Bełz

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Współrzędne: 50°48'00" N 024°28'00" E

Bełz

Herb Bełza

Państwo

Ukraina

Obwód

lwowski

Położenie

50°48' N
24°28' E

Ludność (2001)
• liczba ludności

3000

Położenie na mapie

Herb miasta, 1508

Bełz (ukr. Белз, jid. בעלז)-obecnie miasto na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, rejon sokalski, nad Sołokiją (dopływ Bugu); 2400 mieszkańców (2004). Leży przy samej granicy z Polską. Kiedyś stolica Księstwa Bełskiego Rusi Czerwonej i województwa bełskiego I Rzeczypospolitej. Bełz zajęty został przez Austrię podczas I rozbioru Polski (1772 r.) i wszedł w skład Królestwa Galicji i Lodomerii. Do roku 1914 linia kolejowa oraz przejście graniczne między C.K. Monarchią Austro-Węgier (Galicją) i Cesarstwem Rosji. W momencie wybuchu I wojny światowej, ludność Bełza liczyła 6100 mieszkańców, w tym 3600 Żydów, 1600 Ukraińców i 900 Polaków.^[1]

[edytuj] Historia

X w. -981 – jeden z Grodów Czerwieńskich pod zwierzchnictwem czeskim, a następnie polskim
981-1018 – Ruś Kijowska
1018-1030 – Polska
1030-1323 – Ruś Kijowska, następnie Ruś Halicko-Wołyńska
1323-1366 – Ruś Halicko-Wołyńska pod jurysdykcją Mazowsza
1366 – włączony jako lenno do Królestwa Polski
1366-1370 – Księstwo Chełmsko-Bełskie
1370-1377 – Księstwo Chełmsko-Bełskie pod panowaniem litewskim
1377-1387 – Ruś Czerwona pod jurysdykcją Węgier
1375 – prawa miejskie
1382 – książę Władysław Opolczyk wywiózł cudowny obraz Najświętszej Maryi Panny (Czarna Madonna) z bełskiego Zameczku na Jasną Górę do Częstochowy. Legenda głosi, że autorem obrazu był św. Łukasz Ewangelista, który namalował go na blacie stołu w domu Marii w Nazarecie. W późniejszych wiekach ikona ta miała być przeniesiona do Konstantynopola, a stamtąd trafiła na Ruś Halicką. Podczas walk polsko-węgiersko-ruskich w XIV w. obraz, wykonany na deszczułkach lipowych, został ukryty na zamku Bełz, gdzie odnalazł go książę Władysław Opolczyk.
1387-1462 – od jurysdykcją książąt mazowieckich, jako lenno polskie
1462-1772 – Polska (stolica województwa bełskiego, tytularnie do 1793)
1772-1918 – w zaborze austriackim (Galicja i Lodomeria)
1918/1919 – Zachodnioukraińska Republika Ludowa (ZURL)
1919-1939 – Polska
1939-1944 – Niemcy (Generalne Gubernatorstwo)
1944-1951 – Polska
1946 – przesiedlenie części ludności ukraińskiej na tereny USRR
1947 – wysiedlenie ludności ukraińskiej na północno-zachodnie tereny PRL
1951 – odzyskanie praw miejskich
1951 – 15 lutego miasto znalazło się w ZSRR w ramach wymiany terenów granicznych. W zamian za Sokalszczyznę Polska otrzymała Ustrzyki Dolne i ziemie w Bieszczadach. Powodem były złoża węgla na Sokalszczyźnie i połączenie kolejowe Rawa Ruska-Sokal, za co Polsce przekazano tereny o ubogich glebach i z wyeksploatowanymi złożami ropy. Przesiedlenie ludności polskiej nastąpiło jesienią (październik-listopad) 1951 r.
1951-1991 ZSRR (Ukraińska SRR)
od 1991 – Ukraina (Obwód lwowski)

Po upadku Kaganatu Chazarskiego w końcu X w. do grodu przybyli pierwsi Żydzi (karaimi), zajmujący się handlem. W 1665 r. gmina żydowska (aszkenazyjska) uzyskała równouprawnienie w prawach i obowiązkach miejskich.

W XIX w. Bełz zasłynął jako ośrodek chasydzki z własną dynastią cadyków, która nieformalnie przewodziła Żydom galicyjskim. Pierwszym Belzer Rebbe był Shalom Rokeach, zwany Sar Shalom, w latach 1817-1855. Kolejnymi Belzer Rebbe mieszkającymi w Bełzie byli: Yehoshua Rokeach (1855-1894), Yissachar Dov Rokeach (I) (1894-1926) i Aharon Rokeach (1926-1957). Obecny piąty Belzer Rebbe, Yissachar Dov Rokeach (II), urodzony w 1948 r. mieszka w Izraelu.

Słynna żydowska piosenka w języku jidisz "Belz, Mayn Shtetele" jest wspomnieniem szczęśliwego dzieciństwa, spędzonego w tym miasteczku (sztetl).

[edytuj] Postaci

Wsiewołod Wołyński, książę bełski (1170-1196)
Jerzy Narymuntowicz, książę bełski (ca.1326-ca.1377)
Jaśko Mazowita, wójt bełski (14th-15th centuries)
Jan Kamieniecki (1463-1513), starosta bełski
Jan Zamoyski (1542-1605), starosta bełski
Yoel Sirkis (1561-1640), rabin bełski
Rafał Leszczyński (1579-1636), wojewoda bełski
Jakub Sobieski (1580-1646), wojewoda bełski
Stanisław Szczęsny Potocki (1753-1805), starosta bełski
Shalom Rokeach (1779-1855), 1. chasydzki rebbe bełski
Yehoshua Rokeach (1825-1894), 2. rebbe bełski
Yissachar Dov Rokeach (I) (1854-1926), 3. rebbe bełski
Aharon Rokeach (1877-1957), 4. rebbe bełski, zm. w Izraelu

[edytuj] Zabytki

kościół greko-katolicki pw. św. Mikołaja.
drewniana cerkiew pw. Zesłania Ducha Świętego.
kościół i klasztor Dominikanów (XVII, XVIII w.) – ruiny.
ceglana baszta obronna z ok. 1606 r., zwana przez źródła "kaplicą", lub "archiwum ksiąg ziemskich" (dokumenty miasta były tam w II poł. XVIII w.). Okna są obudowane białym kamieniem. Wewnątrz jest strop, istnieje podpiwniczenie.
ratusz miejski.
kościół św. Walentego na Zameczku i ruiny zamku bełskiego.
cmentarz żydowski – kirkut z trzema macewami ze słynnej chasydzkiej, bełskiej dynastii Rokeach.