Grzegorz Paweł z Brzezin
Z Wikipedii
Grzegorz Paweł z Brzezin, także: Gregorius Paulus Brzezinensis, (ur. około 1525, zmarł w 1591), pisarz i teolog ariański, jeden z głównych twórców i propagatorów radykalnego nurtu braci polskich; autor pierwszych w historii dzieł teologicznych w języku polskim, które przyczyniły się do rozwoju literackiej polszczyzny.
[edytuj] Życiorys
Kształcił się na uniwersytecie w Królewcu, gdzie zetknął się ideami luteranizmu i kalwinizmu. Po powrocie do Polski został kierownikiem (rektorem) szkoły przy katolickim kościele św. Marii Magdaleny w Poznaniu. Tę funkcję musiał porzucić z powodu wyznawania kalwinizmu. Od około 1550 zaczął otwarcie propagować Reformację, a od 1552 odprawiał sporadyczne domowe nabożeństwa ewangelickie w podkrakowskich miejscowościach (Wola Justowska i Chełm) dla mieszkańców Krakowa; mianowano go pastorem zboru w Pełsznicy, a w 1557 na synodzie w Pińczowie wybrano go pastorem zboru w Krakowie. Z czasem jego przekonania stawały się coraz bardziej radykalne; od 1562 zerwał z kalwinizmem i otwarcie głosił antytrynitaryzm. W 1569 przeniósł się do Rakowa - głównego ośrodka Braci Polskich i stał się przywódcą nurtu radykalnego.
[edytuj] Poglądy
Głosił idee bliskie późniejszemu socjalizmowi utopijnemu, m.in. wspólnotę dóbr i obowiązek utrzymywania się tylko z własnej pracy. Twierdził, że prawdziwi chrześcijanie, czyli Bracia Polscy, nie potrzebują państwa, które stworzono tylko dla ludzi złych, żeby ich kontrolować i karać. Chociaż podkreślał konieczność podporządkowania się władzom świeckim, to uważał, że arianie nie powinni brać udziału w rządzeniu państwem ani rozstrzygać sporów przed sądami. Był bezwarunkowym pacyfistą (podobnie jak Marcin Czechowic).
W sferze religijnej negował nieśmiertelność duszy i twierdził, że nie może ona istnieć poza ciałem. Zaprzeczał istnieniu Trójcy Świętej; Jezus miał być tylko człowiekiem doskonałym, cudownie urodzonym dla zbawienia ludzkości, a po zmartwychwstaniu uczynionym Bogiem przez ludzi z powodu świętości życia. Duch Święty to tylko uosobienie "mocy bożej".
Jego poglądy były przyczyną w 1567 rozłamu wśród arian: część zaakceptowała te teorie (unitarianizm), a mniejszość odłączyła się, pozostając przy wierze w boskość i przedwieczność Chrystusa (dyteizm).
W 1568 przetłumaczył na język polski Komentarz do pierwszego rozdziału Ewangelii św. Jana, autorstwa Fausta Socyna.
