Bitwa HMAS Sydney z HSK Kormoran

Z Wikipedii

Artykuł ten został zgłoszony jako kandydat do medalu. Weź udział w dyskusji na ten temat.

Bitwa HMAS Sydney z HSK Kormoran II wojna światowa
Lekki krążownik HMAS Sydney
Data	19 listopada 1941
Miejsce	u zachodnich wybrzeży Australii
Wynik	symboliczne zwycięstwo niemieckie
Terytorium	wschodni Ocean Indyjski
Walczące strony III Rzesza Australia Dowódcy Theodor Detmers Joseph Burnett Siły 1 krążownik pomocniczy 1 lekki krążownik Straty ok. 60 poległych, krążownik na skutek pożaru zmuszony do samozatopienia okręt oraz 645 poległych (cała załoga)

Bitwa HMAS Sydney z HSK Kormoran - bitwa morska, która odbyła się 19 listopada 1941 na Oceanie Indyjskim w pobliżu zachodniego wybrzeża Australii między lekkim krążownikiem australijskim HMAS "Sydney" i niemieckim krążownikiem pomocniczym HSK "Kormoran".

W wyniku bitwy oba okręty zostały zniszczone, przy czym krążownik "Sydney" zatonął wraz z całą załogą, natomiast załoga "Kormorana" została w większości uratowana i resztę wojny spędziła w obozach jenieckich w Australii. Mimo usiłowań żaden z wraków walczących jednostek nie został do tej pory odnaleziony, a opis przebiegu bitwy oparty jest wyłącznie na zeznaniach załogi "Kormorana". Bitwa ta do dziś wywołuje w Australii i w Niemczech liczne kontrowersje^[1]. Dyskutowany jest rzeczywisty przebieg starcia, czas jego trwania, miejsce rozegrania bitwy i przyczyny, dla których okręt australijski zatonął wraz z całą załogą.

Spis treści 1 Okręty 2 Przebieg bitwy 3 Pozostałości po HMAS Sydney 4 Kontrowersje 5 Próby znalezienia wraków 6 Ciekawostki 7 Linki zewnętrzne 8 Bibliografia 9 Przypisy

[edytuj] Okręty

HMAS "Sydney" (lekki krążownik brytyjskiego typu Leander) został zwodowany w roku 1934 i przekazany marynarce wojennej Australii. Jego podstawowe uzbrojenie składało się z ośmiu dział 152 mm i czterech 102 mm. W roku 1940 "Sydney" operował na Morzu Śródziemnym, gdzie wsławił się w bitwie przy Przylądku Spada^[2] ciężko uszkadzając włoski krążownik "Bartolomeo Colleoni" (posłany wkrótce na dno przez inne jednostki) i dwa niszczyciele w kolejnym starciu. Po wybuchu wojny z Japonią i powrocie na wody australijskie dotychczasowy dowódca, doświadczony kapitan John A. Collins, został zastąpiony przez nie posiadającego jeszcze wojennego doświadczenia kapitana Josepha Burnetta. Z nim wypłynął w swój ostatni rejs.

HSK-8^[3] Kormoran, statek towarowy przekształcony w tzw. "krążownik pomocniczy" (w rzeczywistości statek korsarski nastawiony na niszczenie alianckiej floty handlowej), dowodzony był przez komandora^[4] Theodora Detmersa. Niemiecki korsarz występował pod nazwą holenderskiego statku handlowego "Straat Malakka"^[5]. "Kormorana" od prawdziwego okrętu wojennego różniły (poza wyglądem) jedynie mniejsza szybkość i prawie całkowity brak opancerzenia; posiadał natomiast silne uzbrojenie, na które składało się sześć dział 150 mm i trzy wyrzutnie torped. W ciągu ponad rocznego rajdu zatopił na południowym Atlantyku, Oceanie Indyjskim i Pacyfiku jedenaście jednostek pływających Aliantów o łącznym tonażu 68 274 BRT.

[edytuj] Przebieg bitwy

27 września 1940 roku zawarto w Berlinie trójporozumienie niemiecko-włosko-japońskie zwane paktem berlińskim, będące przedłużeniem wcześniejszego paktu antykominternowskiego, na mocy którego dotyczczasowe posiadłości brytyjskie i holenderskie na Dalekim Wschodzie miały przypaść Niemcom, ale - wobec odległości - atak na te terytoria przypuściły siły japońskie, co miało zmusić nieprzyjaciela do wycofania się na dalekie pozycje: Akleuty i Hawaje na północy i wschodzie, Mongolię i Indie na zachodzie, oraz Australię na południu. W ramach szeroko zakrojonej operacji marynarka i lotnictwo Japonii rozpoczęły jesienia 1940 roku operację, której głównym celem było zajęcie bogatych w ropę naftową Indii Holenderskich. W tej sytuacji podjęto w Londynie decyzję o obronie zaatakowanych sojuszniczych terenów, w czym miały uczestniczyć siły zbrojne całego Zjednoczonego Królestwa, w tym Australii i Nowej Zelandii.

Około godz. 16.00, 19 listopada, HMAS "Sydney" znajdował się w pobliżu zachodniego wybrzeża Australii^[6]. Kierował się ku bazie marynarki w Fremantle po odprowadzeniu do Cieśniny Sundajskiej transportowca z wojskiem "Zealandia". Wtedy właśnie dostrzeżono z pomostu nierozpoznany statek w odległości 12 mil morskich (około 20 km). "Sydney" zbliżył się do statku (który również kierował się w stronę wybrzeża australijskiego z zamiarem postawienia zapory minowej w odległości 200 mil od brzegu na trasie żeglugi kabotażowej) i zażądał przedstawienia się nazwą, portem docelowym i alianckim numerem kodowym (którego dowódca "Kormorana" oczywiście nie znał). W tej sytuacji jedyną szansą Niemców było zaskoczenie przeciwnika atakiem z jak najmniejszej odległości, bowiem przy walce na dystans opancerzenie i szybkość "Sydney" dawały krążownikowi australijskiemu znaczną przewagę.

Podczas powtarzających się pytań i coraz bardziej niejasnych odpowiedzi obie jednostki zbliżyły się do siebie na ok. 1 000 - 1 200 metrów. W tym momencie Detmers postanowił wykorzystać szansę i dał rozkaz otwarcia ognia. Pierwsze salwy niemieckie całkowicie zaskoczyły Australijczyków. Zgodnie z zeznaniami jeńców niemieckich Sydney został trafiony co najmniej 50 pociskami 150 mm, a ogień szybkostrzelnych działek przeciwlotniczych 20 mm zmasakrował obsadę pomostu i otwartych pokładów krążownika. Według zeznań jeńców "Sydney" został również trafiony jedną torpedą.

Artylerzyści "Sydney" przez pierwszych dwadzieścia minut starcia nie potrafili odpowiedzieć celnym ogniem^[7], ale w końcu kilka pocisków 152 mm trafiło maszynownię "Kormorana" i wywołało na śródokręciu gwałtowny pożar, który zaczął przesuwać się w kierunku rufy. Obie jednostki zostały unieszkodliwione w wyniku starcia. Następnie zaczęły się z wolna oddalać od siebie, przy czym "Kormoran" został na miejscu, a płonący "Sydney" kierował się na południowy wschód, w stronę Perth. Tuż przed północą, w zupełnych ciemnościach, załoga "Kormorana" dostrzegła błysk na horyzoncie i usłyszała serię dalekich eksplozji, co prawdopodobnie było spowodowane dotarciem ognia do komór amunicyjnych krążownika. HMAS "Sydney" zatonął wraz z całą załogą liczącą 645 marynarzy i oficerów.

Tymczasem na "Kormoranie" rozszerzał się gwałtowny pożar zagrażający eksplozją magazynu min. W tej sytuacji Detmers nakazał opuszczenie i zatopienie okrętu. Zeszło z niego około 360 ludzi (ponad trzydziestu zginęło podczas bitwy). Otwarto zawory denne, ale statek nie tonął. Krótko po północy detonowały jednak miny oraz magazyn amunicji i "Kormoran" zatonął rufą naprzód w serii potężnych wybuchów.

Około 280 członków załogi wraz z dowódcą^[8] zostało po kilku dniach wyłowionych z morza przez załogi australijskich statków handlowych "Yandra", "Koolinda" i "Centaur", a jedna łódź dotarła 28 listopada do wybrzeża w okolicach miejscowości Carnarvon w Zatoce Rekina (ang. Shark Bay). Wszyscy zostali osadzeni w australijskich obozach jenieckich, skąd zwolniono ich i odesłano do Niemiec w roku 1947.

[edytuj] Pozostałości po HMAS Sydney

Australijskie Muzeum Wojny (ang. Australian War Memorial) jest w posiadaniu jedynego śladu po krążowniku - tratwy ratunkowej typu Carley. Tratwa ta została uszkodzona przez serie z broni maszynowej; znaleziono ją na morzu, w okolicy Zatoki Rekina, w kilka dni po bitwie. Tratwa nie nosiła oznakowania świadczącego, że pochodzi z HMAS "Sydney".

Około 6 lutego 1942 roku inną tego typu tratwę ze zwłokami niezidentyfikowanego człowieka odkryto w pobliżu Wyspy Bożego Narodzenia w odległości 2 500 km na zachód od miejsca bitwy. Zwłoki zostały pochowane na wyspie; co się stało z tratwą, nie wiadomo. Dokumentacja dotycząca pochówku zaginęła podczas japońskiej okupacji wyspy, a powojenne poszukiwania na lokalnym cmentarzu nie dały rezultatu. W roku 2006 archeolodzy znaleźli jednak grób niezidentyfikowanego osobnika, w którego czaszce tkwił pocisk 9 mm lub (co również możliwe) odłamek pocisku artyleryjskiego. Badania szkieletu (także metodą DNA) nie pozwoliły zidentyfikować go jako członka załogi HMAS "Sydney".

W marcu 1943 roku na plaży wyspy Moreton w stanie Queensland (około 800 mil morskich na północ od Fremantle) znaleziono kamizelkę ratunkową z HMAS "Sydney", ale możliwe, że została ona zgubiona w tej okolicy przed bitwą z Kormoranem.

[edytuj] Kontrowersje

Zaraz po weryfikacji zgodności zeznań niemieckiej załogi Kormorana (a były one wyjątkowo zgodne) w prasie australijskiej pojawiły się wątpliwości co do prawdziwego przebiegu zdarzeń w dniu 19 listopada 1941 r. Nawet specjalistom trudno było uwierzyć, że "statek handlowy" mógł posłać na dno w pełni sprawny i gotowy do boju okręt wojenny wraz z całą załogą. Wydało się również wątpliwe, że dowódca australijskiego okrętu zaniedbał do tego stopnia ostrożności, by zbliżyć się na odległość tysiąca metrów do udzielającego wykrętnych odpowiedzi "statku handlowego". Pytano też, dlaczego z załogi "Sydney" nie ocalał nikt, podczas gdy większość załogi "Kormorana" zdołała opuścić pokład. Brak jakichkolwiek dowodów oraz opis wydarzeń pochodzący wyłącznie od Niemców stały się przyczynkiem szeregu spekulacji i licznych teorii spiskowych.

Sugerowano, że Niemcy, po wygranej bitwie morskiej, wymordowali rozbitków z Sydney. Inna teoria głosiła, że w akcji brała udział załoga niezidentyfikowanego japońskiego okrętu podwodnego. Zgodnie z tą drugą teorią udział Japończyków został utajniony, bowiem w tym czasie Japonia nie była jeszcze w stanie wojny z Australią. Wojnę wypowiedziano z obu stron 7 grudnia, po ataku na Pearl Harbor. Jednakże nie ma żadnych materialnych dowodów na to, że niemiecka załoga "Kormorana" dokonała zbrodni wojennej, jak również na to, że w bitwie brali udział Japończycy.

Powracająca w mediach australijskich dyskusja jest przeładowana emocjami i daleka do wyciągnięcia ostatecznych wniosków^[9]. Np. na jesieni roku 2006 prasa opublikowała list Toma Burnetta, syna poległego kapitana HMAS "Sydney", który zaprotestował przeciwko poszukiwaniom wraku krążownika, by nie urazić uczuć rodzin marynarzy. Jednak większość społeczeństwa Australii jest za kontynuowaniem poszukiwań dla wyjaśnienia zagadki, a ruch o nazwie "Zatopiony lecz nie zapomniany" (ang. Sunk-but-not-Forgotten^[10]) skupia setki tysięcy ludzi.

[edytuj] Próby znalezienia wraków

Podstawową trudnością w zlokalizowaniu wraków obu jednostek jest niemożność dokładnego ustalenia miejsca bitwy. Mogła ona przebiegać zarówno na pełnym morzu wiele kilometrów od wyspy Dirk Hartog, jak i w okolicach miejscowości Carnarvon^[11]. Firma HMAS Sydney Search Party Ltd powstała w roku 1989^[12] planuje poszukiwania, w którym to celu zawarto porozumienie z "łowcą wraków" Dawidem Mearnsem wsławionym zlokalizowaniem w lipcu 2001 r. wraku HMS "Hood" na północnym Atlantyku. Mearns uważa, że będzie w stanie zlokalizować oba wraki przy użyciu najnowszej technologii oraz na podstawie ostatnio opublikowanych danych z szyfrowanych zapisków komandora Detmersa^[13].

W sierpniu 2005 roku premier rządu australijskiego John Howard zapowiedział przekazanie firmie poszukiwawczej kwoty 1,3 mln dolarów australiskich; dalsze pół miliona obiecał rząd stanu Australia Zachodnia, a ćwierć miliona stan Nowa Południowa Walia; HMAS Sydney Search Party ma nadto obiecane fundusze w wysokości 8 milionów ze źródeł prywatnych. Poszukiwania mają zostać podjęte najpierw o okolicach zat. Shark Bay. Inna grupa poszukiwawcza zamierza prowadzić badania w płytszych wodach przybrzeżnych. Do kwietnia roku 2007 poszukiwania nie przyniosły rezultatów. Były one prowadzone na szelfie przybrzeżnym, gdzie głębokości nie przekraczają 200 metrów, a dno jest stosunkowo gładkie i względnie płaskie. Mearns, który zacznie poszukiwania z nastaniem wiosny (listopad 2007), ma zamiar penetrować znacznie głębszy akwen, gdzie dno - poza granicą szelfu - opada do dwóch, a nawet czterech tysięcy metrów. Nie chce on ani wydobywać, ani penetrować wraków, a jedynie sporządzić dokumentację fotograficzną i umieścić pamiątkowe plakietki. Sprzęt, jakim dysponuje, to wysoce wyspecjalizowane batyskafy-roboty, dlatego poszukiwacz jest pełen optymizmu, czemu daje wyraz w wywiadach dla mediów. Jedyna trudność, jaką przewiduje, jest ogromny obszar, który należy przeszukać (ok. 15-20 tys. mil kwadratowych^[14]).

W końcu 2005 r. ukazała się książka autorstwa australijskiej dziennikarki Glenys McDonald, oparta na wywiadach przeprowadzonych z ludźmi zamieszkującymi zachodnie wybrzeże w końcu roku 1941. Zgodnie z tymi (niezbyt wiarygodnymi) relacjami mieszkańcy miejscowości Port Gregory - około 80 km na północ od Geraldton - mieli widzieć rozbłyski i słyszeć odgłosy bitwy morskiej mniej więcej w tym czasie, gdy "Sydney" i "Kormoran" toczyły swój ostatni bój. Oznaczałoby to, że bitwa miała miejsce dużo dalej na południe niż się powszechnie przypuszcza.

[edytuj] Ciekawostki

Niewątpliwie ciekawostę stanowi fakt, że w czasie I wojny światowej poprzednik australijskiego krążownika - HMAS Sydney zatopił w bitwie koło Wysp Kokosowych niemieckiego rajdera - krążownik Emden.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Sydney Morning Herald article (February 23, 2005) on expedition by David Mearns to find the wreck of Sydney
• Maritimequest HMAS Sydney photo gallery
• HMAS Sydney II Memorial Geraldton
• bismarck-class.dk "Hilfskreuzer (Auxiliary Cruiser) Kormoran"
• abc.net.au/news/australia/wa/geraldton
• Dlaczego zatonął

[edytuj] Bibliografia

• Theodor Detmers, The Raider Kormoran, Kimber Books 1961
• Martin Gibbs, The Corpse in the Carley Float, The Bulletin of the Australian Institute for Maritime Archeology, 24/2001, ss.99-104
• Jerzy Lipiński, Druga wojna światowa na morzu, Wyd. Morskie, Gdańsk 1976
• Glenys McDonald, Seeking the Sydney, Crawley W.A. 2005, ISBN 1-920694-54-4
• Michael Montgomery, Who sank the Sydney, London 1983, ISBN 0-14-007706-5
• Wesley Olsen, Bitter Victory; the death of HMAS Sydney, Nedlands W.A. 2002, ISBN 1-876268-91-3

[edytuj] Przypisy