Inteligencja (społeczeństwo)
Z Wikipedii
Inteligencja, intelektualiści - określenie warstwy społecznej żyjącej z pracy umysłu, wykształconej ostatecznie w XIX wieku głównie ze zubożałej szlachty, ale również ze stanu mieszczańskiego, rzadziej bogatego chłopstwa i podupadłej arystokracji. Tradycyjnie inteligencja obejmowała nauczycieli, lekarzy, artystów, inżynierów i czasami też urzędników, obecnie - osoby zajmujące pozycje zawodowe, wymagające wyższego wykształcenia.
Spis treści |
[edytuj] Pochodzenie pojęcia
Pojęcie inteligencja pochodzi od wyrazu łac. intelligentia, który oznacza, najogólniej mówiąc, zdolność pojmowania natury rzeczy, jako jedną z władz poznawczych. Przez język francuski przyswojony został wyraz intelligence na przełomie XVIII i XIX w., ale upowszechnił się dopiero po 1830 r., jednak raczej nie odnośnie klasy społecznej a właściwości psychicznej czy umysłowej. W stosunku do klasy społecznej odnosi się raczej termin intelligentsia. Sprawia wrażenie mało francuskiego, i słusznie, bo nazwa klasy społecznej ukuta została najpierw w językach słowiańskich (w rosyjskim lub polskim, opinie są podzielone) i dopiero z rosyjskiego trafiła do francuskiego, a później także do innych języków.
[edytuj] Inteligencja jako klasa społeczna a poziom intelektualny społeczeństwa
Psychologia za dowód wykształcenia się inteligencji - warstwy społecznej uważa tzw. efekt Flynna, zaobserwowany systematyczny wzrost średniej inteligencji od czasu rewolucji przemysłowej. Nowe badania w warunkach polskich, prowadzone przez śląskich psychologów wśród młodzieży gimnazjalnej dowodzą jednak wystąpienia trendu sekularnego, polegającego na obniżaniu się ilorazu inteligencji u najmłodszych grup społeczeństwa.
[edytuj] Niuanse znaczeniowe
Trzeba jednak brać także pod uwagę, że w zależności od kontekstu kulturowego i reprezentowanej opcji socjologicznej pojęcia inteligencji i intelektualistów nie muszą być synonimami.
[edytuj] Inteligencja
Pojęcie inteligencja może być odnoszone do specyficznego tworu historii społecznej Europy Wschodniej, w związku z jej peryferyjnym usytuowaniem w przemianach cywilizacji Zachodu. W takim ujęciu inteligencja wykształciła się głównie ze zdeklasowanej szlachty i może być uważana za wschodnioeuropejski odpowiednik drobnomieszczaństwa (zawody takie jak prawnik, lekarz, nauczyciel, inżynier), przy okazji zajmująca się również twórczością artystyczną i intelektualną. Wiązało się to ze słabością mieszczaństwa jako klasy społecznej na wschodzie Europy, w tym w Polsce. To wyjaśnia pochodzenie nazwy w języku francuskim z rosyjskiego.
[edytuj] Intelektualiści
Pojęcie intelektualiści, nawet wziąwszy pod uwagę to, co zaznaczono powyżej, może być stosowane jeszcze na kilka sposobów:
[edytuj] Ujęcie wartościujące
Intelektualista to wybitny przedstawiciel warstwy społecznej żyjącej z pracy umysłu; czyli np. nie jest nim jeszcze szeregowy dziennikarz małego dziennika, ale już Ryszard Kapuściński jak najbardziej.
[edytuj] Ujęcie opisowe
Klasa społeczna twórców kultury (artystów, literatów, naukowców, filozofów, etc.), która wyodrębniła się jako taka w XIX wieku, w rozwiniętych państwach Zachodu. Pierre Bourdieu nazywa ich także producentami dóbr kulturalnych. Od inteligencji jako klasy społecznej Europy Wschodniej różni się tym, że nie obejmuje takich zawodów jak lekarz, prawnik, nauczyciel, a jedynie osoby wytwarzające dobra kulturalne.
