Gwara więzienna
Z Wikipedii
Gwara więzienna (tzw. grypsera, z niem. - Grips - pot. rozum) - gwara języka polskiego typowa dla środowisk przestępczych. Powstała najprawdopodobniej w XIX wieku na terenie zaboru rosyjskiego. Początkowo pełniła funkcję głównie języka tajnego, gwary środowiskowej przestępców odsiadujących długoletnie wyroki. Od końca XIX wieku używana także na wolności.
[edytuj] Charakterystyka
Gwara więzienna jest jedną z najbogatszych pod względem słownictwa gwar polszczyzny; nie jest możliwe stworzenie pełnego jej słownika, gdyż ewoluuje ona nieprzerwanie w wielu miejscach niezależnie. Gwarę więzienną należy podzielić na tzw. kminę (język grypsujących - ludzi) oraz język zwykły - tzw frajerów.
Podstawę gramatyczną grypsery stanowi język polski, jednak wyraźne są w niej wpływy jidysz, rosyjskiego, niemieckiego, ukraińskiego i rozmaitych gwar miejskich (na przykład lwowskiego bałachu czy gwary warszawskiej). W olbrzymim stopniu wpłynęła na ukształtowanie się współczesnych gwar młodzieżowych.
Pod względem fonetycznym grypsera zbliżona jest do gwary warszawskiej z charakterystyczną wymową 'i' jak 'y' i zanikiem samogłosek nosowych.
[edytuj] Słowniczek
- atanda - funkcjonariusze Działów Ochrony SW, interwencyjno-porządkowe oddziały straży
- bajadera - wiadro plastykowe, najczęściej po farbie
- baraban - czajnik elektryczny
- barachło - byle co
- batory - wózek do rozwożenia posiłków
- berło - szczotka WC służąca do mianowania więźniów (chrzczenie berłem)
- betoniara - głośnik radiowęzła więziennego
- blat - stół
- ciot, ciota - homoseksualista odsiadujący wyrok, pot. gej
- dryn - napój
- dziesiona z dwójką - rozbój z bronią (nóż, pałka, pistolet)
- elwis - ciśnieniowa spłuczka toaletowa
- fajans - śmieci, także własna twórczość artystyczno-rzemieślnicza więźniów
- fajek - papieros
- frotka - ręcznik
- frytkownica - drobna, dodatkowa krata w oknach
- gacie - gwałt
- giby - pompki (ćwiczenia fizyczne)
- gier - toaleta w celi
- gięta - kiełbasa
- git - słowo-klucz, osoba grypsująca, która opanowała bajerę
- giwera - broń
- gołda - wódka
- górnik - aktywny homoseksualista
- głowa - penis, zabójstwo
- gołębnik - szafka więźnia, zwykle wisząca na ścianie
- hajs - pieniądze
- harem - część celi zamieszkana przez cweli
- haukacz - adwokat
- hydrowachokopsałka - kran
- hydrowachotargacz (posypany niklem) - kran (chromowany)
- iść na jamę, kopsnąć szluga na warze - iść zapalić papierosa
- jamienator - człowiek niezniszczalny
- jara, jarecka - teściowa
- kanioła, kaniła - czapka
- kącik , kąt - ubikacja
- kajfus - więzień rozwożący posiłki
- kiciorować - myć
- kimono, kima - sen
- kindybał - penis
- kipisz - rewizja
- kira - wódka
- kit - kłamstwo
- kitrać - chować
- klamka - pistolet
- klapa - drzwi od celi
- klawisz - strażnik więzienny
- knot - męski członek
- kojo, koja, koliba - prycza lub łóżko
- kolka - narzędzie do tatuowania
- komarunek - sen
- kopać (glinę) - odbywać stosunek homoseksualny
- koper - włosy łonowe
- kopsnąć żaru - zapalić papierosa, podać ogień
- kopsnąć - podać, sprzedać, dać
- korkować, wykorkować - umrzeć
- kosa, kosior - nóż
- kruk - ksiądz
- kuban - kubek
- kuna - ucieczka
- kukiel - otwór w drzwiach celi, tzw. "judasz"
- kurwa - łóżko, naczelnik więzienia (powiedzenie "Twoja matka to k.")
- kwadrat - dom, mieszkanie
- lachociąg - synonim cwela
- lafirynda - prostytutka
- lala - dziewczyna
- lecieć w kit - dawać wiarę
- limo - podbite oko
- lipko - lustro
- lipo - okno
- lokomotywa - wyrok 12 lat pozbawienia wolności
- majtki - zgwałcenie
- małolat - nieletni
- mandżur - wyposażenie więźnia: pościel, naczynia itp., zwykle zawinięta w prześcieradło
- maniura - dziewczyna
- maryśka, marycha - margaryna
- materka - materac
- mercedes - kartonowe pudło z rzeczami osobistymi więźnia
- mojka - własnoręcznie wykonane narzędzie do okaleczenia nielubianego współwięźnia (np. ze szczoteczki do zębów)
- mózgować - myśleć
- naginać - iść, biec
- ochronki - oddział izolowany dla więźniów skazanych za pedofilię i gwałty oraz współpracujących z policją
- odkorkować - umrzeć
- odwrócony - ktos kto przeszedł na drugą stronę. np. więzień staje się dobry, policjant zły
- omega - wykształcony współwięzień
- ołów - złoto
- ożenić - sprzedać
- pacyna - głowa
- palić na multiplayera - palić papierosa na co najmniej dwie osoby
- papuga - adwokat
- patrzonek - rekonesans
- patrzonko - widzenie
- pałować się - onanizować się
- pecyna - paser
- peronka - korytarz więzienny
- pikawa - serce
- piłat - sędzia
- pinkiel - wyposażenie więźnia (mandżur)
- planeta - dziewczyna
- plater - talerz
- platerka - ścierka do naczyń
- platynki - biżuteria
- plaża - podłoga
- podbić - podejść
- podjeżdżać - wykonywać ćwiczenia fizyczno-siłowe, trenować kulturystykę w warunkach więziennych
- podklepywanie - nauka
- podziałkować - podzielić
- pofarcić - poszczęścić się
- pojarunek - papieros
- pojechać po rajtach - naubliżać komuś
- poldas - nowy, niezorientowany w zwyczajach więzień
- porodówka - cela z samymi konfidentami i donosicielami
- prorok - prokurator
- prosta - korytarz więzienny
- pruć, rozpruć się - wydać kolegę, kapować
- przecwelić [kogoś] berłem - zniewaga "człowieka" poprzez pokropienie go wodą przy pomocy szczotki do ubikacji, por. "berło"
- przecwelić - wykluczyć z grypsery
- przestrzelony - cecha przedmiotu, który miał kontakt z cwelem, muszlą toaletową, podłogą
- przewalić na pekiel - oszukać
- przyczajka - zasadzka, ukrycie
- przyfilować - zauważyć
- przylipić - patrzeć, obserwować
- przyżenić kosałkę - wsadzić nóż pod żebro
- psiarnia - policja
- psiarnia - policja (por.: skowernia)
- pucka - zameldowanie się, informowanie współwięźniów o czynnościach, które wymagają przerwania spożywania posiłków - np. korzystanie z WC; także porozumiewanie się z sąsiednią celą
- pukać - masturbować się
- puszkara - w więzieniach dla kobiet żeński odpowiednik człowieka
- rakieta z szamunkiem - paczka żywnościowa, rakieta - paczka w ogóle
- ramka - paczka papierosów
- rezać - ciąć
- rozkminiający - sędzia, rozjemca
- rozkminiać - rozwiązywać problem
- rozpruć się - wydać kogoś
- rympał - długi cienki pręt, ze skręconych w rurkę gazet, służący do nielegalnego przekazywania małych przedmiotów, np. przez okno
- samara - brzuch, torba turystyczna
- samarka - torebka plastikowa, "reklamówka"
- sarenka - w więzieniach dla kobiet żeński odpowiednik frajera
- sikor - zegarek
- skasować - umyć (np. wity-ręce lub tryby-zęby)
- skitrać - schować (ale też -odejść, np. skitraj się! - odejdź, idź stąd)
- skminić - załatwić
- skorupiaki - jajka
- skowerna - policja (por.: psiarnia)
- słomiak - kosz na śmieci
- smutniak - czarny chleb razowy, obecnie każdy przydziałowy chleb
- solonez - napój sporządzany w celu upodlenia współwięźnia
- spaw - zwymiotować
- spienić się - zdenerwować się
- sterczeć - stać
- strych - miejsce na niepotrzebne rzeczy w celi (np. na szafie)
- styja - męski odbyt (por. szmata)
- styrać na kim dziewionę - okraść kogoś (209 artykuł dawnego kodeksu karnego)
- sucha łaźnia - rewizja osobista
- syberyjski z bakami (knaga) - penis (por. kindybał)
- szamać - jeść, połykać
- szamka - jedzenie
- szamot - pysk
- szarak - papier toaletowy
- szkiełko - telewizor
- szkita - noga
- szlug - papieros
- szmata - męski odbyt (por. styja)
- sznyt - cięcie (lub blizna po samookaleczeniu)
- szpachlówa - wódka
- szpąciciel - ten, kto przekazuje gryps (np. na witach, czyli rękach)
- szpącić - grypsować
- sztora, sztorka - kartka papieru lub karta do gry
- szwajcar - osadzony, wykonujący w warunkach więziennych jakieś prestiżowe zajęcie (np. bibliotekarz)
- śmigać - biec
- świeżak - nowy więzień w celi
- tahać - nieść
- trefne, trafne - kradzione
- tryby - zęby
- tygrysówka, tygrysica - krata w oknach
- tyrać - pracować
- tyrka - robota (złodziejska)
- uderzyć w kimę - zasnąć
- wacha - deszcz lub benzyna, także woda
- waflować się z cieciem - zadawać się z więźniem niższej kategorii
- waga - rozprawa w sądzie
- wagon - karton papierosów
- walnąć w kimę - zasnąć
- wapniak - rodzic
- wiosło - łyżka
- wita - ręka
- wkurwiać się - gotować, np wacha się wkurwia
- współlas - wspólnik
- wybijać klapę - uderzać w drzwi celi, żeby została otwarta, wzywać strażnika dzwonkiem.
- wychowek - wychowawca
- wyklepać, wyskoczyć - wyjść (z więzienia)
- wykorkować - umrzeć
- wytargać - wyciągnąć coś
- wywinąć orła - umrzeć
- z przyczajki - z zasadzki, nagle
- zabaniak - poduszka
- zgred - ojciec, staruch, ogólnie każdy więzień w wieku powyżej 40 lat
- zarzucać - jeść
- żenić bałach na wydre - bezczelnie kłamać
