Fort 49 "Krzesławice"
Z Wikipedii
Fort 49 "Krzesławice" – typowy jednowałowy fort artyleryjski stanowiący ważny element północno-wschodniego odcinka, tak zwanego III pierścienia austriackich umocnień Twierdzy Kraków. Zlokalizowany na obecnym terenie nowohuckiego osiedla Na Stoku przy ulicy Architektów.
[edytuj] Historia
Pierwsze prace budowlane (budowa dzieł półstałych - szańców drewnianoziemnych) przypadają na lata 1872–78, natomiast w 1881–86 nastąpiła całkowita przebudowa Fortu 49 "Krzesławice" na fort artyleryjski. (W początku XX wieku powstały dwa sąsiednie forty: na zachodzie pancerny Fort 49a "Dłubnia", a na wschodzie Fort 49 1/4 "Grębałów")
W lecie 1914 fort reprezentował już pełną gotowaść bojową. W dniach 18-20 listopada tego samego roku artyleria fortu bierze udział w odparciu ataku Rosjan – I fazy tzw. Bitwy o Kraków.
W okresie międzywojennym fort znajdował się w posiadaniu Wojska Polskiego i pełnił funkcję magazynową. Dodatkowo w okolicach roku 1930 na forcie zamontowany został maszt nasłuchowy radiostacji polskiego kontrwywiadu, która zbierała m.in. materiał do rozszyfrowania Enigmy.
Na początku II wojny światowej fort przejęli Niemcy i wywieźli z niego całą zgromadzoną amunicję. Od 11 listopada 1939 roku do 15 października 1941 roku w forcie (a dokładniej w fortecznych fosach) miały miejsce egzekucje polskich patriotów – więźniów z Montelupich i więzienia w klasztorze św. Michała w Krakowie (przy ulicy Senackiej). Pod koniec 1945 roku (od 15 października do 6 grudnia) nastąpiła ekshumacja 440 zwłok z 29 grobów i przeniesienie ciał do zbiorowej mogiły na zapolu fortu.
Po zakończeniu wojny fort stosunkowo szybko został przekazany w użytkowanie cywilne. W latach 1949-52 był on hotelem robotniczym dla ekip budujących Nową Hutę).
27 maja 1957 roku odsłonięto tablicę pamiątkową na zbiorowym grobie – jednak z nieprawdziwymi datami dokonywanych egzekucji. Rok później, ku czci krzesławickich ofiar hitlerowskiego terroru, w pobliżu fortu postawiono pomnik.
Przez kolejne 30 lat postępowała wyraźna dewastacja miejsca mordu. Na mocy decyzji władz Nowej Huty w połowie lat 70. kaponiery północną i wschodnią zasypano, a zachodnią wysadzono w powietrze, mimo że stanowiły one miejsca egzekucji. W roku 1978 teren ten został przekazany władzom osiedlowym i przeznaczony na ogródki działkowe.
W 1993 roku powstała koncepcja przekazania fortu na działalność pobliskiego MDK. Jej autorami byli Stanisław Owca – przewodniczący Rady Dzielnicy XVII m. Krakowa oraz Franciszek Dziadoń – dyrektor MDK. W maju 1994 roku oficjalnie przekazano Fort 49 "Krzesławice" Młodzieżowemu Domowi Kultury na Stoku. Do końca roku 1999 trwały prace zabezpieczające oraz remontowe i w końcu – 5 stycznia 2000 roku MDK rozpoczął działalność w prawej części koszar. Do grudnia 2003 roku włączono do użytkowania 356 metrów kwadratowych po lewej stronie, a we wrześniu 2004 kolejne 171. Od roku 2005 trwa remont ostatniego fragmentu lewej części koszar szyjowych.
[edytuj] Ciekawostki
W maju i sierpniu 1878 w Forcie przebywali Jan Matejko oraz Marian Gorzkowski.
W 1895 roku służbę wojskową odbywał kanonier Wincenty Witos.
