Kesjtieël Wiënesraoë
Van Wikipedia
Dit artikel is gesjreve in 't Wienesraos. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Wienesraos aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.
Kesjtieël Wiënesraoë (Kasteel Wijnandsrade) is geleëge in 't gelieknamig dörp, Wienesrao,(in de gemeënte Nut) aan 'n doer de Hölsbergerbeëk bewaterde grach en viever neëve de parochiekèrk van de heilige Sjteëve (Stephanus). 't Huëdig aazieë, 'ne 100 miëter lange geëvel mèt in de midde 'n rón ingangspaoërt, datieërt oeët de 16e en 18e ieëw. Dit is eëgelik de vueërbörch. Baoëve de paoërt hingk 't waoëpe van de Bongarts. Links is de kesjtieëlhaoëf en rechs 't woeëngedeëlte mèt haoëks daoë-op twieë vluëgele. Ene daoë-va, de oudste, heët 'ne taoére mèt koepeldaak en windvaan. De lang opriejlaan wuuët doeër de luj va Raoë de Lingelei genump.
Achter 't woeënhoeës bevingk zich, binne de grach, 'n 12e iëwse motte, woeë-i zich de fundamente van 'n Middelieëwse taoére zouwe bevinge. Allewieël heët 't kesjtieël 'n woeën- en kentoeërfunctie.
[bewirk] Gesjiedenis
In de 12e ieëw sjtóng op de motte, die 'n doeërsnjieë heët va 42 -45 miëter, 'ne taoëre. In de 15e ieëw zou deë in ónbroëk zi geraak. In 1554 lieët Werner von Bongart 'n geboew van twieë verdeëpinge optrekke va mergelsjteën. 't Is 'n saoërt woeëntaoëre mèt aan beëds kante 'ne aanboew. Dikke moere, keldersj en sjeëtlaoëker verwiëze naoë deës boewfase. In de wesvluëgel bevingk zich 'ne ridderzaal mèt 'n renaissancesjouw en waoëpesjilder. In de tópgeëvel is 't waoëpe van Bongart-Mascherel aagebrach. Rónd 1718 wuuët 't rechtergedeëlte opgenómme in de groëte zuuëdvluëgel en krig 't gehieël 'n uterlik va baksjteën. Rónd vènstere en duëre kómme helsjteëne lieëste. Daoë wuuët aoëch nog 'ne nuje vluëgel biëgeboewd mèt 'n mansardekap. Dan óntsjteët 'ne groëte vieërkentige binnehaoëf. In 1726 krig de paoërttaoëre 'n koepeldaak woeë-op in 1773 'n windvaan wuuët geplaats.
De linker vuuërhaoëf oeët 1634 heët sjeëtlaoëker in de moëre en twieë vieërkentige taoëres. Aoëch hie kaoëme in 1718 nog drie haoëks opeesjtaoënde vluëgele en 'n groëte ingangspaoërt mèt achhuëkig täöërentje.
In 1990 vingk 'n groëte restauratie plaats.
[bewirk] Bewoëning
In 't midde van de 12e ieëw is 't lieëngood bekènd es Rhode, Rhade of Raoë (beteëkent: geroojde plaats} en is eëgedóm van 't riddergesjlach de hiëre va Sjènne. In 1516 trouwt Maria van Mascherel mèt ridder Wilhelm von dem Bongart, hieër van de Duutsje kesjtiële Paffendorf en Bergerhausen. In 1539 erf zie Wiënesraoë. In de 14 ieëw zal Johan van Rhode zich de naam van zieën moëder, Elisabeth Mascherel van Schönau, aannumme en nump zich Johan Mascherel. Ziëne vader en ziëne zoeën heësje allebei Wienand. Zoeë is de naam Wiënesraoë verklaoërd. De hieërlikheid Wiënesraoë is in de 14e ieëw 'n lieën van 't graafsjap Valkeberg.
In 1516 trouwt Maria van Mascherel mèt ridder Wilhelm von dem Bongart, hieër van de Duutsje kesjtiële Paffendorf en Bergerhausen. In 1539 erf zieë Wiënesraoë van häöëre vader. Van de 2 zoëne, Werner en Wilhelm, zal Werner 't good erve. Heë lieët in 1554 'n nuj kesjtieël boewe, woeë-aa in de 17e ieëw de vuuërhaoëf wuuët toegevoog. In 1634 wuuërt zoon Werner II von dem Bonghart, getrouwd mèt Anna Catharina gravin van Vlodrop, doeër de keizer tot baron verheëve. In 1718 zal baron Joseph Clemens baron von Bongart nog oeëtbreijnge laoëte oeëtvuëre. Umdat 'r geen kinger heët wuuët neëf Sigismund eëgeneër en heë lieët aoëch nog 'n deël verfraaie. In 1916 mót 't good verkoch weëre vanweeëge sjölde. Burgemeëster van Wiënesraoë Opfergelt gölt 't complex, um 't in 1928 te verkaoëpe aan de minderbroedersj conventuele, die d'r een college vuuër preëstersjtudente sjtichte. De haoëf blif van Opfergelt en deës wuuët vanaaf 1958 verpach aan de Sjtichting Proeëfboerderie Wiënesraoë. Zie zal 't 1980 in eëgendóm verkriëge. 't Kesjtieël zelf wuuët in 1967 eëgendóm van ingenieurs- en architectebureau Haskoning. In 1990 gölt de Sjtichting tot Behoud va Kesjtieël Wiënesraoë 't good. Dao volg 'n groëte noeëdzakelike restauratie. Allewieël zint 'r woeënruumdes en kentoëre in gevestig.
