Herbert Hart
Z Wikipedii
Herbert Lionel Adolphus Hart (ur. 1907 w Harrogate, zm. 1992 w Oksfordzie). Angielski filozof analityczny, przedstawiciel oksfordzkiej szkoły języka potocznego, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli pozytywizmu prawniczego.
Pochodził z żydowskiej rodziny, której tradycje sięgały XV wieku. Jego rodzicami byli Simeon Hart i Rose Samson. Nauki pobierał w Chenteltham oraz w Bradford Grammar School, a następnie w New College w Oksfordzie, gdzie studiował filozofię, historię starożytną oraz prawo prywatne. W latach (1932-1940) pracował jako adwokat z prawem występowania przed Londyńskim Sądem Najwyższym. W czasie II wojny światowej służył w wywiadzie MI5. Po jej zakończeniu został wykładowcą akademickim w New College, gdzie prowadził zajęcia z filozofii. W 1952 roku otrzymał tytuł profesora jurysprudencji i rozpoczął pracę w University College, gdzie wykładał do 1973 roku. Następnie, do czasu przejścia na emeryturę w 1978 roku, był przełożonym w Brasenose College. Jako visiting professor prowadził zajęcia także w Uniwersytecie Harvarda (1956-1957) oraz w Uniwersytecie Kalifornijskim(1961-1962). Za swój wkład w rozwój filozofii prawa otrzymał 12 tytułów doktora honoris causa uniwersytetów z całego świata.
Najważniejsza praca Harta to The Concept of Law (Pojęcie prawa). Jego teoria prezentuje postawę kompromisu między analityczną jurysprudencją Johna Austina, najważniejszymi tezami pozytywizmu i prawem natury. Kluczem do zrozumienia pojęcia prawa ma być analiza pojęć ogólnych; zamiast budowania konkretnych definicji, należy analizować funkcjonowanie pojęć prawnych w języku. Według Harta na pojęcie prawa składają się reguły dwojakiego typu: pierwotne i wtórne.
Spis treści |
[edytuj] Reguły pierwotne
Są to reguły nakładające obowiązki bezpośrednio na członków społeczności. Szereg przyczyn sprawia, że ujmowanie systemu prawa jako zbioru wyłącznie tego typu reguł jest niewystarczające:
- taki system nie miałby zdolności do samoorganizowania, bo reguły pierwotne nie mogą same regulować procesu własnego wytwarzania i zmiany (wada statyczności);
- w takim systemie nie byłoby jasne, które z reguł są regułami obowiązującymi (wada niepewności);
- nie istniałyby jasne procedury stosowania reguł (wada nieskuteczności).
Wady te sprawiają, że w systemie prawnym obok reguł pierwotnych muszą także funkcjonować reguły wtórne.
[edytuj] Reguły wtórne
Hart określa je jako "pasożytnicze" wobec pierwotnych, bo same w sobie nic nie znaczą. Mają charakter proceduralny, wskazują sposoby posługiwania się regułami pierwotnymi, pozwalają na usunięcie ich wad.
Istnieją trzy rodzaje reguł wtórnych:
- reguły zmiany (rules of change) - usuwają wadę statyczności;
- reguły orzekania (rules of adjudication) - usuwają wadę nieskuteczności;
- reguły uznania (rozpoznania) (rules of recognition) - usuwają wadę niepewności.
Najważniejszą spośród reguł wtórnych jest reguła uznania, pozwalająca na określenie, które z reguł należą do systemu prawnego, a które znajdują się poza nim.
[edytuj] Wolność sędziego
System prawa składa się tylko z reguł (obu rodzajów) i nic poza nimi nie należy do istoty prawa. Tylko na nie powoływać się może sędzia w procesie rozstrzygania. Mimo tego, sędzia nie jest całkowicie związany regułami; według Harta sędzia, orzekając, jest wolny, co wiąże się z faktem, że dana sprawa może mieć więcej niż jedno prawidłowe rozstrzygnięcie.
[edytuj] Prawo natury
Tak jak inni pozytywiści, Hart uznaje rozdział prawa i moralności. Nadaje mu jednak złagodzoną formę twierdząc, że w prawie musi istnieć pewne minimum moralności ("minimum treści prawa natury"). Teoretycznie prawo może mieć dowolną treść, ale powinno uwzględniać pewne właściwości człowieka i świata, który go otacza.
[edytuj] Dzieła
1. A Logician's Fairy-Tale,"Philosophicial Review" 1951, vol. 60. 2. Decision, Intention and Certainty, "Mind" 1958, vol. 285 (wraz z S. Hampshirem). 3. Definition and Theory in Jurisprudence, Oxford University Press, Oxford 1953. 4. Causation in the Law, Oxford University Press, Oxford 1956 (wraz z A. Honorem). 5. Positivism and the Separation of Law nad Morals, "Harvard Law Reviev" 1958, vol. 17. (artykuł wywołał polemikę ze strony L. L. Fullera) 6. The Concept of Law, Oxford University Press, Oxford 1961. 7. Law, Liberty and Morality, Oxford University Press, Oxford 1963. 8. The Morality of Criminal Law, Oxford University Press, Oxford 1965. 9. Punishment and Responsibility. Essays in the Philosophy of Law, Oxford University Press, Oxford 1968. 10. Essays in Jurisprudence and Philosophy, Oxford University Press, Oxford 1983.
Na język polski przetłumaczono:
1. Pojęcie prawa, tłum. J. Woleński, PWN, Warszawa 1998. 2. Eseje z filozofii prawa, tłum. J. Woleński, Wolters Kluwers,Warszawa 2001.
