon demokrasi, fòs de laj popilasion, sa souvan akonpli pa reprezantan eli. Eleksion fèt kote pèp la chwazi moun yo vle reprezante yo nan gouvènman ; reprezantan sa yo menm prodwi, oubien reafime lòd gouvènans peyi-a. Lòd gouvènans, oubien angajman sa, souvan se yon lwa konstitisyonèl. Se obligasion sitwayen peyi-a pou yo obeyi konstitisyon sila, « pou respekte lalwa aplike ».
Kalite gouvènman sa, an menm tan, dwe konsidere tout sèktè nan yon sosiete. Toupandan tout moun santi ke ide ak opinyon pa yo enpòtan, ke yo reyèlman reprezante nan gouvènman, yo santi yo gen yon obligasion pou sipòte aktivite gouvènman. Si gouvènman klèman reprezante totalite popilasyon sa, lòd gouvènman avèk tan, vin pi solidifie. Lè lòd konstitisionèl bien etabli, chak eleksyon pou chanjman nan gouvènman vin fasil, dèske lòd ki gouvène chanjman sa yo fèmman etabli.
An rekapitilasyon, yon demokrasi se souvan yon gouvènman konstitisyonèl, avèk reprezantasyon ki soti nan tout seksyon nan sosiete. Kote pèp la rezève dwa yo pou chanje reprezantan sa yo a moman ke yo santi moun sa yo p'ap sèvi enterè yo, oubyen enterè peyi a ankò. Se yon gouvènman ki trouve fòs li nan abilite sitwayènte peyi-a pou yo respekte lwa, kòm pròp reprezantan yo yo-menm te chwazi etabli l. Kote limite modifikasyon nan lwa fèt sèlman pa kò gouvènman chwazi pa pèp la pou jere lwa.
Tout moun gen dwa mande chanjman nan gouvènman. Sepandan, malgre diferans pròp opinion pa yo konsène lòd konstitisyonèl, tout moun dwe, « respekte lalwa aplike », demokrasi.
