Rosja

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Российская Федерация


Flaga Rosji	Godło Rosji

Język używany

prezydent Władimir Putin

Szef rządu

premier Michaił Fradkow

Powierzchnia
• całkowita
• wody śródlądowe

1. na świecie
17 075 200 km²
0,5%

Liczba ludności
• całkowita (III 2007)
• gęstość zaludnienia

8. na świecie
141 550 000
8,3 osób/km²

Niepodległość

od ZSRR
24 sierpnia 1991

Jednostka monetarna

rubel rosyjski (RUB)

Strefa czasowa

UTC +2 do +12 - zima
UTC+3 do +13 - lato

Hymn państwowy

Hymn Państwowy Federacji Rosyjskiej

RUS

Kreml w Moskwie

Portal Rosja

Federacja Rosyjska (ros. Российская Федерация, Rossijskaja Federacija), lub Rosja (ros. Россия, Rassija) posłuchaj po rosyjsku ^* – państwo rozciągające się od wschodniej Europy poprzez północną część Azji aż po Ocean Spokojny. Rosja jest największym państwem na świecie według powierzchni, jej terytorium jest większe od kontynentu: Australii i Antarktydy. Pod względem liczby ludności zajmuje 8. miejsce (po Chinach, Indiach, USA, Indonezji, Brazylii, Pakistanie i Bangladeszu).

W ZSRR Rosja (czyli Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka, w skrócie RFSRR) pełniła rolę dominującą, od 1991 roku jest samodzielnym państwem. Widać różnicę między obecną pozycją Rosji, a czasami zimnej wojny, kiedy ZSRR był jednym z dwóch światowych supermocarstw. Obecnie Rosja jest uważana za światowe mocarstwo, a przez niektórych nawet za supermocarstwo, posiadające argumenty w postaci dużych sił zbrojnych i zasobów ropy naftowej oraz gazu, co wykorzystuje do kształtowania polityki w państwach w obrębie Wspólnoty Niepodległych Państw i Unii Europejskiej.

[edytuj] Polityka

[edytuj] Rola w polityce światowej

Ponieważ Federacja Rosyjska jest prawnym sukcesorem ZSRR, a większość terytorium, ludności i produkcji przemysłowej ZSRR była w Rosji, po upadku ZSRR Rosja nadal pełni ważną rolę w polityce światowej. Kraj ten należy do G8, pomimo że ze swoim nominalnym produktem krajowym brutto zajmuje 10 miejsce na świecie. Rosja została oficjalnie włączona do G7 w roku 1998 nie ze względu na znaczenie ekonomiczne, lecz z przyczyn politycznych. Był to wyraz wdzięczności dla prezydenta Jelcyna za przeprowadzenie reform gospodarczych w Rosji i za jego neutralną postawę wobec rozszerzenia NATO na wschód, co dało G7 + Rosję. G8 utworzono już za rządów Władimira Putina wraz z polepszaniem się w tym czasie sytuacji ekonomicznej w Rosji.

[edytuj] Ustrój polityczny

Zobacz więcej w osobnym artykule: Ustrój polityczny Rosji.

Rosja jest państwem federacyjnym o prezydenckim systemie rządów. Od 17 kwietnia 1992 roku używa 2 równorzędnych nazw Rosja i Federacja Rosyjska. Zgodnie z konstytucją, zaaprobowaną w referendum z 12 grudnia 1993 roku, głową państwa jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 4-letnią kadencję. Prezydent ma szerokie uprawnienia w zakresie władzy ustawodawczej (prawo wydawania dekretów z mocą ustawy) i władzy wykonawczej (jest m.in. gwarantem konstytucji, praw i swobód obywatelskich, naczelnym dowódcą sił zbrojnych oraz arbitrem w sprawach między władzą centralną i regionalną).

Organem władzy ustawodawczej jest dwuizbowy parlament — Zgromadzenie Federalne, składające się z izby wyższej: Rady Federacji oraz izby niższej: Dumy Państwowej. W skład Rady Federacji wchodzi 178 członków (po 2 przedstawicieli z każdego z 89 podmiotów federacji: po 1 reprezentancie władzy ustawodawczej i wykonawczej). Duma Państwowa składa się z 450 deputowanych wybieranych na 4-letnią kadencję w wyborach powszechnych (225 mandatów zostaje obsadzonych w okręgu federalnym na podstawie systemu proporcjonalnego z list partyjnych, 225 — w okręgach 1-mandatowych).

Organem władzy wykonawczej jest rząd, na którego czele stoi przewodniczący (premier) powoływany przez prezydenta w uzgodnieniu z Dumą Państw. Członków rządu mianuje prezydent na wniosek premiera. Republiki wchodzące w skład Federacji Rosyjskiej mają własne konstytucje i organy władzy ustawodawczej oraz wykonawczej.

[edytuj] Przestrzeganie praw i swobód

Wolność i demokracja

W raporcie Freedom in the World 2005, ogłoszonym przez Freedom House, Rosja znalazła się w kategorii państw „Bez wolności” ze wskaźnikiem 5,5 w 7-stopniowej skali.

Raport Freedom in the World jest efektem monitorowania przez organizację Freedom House zmian w zakresie respektowania i ochrony przez władze państwowe praw politycznych (swoboda działalności konkurencyjnych partii polit., wolne wybory) i wolności obywatelskich (religijnych, etnicznych, ekonomicznych, językowych, praw kobiet i rodziny, wolności osobistych, wolności prasy, przekonań i stowarzyszeń) w 192 krajach i 14 największych terytoriach zależnych i spornych. Raport ocenia państwa i terytoria w skali od "1" (najlepszy) do "7" (najgorszy) i kwalifikuje do jednej z 3 kategorii: "Wolne", "Częściowo wolne" i "Bez wolności" Raporty są opracowywane od 1972 r.

Wolność prasy i mediów

W raporcie Freedom of the Press 2005 (Freedom House) Rosja znalazła się w kategorii państw „Bez wolności” na 145 miejscu na 194 ze wskaźnikiem 68 w 100-stopniowej skali^[1]
W rankingu Press Freedom Index 2004 organizacji Reporterzy bez Granic, Rosja jest na 138 miejscu na 167^[2].

System penitencjarny
Rosyjskie Gławnoje Uprawlienie Ispołnienija Nakazanii (GUIN) - Główny Zarząd Wykonania Kar - jest drugą co do wielkości (po amerykańskiej) machiną penitencjarną na świecie. W więzieniach przetrzymywanych jest ponad osiemset tysięcy osób, GIUN składa się [dane z 2005 roku] z 765 obozów, 598 zakładów przemysłowych i 70 gospodarstw rolnych, z roczną produkcją o wartości 16 miliardów rubli. System penitencjarny w Rosji zatrudnia 350 tysięcy osób. Ponad 38% skazańców to recydywiści. Ponad 150 tysięcy więźniów choruje na gruźlicę i AIDS, w latach 2003-2004 zmarło lub popełniło samobójstwo ok. 1600 osób.

[edytuj] Geografia

[edytuj] Położenie

Rosja położona jest na dwóch kontynentach: Europie i Azji. Rozciąga się od Europy Wschodniej przez północno-środkową Azję, aż do Oceanu Spokojnego. Rosja graniczy z Norwegią, Finlandią, Estonią, Łotwą, Białorusią, Ukrainą, Gruzją, Azerbejdżanem, Kazachstanem, Chinami, Mongolią, Koreą Północną oraz Litwą i Polską (z dwiema ostatnimi poprzez obwód kaliningradzki). Graniczy także z kilkoma państwami poprzez Morze Bałtyckie, Morze Czarne, Morze Kaspijskie, Morze Ochockie oraz Morze Beringa (Cieśnina Beringa). Długość granic lądowych wynosi 20,3 tys km, morskich - 38 tys km. Rozciągłość południkowa Rosji wynosi do 4000 km, natomiast rozciągłość równoleżnikowa - 9000 km.

[edytuj] Podział terytorialny

Zobacz więcej w osobnym artykule: Podział terytorialny Rosji.

Mapa podziału administracyjnego Rosji. Stan na 01.01.2007

W skład Federacji Rosyjskiej wchodzi 86 równoprawnych podmiotów:

48 obwodów: amurski, archangielski, astrachański, biełgorodzki, briański, czelabiński, czytyński, iwanowski, irkucki, jarosławski, kaliningradzki, kałuski, kamczacki, kemerowski, kirowski, kostromski, kurgański, kurski, leningradzki, lipiecki, magadański, moskiewski, murmański, niżegorodzki, nowgorodzki, nowosybirski, omski, orenburski, orłowski, penzeński, pskowski, rostowski, riazański, sachaliński, samarski, saratowski, swierdłowski, smoleński, tambowski, tiumeński, tomski, tulski, twerski,uljanowski, władimirski, wołgogradzki, wołogodzki, woroneski
21 republik: Adygeja, Ałtaj, Baszkiria, Buriacja, Chakasja, Czeczenia, Czuwaszja, Dagestan, Inguszetia, Jakucja, Kabardyno-Bałkaria, Kałmucja, Karaczajo-Czerkiesja, Karelia, Komi, Mari Eł, Mordwa, Osetia Północna-Alania, Tatarstan, Tuwa, Udmurcja
7 krajów: Ałtajski, Chabarowski, Krasnodarski, Krasnojarski, Nadmorski, Stawropolski, Permski
2 miasta wydzielone: Moskwa, Sankt-Petersburg
1 obwód autonomiczny: żydowski
7 okręgów autonomicznych: Agiński Buriacki, Chanty-Mansyjski, Czukocki, Jamało-Neniecki, Koriacki, Nieniecki, Ust-Ordyński Buriacki

[edytuj] Strefy czasowe

Strefy czasowe Rosji

Nr strefy	Czas moskiewski	UTC (czas zimowy)	UTC (czas letni)	Przykładowe miasto
1	-1	+2:00	+3:00	Kaliningrad
2	-	+3:00	+4:00	Moskwa
3	+1	+4:00	+5:00	Samara
4	+2	+5:00	+6:00	Perm
5	+3	+6:00	+7:00	Nowosybirsk
6	+4	+7:00	+8:00	Krasnojarsk
7	+5	+8:00	+9:00	Irkuck
8	+6	+9:00	+10:00	Jakuck
9	+7	+10:00	+11:00	Władywostok
10	+8	+11:00	+12:00	Magadan
11	+9	+12:00	+13:00	Pietropawłowsk Kamczacki

[edytuj] Klimat

Klimat przeważnie kontynentalny strefy umiarkowanej i podbiegunowej, na niewielkim obszarze wschodniego wybrzeża klimat monsunowy, a nad Morzem Czarnym klimat podzwrotnikowy typu śródziemnomorskiego. Średnia temperatura lipca od 2°C na północnym wybrzeżu i 15°C na wschodzie do 25°C na południu Niziny Wschodnioeuropejskiej. Średnia temperatura stycznia od 1°C nad Morzem Czarnym i -6°C na zachodzie do -20°C na wschodnim wybrzeżu i poniżej -30°C w Syberii Wschodniej (w rejonie Ojmiakonu ok. -50°C). Roczna suma opadów od ponad 600 mm na krańcu zachodnim i wschodnim do około 200 mm na Syberii Środkowej i Wschodniej oraz poniżej 200 mm na Nizinie Nadkaspijskiej. W wysokich górach do 1000 mm. Pokrywa śnieżna utrzymuje się od 1 miesiąca nad Morzem Czarnym do 9 miesięcy na wybrzeżach Morza Arktycznego.

Wraz ze zmniejszeniem się wpływu Oceanu Atlantyckiego maleje ilość opadów atmosferycznych i rośnie roczna amplituda temperatury powietrza. W okolicach Wierchojańska odnotowano największe na Ziemi, wynoszące powyżej 60°C, roczne amplitudy temperatury powietrza.

[edytuj] Ukształtowanie powierzchni

Topografia Rosji

Europejską część Rosji zajmuje Nizina Wschodnioeuropejska. W jej części północnej dominuje krajobraz polodowcowy. Najwyższymi wzniesieniami niziny są wzgórza Wałdaj, gdzie znajdują się źródła Wołgi - najdłuższej rzeki Europy oraz Dniepru i Dźwiny. Europejską część Rosji od azjatyckiej oddzielają góry Ural. Na wschód od Uralu rozciąga się Nizina Zachodniosyberyjska o powierzchni około 3 mln km², która stopniowo przechodzi w Wyżynę Środkowosyberyjską (wraz z górami Putorana) o powierzchni około 3,5 mln km². Na północ od Wyżyny Środkowosyberyjskiej rozciąga się Nizina Północnosyberyjska, natomiast na wschód rozpoczyna się Nizina Środkowojakucka. Na wschód od tej niziny rozpoczynają się wschodnio-syberyjskie pasma górskie na które składają się: Góry Wierchojańskie, Góry Czerskiego, Góry Anadyrskie, Góry Koriackie oraz Góry Środkowe na półwyspie Kamczatka. Na południu Niziny Zachodniosyberyjskiej ku wschodowi rozciągają się południowo-syberyjskie pasma górskie na które składają się: Ałtaj, Sajany, Góry Jabłonowe, Góry Borszczowoczne, Góry Stanowe, Pasmo Stanowe, Góry Ałdańskie, Dżugdżur oraz Sichote Aliń.

Najwyższym szczytem Rosji jest Elbrus o wysokości 5642 m n.p.m. znajdujący się w górach Kaukaz, najdłuższą rzeką jest Ob o długości 4338 km lub 5410 km (od źródeł Irtyszu). W Rosji znajduje się też najdłuższa rzeka Europy - Wołga o długości 3690 km. Największym jeziorem Rosji (i Świata) jest Morze Kaspijskie. W Rosji znajduje się też najgłębsze jezioro na świecie - Bajkał (około 1/5 światowych zasobów wody słodkiej). Ma on głębokość 1637 m, natomiast dno jeziora jest 1285 metrów pod poziomem morza, co tworzy największą na świecie kryptodepresję.

[edytuj] Największe miasta Rosji

Zobacz więcej w osobnym artykule: Miasta w Rosji.

Miasto	Ludność	Powierzchnia
Moskwa	10 415 400	1081 km²
Sankt Petersburg (Leningrad)	4 600 000	605 km²
Nowosybirsk	1 405 600	447 km²
Niżny Nowogród (Gorki)	1 297 600	673 km²
Jekaterynburg	1 287 007	490 km²
Samara	1 157 880	311 km²
Omsk	1 134 016	572 km²
Kazań	1 105 289	425 km²
Czelabińsk	1 077 174	486 km²
Rostów nad Donem	1 062 144	354 km²
Ufa	1 042 437	753,7 km²
Wołgograd (Stalingrad)	1 011 417	565 km²
Perm	1 001 653	798 km²

[edytuj] Demografia

(2006)
Liczba ludności	142 893 540
Ludność według wieku
0 - 14 lat	14,2 % (mężcz. 11 064 109; kobiety 10 518 595)
15 - 64 lat	71,3 % (mężcz. 49 534 076; kobiety 52 958 107)
ponad 64 lata	14,4 % (mężcz. 6 177 580; kobiety 13 529 871)
Średnia wieku
całej populacji	38,4 lat
mężczyźni	35,2 lat
kobiety	41,3 lat
Przyrost naturalny	-0,37%
Współczynnik urodzeń	9,95 urodzeń/1000 mieszkańców
Współczynnik zgonów	14,65 zgonów/1000 mieszkańców
Współczynnik migracji	1,03 migrantów/1000 mieszkańców
Ludność według płci
przy narodzeniu	1,06 mężczyzn/kobiet
poniżej 15 lat	1,05 mężczyzn/kobiet
15 - 64 lat	0,94 mężczyzn/kobiet
powyżej 64 lat	0,46 mężczyzn/kobiet
Umieralność noworodków
w całej populacji	15,13 śmiertelnych/1000 żywych
płci męskiej	17,43 śmiertelnych/1000 żywych
płci żeńskiej	12,7 śmiertelnych/1000 żywych
Oczekiwana długość życia
w całej populacji	67,08 lat
mężczyzn	60,45 lat
kobiet	74,1 lat
Rozrodczość	1,28 urodzeń/kobietę
Współczynnik dorosłych z HIV/AIDS	1,1% (2001)
Liczba osób żyjących z HIV/AIDS	860 000 (2001) ^[3]
Liczba zmarłych na HIV/AIDS	9 000 (2001)

[edytuj] Statystyki demograficzne

Według Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO), 2003:

Oczekiwana długość życia w chwili urodzenia: Rosja zajmuje 48 miejsce w Europie (na 52, łącznie z azjatyckimi państwami b. ZSRR). W całej populacji: 65 lat, w tym: mężczyźni 58 lat, kobiety 75 lat. Polska: 28., odpowiednio: 75, 71, 79 lat^[4].
Pod względem oczekiwanej długości życia mężczyzn, Rosja jest na 50 miejscu w Europie (na 52). Polska: 28^[5]
Śmiertelność poniżej 5 roku życia: 15 miejsce w Europie (18 na 1000; dziewczynki 14 na 1000). Polska 25., odpowiednio: 7 i 9 na 1000^[6].
Śmiertelność dorosłych(15-59 lat): 1 miejsce w Europie (480 na 1000; kobiety 182 na 1000). Polska: 20., 202 na 1000; kobiety 81 na 1000^[7].
Oczekiwane dalsze trwanie życia w zdrowiu osób w wieku 60 lat (2002): 48 miejsce w Europie na 52. Mężczyźni: 10,1 lat, kobiety 14,2 lat. Polska: 28., mężczyźni: 17,3 lat, kobiety: 22,17 lat^[8]

[edytuj] Struktura etniczna

Zgodnie ze spisem ludności przeprowadzonym w 2002 roku Rosjanie stanowią 79,8% populacji kraju, 3,8% to Tatarzy, 2% Ukraińcy, 1,2% Baszkirzy, 1,1% Czuwasze, 0,9% Czeczeni, 0,8% Ormianie.

[edytuj] Historia

Zobacz więcej w osobnym artykule: historia Rosji.

[edytuj] Gospodarka

Ze względu na olbrzymie terytorium, potencjał demograficzny oraz ogromne zasoby naturalne Rosja należy do największych i najsilniejszych gospodarek świata.

[edytuj] PKB, inflacja, bezrobocie

Produkt krajowy brutto (2006): 1.72 bln USD
PKB na 1 mieszkańca (2004): 12100 USD (Polska: 14.100 USD)
Wzrost PKB (2006): 6,6% (Polska 5,8%)
Struktura PKB (2006)
- rolnictwo: 5,3% (Polska: 4,8%)
- przemysł: 36,6% (Polska: 31,2%)
- usługi: 58,2% (Polska: 64%)
Inflacja (2004): 9,8% (Polska: 1,3%)
Bezrobocie (2006): 6,6% (Polska: 14,9%)
Ludność poniżej minimum egzystencji (2004): 17,8% (Polska: 17%)

[edytuj] Import, eksport

Rosyjskimi towarami eksportowymi są: ropa naftowa, gaz ziemny, rudy żelaza i innych metali, drewno, węgiel kamienny, produkty rolnicze, stal i żelazo, broń, maszyny. Główne kierunki eksportu: Niemcy, Włochy, Chiny, Ukraina, Białoruś, Holandia, Szwajcaria, USA. Partnerzy importowi: Niemcy, Białoruś, Chiny, Ukraina, Włochy, USA, Francja. W 2004 wartość eksportu (183,2 mld USD) była prawie dwukrotnie większa od importu (94,8 mld USD) ^[9]. Według SIPRI, Rosja jest największym na świecie eksporterem ciężkiej broni konwencjonalnej^[10]. Ropa, gaz, metale i drewno stanowią ponad 80% eksportu, co powoduje dużą wrażliwość rosyjskiej gospodarki na wahania światowych cen surowców ^[11].

Wartość eksportu niektórych towarów
(mld USD, WTO 2002)
Kategoria	Rosja	Polska
Surowce mineralne	53	8,1
Żywność	5,4	2,7
Produkty chemiczne	8,95	2,7
Maszyny, urządzenia, środki transportu	17,0	12,9
Wyroby włókiennicze, obuwie	2,6	nie sklasyfikowano (b. mało)
Drewno, wyroby papiernicze	5,8	nie sklasyfikowano (b. mało)

Porównanie wartości eksportu i importu
kilku państw (mld USD)
Państwo	Eksport	Import
USA	681,9	1164,0
Niemcy	648,3	522,0
Chiny	325,6	295,2
Francja	307,8	303,0
Włochy	268,9	245,3
Holandia	221,9	201,1
Meksyk	160,7	168,7
Tajwan	130,6	112,5
Rosja	105,8	46,0
Polska	36,1	50,3
Dodatkowe informacje można znaleźć na stronach: 1) Światowej Organizacji Handlu 2) UNDP 3) Banku Światowego 4) prezydenta Rosji 5) Federalnej Służby Statystyki Państwowej Rosji 6) Polskiej strony o Rosji

[edytuj] Inne informacje

Wyjątkowo wysokie ceny surowców w 2004 (np. cena ropy marki Urals w styczniu 2005 była prawie 2,5-krotnie wyższa, niż przed trzema laty) spowodowały wzrost dochodów budżetu. Powstała nadwyżka budżetowa (ponad 4% PKB; planowano 0,5%). Dzięki temu środki zgromadzone w Funduszu Stabilizacyjnym przekroczyły na koniec 2004 r. 18 mld USD, co pozwoliło na przedterminową spłatę długu wobec Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Trwają rozmowy o przedterminowej spłacie długu wobec Klubu Paryskiego^[12]. W 2005 w przetargach o koncesje na wydobywanie nośników energii i metali strategicznych mogą uczestniczyć jedynie firmy, w których przynajmniej 51% będzie stanowił kapitał rosyjski.

[edytuj] Kultura

**Święta państwowe**
Data	Polska nazwa	Oryginalna nazwa
1 stycznia-2 stycznia	Nowy Rok	Новый год
7 stycznia-8 stycznia	prawosławne Boże Narodzenie	Рождество Христово православное
23 lutego	Dzień Obrońcy Ojczyzny	День защитника Отечества
8 marca	Międzynarodowy Dzień Kobiet	Международный женский день
1 maja	Święto Wiosny i Pracy	Праздник весны и труда
9 maja	Dzień Zwycięstwa	День Победы
12 czerwca	Dzień Rosji	День России
4 listopada	Dzień Jedności Narodowej	День народного единства