Hikûmetî Herêmî Kurdistan

Ji Wîkîpediya

حكومه تى هه ريمى كوردستان
Hikûmetî Herêmî Kurdistan
Alaya Kurdistan
Srûda netewî: Ey Reqîb

Zimanên fermî	Kurdî û Erebî
Pêtext	Hewlêr (Bi hînek zimanan Erbil jî tê gotin)
sîstema siyasî	Demokratîk parlamentarîzm
Serokkomar	Mesud Barzanî
Serokwezîr	Nêçîrvan Îdrîs Barzanî
Damezran	1970
Rûerd	nêzîkî 80 000 km²
Nifûs – ko (2005) – Berbilavî	nêzîkî 5,500,000 40/km²
Roja netewî	Newroz (21 March)
Dirav	Dînar
navçeya demjimêrî	UTC+3

Hikûmetî Herêmî Kurdistan navê fermî a hikumeta herêma Kurdistana li Iraqê. Serokkomar Mesûd Barzanî ye, Serokwezîr kurê wî Nêçîrvan Îdrîs Barzanî ye.

Hikûmeta Başûrê Kurdistanê ye û gorî destûra bingehîn a Iraqê û dadmendiya navneteweyî bi fermî tê naskirin. Di qada navneteweyî de wekî federasyona Kurdan a li Kurdistana Iraqê xebatên xwe didomîne. Bingeha xwe ji têkoşîn, mafê xwezayî ya gelan, cografya Kurdistanê û peymanên morkirî yên di navbera Kurd û sazûmaniya Baes li Iraqê digire. Tê zanîn peyman di Adara 1970'î de ji aliyê serokê Kurd Mele Mistefa Barzanî û serokdewletê Iraqê yê hemandemî Saddam Huseyîn ve hatibû morkirin.

Herêmên ku hêj neketine bin desthilatdariya hikûmetê jî hene. Tê zanîn di dema desthilatdariya Baesiyan de wargehên Kurdan dihatin rûxandin, valakirin û Kurd ji welatê xwe dihatin derxistin. Rejîma Baes cihên ku ji Kurdan dihatin valakirin, Ereb dianî bicihdikir. Piştî destpêkirina şerê 2003'î rewş hate guhertin. Sazûmaniya Baesiyan têkçû û Iraqeke nîsbeten demokrat û federal hate avakirin. Gorî destûra bingehîn a Iraqê divê Kurdên bi pêkutiyan ji welatê xwe hatine derxistin şûnve werin bicihkirin û herêmên din ên Kurdistanê bi hikûmeta federal a Kurdan ve were girêdan. Lê li dijî viya nerazîbûnên Ereban û welatên Kurdistanê dagirkirine hene. Tirkiye, Îran û Sûrî naxwazin Kurd li Başûrê Kurdistanê sazûmaniyeke birêkûpêk ava bikin û pirsgirêkên xwe çareserbikin. Lewra ew difikirin ku heger Kurdên Başûr biserbikevin wê ji parçeyên din re bibin mînakek.

Hikûmeta başûr hîkûmeteke plûral, federal, lîberal, zagonî û laîk e. Bi sîstema parlamentarîzmê tê ser desthilatdariyê. Bi de facto hatiye pejirandin.

[biguherîne] Çend ji Destûra Bingehîn a Kurdistana Başûr

Bend 1: Hikûmeta Kurdistanê parçeyek ji ya Iraqê ye û sîstema plûral, demokratîk, parlamentarî û komargerî dihewîne.
Bend 2: Hikûmeta Kurdistanê desthilatiyê li ser tixûbên beriya 1970'î, Parêzgeha Silêmanî, Hewlêr, At'Tamîm, Duhok û navçeyên Akrê, Şeyhan, Sincar a Nînivê û Xaneqîn, Mendelî ya Diyala û Badra ya Al Wasîtê dike.
Bend 3: Desthilatdarî ji gel tê û ya gel e.
Bend 4: Hemwelatî ji Kurdan û hindikayiyan pêk tê (Tirkoman, Asûrî, Xaldî û Ereb) û destûra bingehîn mafê wan diparêze.
Bend 5: Kerkûk paytextê herêmê û ya hikûmetê ye.
Bend 6: Li gel alaya Iraqê li herêmê alaya taybet tê pêşwazîkirin.
Bend 7: Zimanê fermî Kurdî ye.