Passiesjpel
Van Wikipedia
Dit artikel is gesjreve in 't Valkebergs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Valkebergs aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.
't Woord passie, oet 't Latien haet de beteikenisse 't lieje, 't gemood en de hartstocht. Es passiesjpel sjtèlt 't 't verhaol veur van 't lieje en sjterve van Jezus-Christus of van 'ne martelaer of martelares. In de Passietied en veural in de Gooj week veur Paosje weurt dit in de Katholieke kèrk herdach. De oetbeelding in de opeloch kreeg de naam passiesjpel. De gezónge en ander muzikaal gedeiltes, die betrèkking höbbe op diet thema heisje passiemuziek. De componis Johann Sebastian Bach componeerde in 1723 de Johannes-Passion en in 1729 de Matheus-Passion. Bekènd zin de passiesjpele in Tegele in Limburg en Oberammergau in Duutsjland.
[bewirk] Passiesjpele in Tegele
In Tegele vinge de passiesjpele, saer 1931, meistal um de vief jaor plaats in 't opelochtheater "de Doolhof". Umdat de oetveuringe aafhenkelik bleke van de waersjumsjtendighede, kreeg in de jaore 60 't publiekgedeilte, mèt dan 3400 zietplaatse, 'n euverkapping zoadat 't sjpele neet miè aafgelasj hoofde te weure. Neve 'n 12-tal hoofrolle en 40 bierolle, allenei door amatäörsj, loupe ganse gezinne mèt es figurante. Zie sjtèlle 't volk veur, zint Romeins soldaot of hofdame en danseres. In de hoofrolle weure Jezus, Lazarus, Kajafas, Annas, Judas, Johannes, Petrus, Maria, Maria-Magdalena, Herodes, Pilatus en Centurios oetgebeeld. De bierolle sjtèlle o.a. de euverige apostele en 't Sanhedrin veur. De ganse groep besjteit oet 350 luuj, woa-ónder ouch 'n veersjtummig koar mèt 90 lede. Zie verzörge 6 kièr 'n gezónge intermezzo dat 'n soort commentaar geuf op 'n bepaalde scene.
De ièrsjte tekssjriever van de passiesjpele waor pesjtoar Anthonis van Delft oet Sint-Anthonis. In 1940 woort gesjpeeld mèt 'n teks van preester-diechter Jacques Schreurs en muziek van van Hubert Cuypers. In 1955 krege de passiesjpele 't recordaantal van 160.000 bezeukersj en in 1971, de 10e reeks oetveuringe ónder regie van Gabriël Beckers, zakde dat aantal tot 'n deeptepunt van 15.000. Daonao ging 't wir beter. De teks van Schreurs kreeg 'n aantal kière 'n aanpassing. Diverse regisseurs woorte aafgewiesseld zoa-es Hubert Thissen, Har Huys, Richard Den Dulk en Ben Verbong. In 2005 vingk de 18e reeks oetveuringe plaats ónder de regie van Pierre Driessens mèt 'n nuuj teks van Wiel Kusters oet Kèrkrao aafgewiesseld mèt muziek van Bach, Bruckner en Duruflé.
[bewirk] Ander liturgische sjpele
Ander veurbeelde van liturgische sjpele zint: 't kaersjsjpel, óntsjtange in de 10e ièw; 't herdersjsjpel, 't driekeuningesjpel, 't sjpel van Herodes en 't sjpel van de kinger van Bethlehem. Dees oetbeeldinge van Christelike verhaole woorte en weure opgeveurd ter oetlèk, visualisering en verdudeliking van 't Katholiek gelouf. Veural in kloastersj(sjoale) waor diet gebrulek.
Bie de Heiligdomsvaart, woavan 't hoofdoel eigelek ies um bepaalde relieke in processie te tuène aan 't publiek, weure ouch waal Christeleke verhaole oetgebeeld. Zoane heiligdomsvaart vingk um de 7 jaor plaats in Aoke, Mestreech en Tóngere.
