Jedwab
Z Wikipedii
|
Jedwab – włókno pochodzenia zwierzęcego (białkowe) uzyskiwane z kokonu jedwabnika morwowego lub dębowego. Światowa produkcja jedwabiu na poziomie ok. 50 000 ton rocznie jest bardzo niewielka i stanowi zaledwie 0,2% całej produkcji włókien.
Jedwab to również zwyczajowa (błędna) nazwa tkanin produkowanych z przędzy uzyskiwanej z tego włókna. Tkaniny jedwabne charakteryzują się połyskiem, są gładkie, śliskie, wiotkie, miękkie, lekkie, cienkie i bardzo przyjemne w dotyku. Niegdyś stosowane jako podłoże malarskie, zwłaszcza w sztuce orientalnej.
[edytuj] Historia
Znaleziska archeologiczne wskazują, że jedwab wytwarzano już w starożytnych Chinach, około 2700 lat p.n.e. Chińskie podanie głosi, że jedwab został odkryty w 1640 r. p.n.e. w ogrodzie cesarza Huang Ti. Według legendy cesarz poprosił swą żonę Xi Lingshi, by sprawdziła, jaki szkodnik niszczy drzewa morwowe. Cesarzowa zauważyła, że są to białe larwy, które przędą błyszczące kokony. Przypadkowo jeden kokon wpadł jej do wrzątku i okazało się, że można wyciągnąć z niego delikatną nić, którą Xi Lingshi zawinęła na szpulkę. W ten sposób, jak głosi legenda, odkryła tajemnicę produkcji jedwabiu.
Chińczycy strzegli tej tajemnicy przez około 2000 lat. Przez ten czas Chiny miały monopol na produkcję jedwabiu, który eksportowały tzw. Jedwabnym Szlakiem. Każdego, kto zdradziłby tajemnicę jego wyrobu, czekał wyrok śmierci. Dopiero w roku 550 tajemnica jedwabiu została przemycona z Chin do Konstantynopola (dzisiejszy Stambuł) przez dwóch mnichów. Cesarstwem wschodniorzymskim (Bizancjum) rządził wówczas Justynian I. Mieszkańcy Bizancjum kupowali chiński jedwab, który był przywożony Jedwabnym Szlakiem przez kupców. Wędrowali oni przez kilka miesięcy, pokonując 4800 km. Kupcy narażali życie, podążając terenami, które przecinały terytoria ogarnięte wojną. Po dotarciu do Europy, jedwab wart był majątek - stąd nie dziwi fakt, że władcy Bizancjum zależało na produkcji jedwabiu w kraju. Obiecał więc dwóm mnichom, że sowicie ich wynagrodzi, jeśli przetransportują jajeczka jedwabników z Chin oraz pokażą Bizantyjczykom, jak hodować jedwabniki. Plan się powiódł, mnisi zdobyli w Chinach około 26 tysięcy jajeczek i przetransportowali je do Europy, chowając je wewnątrz bambusowych kijów, którymi się podpierali. W ten sposób zapoczątkowali produkcję jedwabiu w Europie.[potrzebne źródło]
Później jedwabnictwo rozpowszechniło się także w Persji i Japonii, a dwa wieki później w Bizancjum; następnie w Grecji, Hiszpanii i Włoszech. W XIII wieku rozpowszechniło się we Francji, a od XVII wieku - w całej Europie. Jedwabniki wolą jednak chińską białą morwę, Europa sprowadza więc część surówki jedwabnej z Chin.
[edytuj] Produkcja włókna
Produkcję jedwabiu można podzielić na 4 fazy:
- Produkcja karmy dla jedwabników - uprawa drzew, których liście będą dla nich pożywką. Jedwabniki mogą żywić się liśćmi różnych gatunków drzew. Najlepiej jednak, gdy jest to morwa lub ewentualnie dąb.
- Hodowla jedwabników - odbywa się wiosną, tylko przez 2 miesiące. Przez pozostały czas jaja przechowuje się w stosunkowo niskiej temperaturze. Wylęg rozpoczyna się, gdy tylko pojawią się na morwach pierwsze liście i trwa ok. 8 dni. Następnie gąsienice przez miesiąc żywią się liśćmi morwy. W ciągu 4 tygodni masa ich ciała zwiększa się 10 000 razy. Jedwabniki spożywają pokarm bez przerwy nawet na oddychanie, gdyż oddychają przenikającymi całe ciało tchawkami. Po czwartym linieniu, po około miesiącu od wylęgu, jedwabniki rozpoczynają owijanie się w kokon, co trwa 3 dni. Po tym czasie jedwabniki rozdziela się na te, które przepoczwarzą się w motyla, by dać początek kolejnemu cyklowi rozwojowemu, oraz te, z których pozyskuje się jedwab.
- Pozyskiwanie włókna - kokony zanurza się w gorącej wodzie, znajduje koniec każdej nici jedwabnej, a następnie zawija na szpulę. Z jednego kokonu otrzymuje się ok. 1,6 km bardzo cienkiej nici.
- Przędzenie - włókno poddaje się procesowi przędzenia w celu uzyskania przędzy jedwabnej, będącej surowcem do produkcji tkanin.
Ze względu na dość żmudny i stosunkowo kosztowny proces uzyskiwania jedwabiu naturalnego, wynaleziono kilka rodzajów sztucznego włókna o podobnych właściwościach, zwanego jedwabiem sztucznym.
[edytuj] Handlowe nazwy przędz i nici jedwabnych
- greża - jedwab naturalny w stanie surowym
- grenadyna - silnie skręcona przędza jedwabna
- filozela - nić jedwabna nieskręcana
- kordonek - skręcona nitka jedwabna (lub bawełniana)
- mulina - wielobarwna przędza do haftowania
- ondula - jedwabna przędza wątkowa
- organzyna - jedwabna przędza przeznaczona na osnowę
- szapa - czesankowa przędza jedwabna
- trama - luźno skręcona z kilku nitek greży przędza jedwabna
[edytuj] Handlowe nazwy tkanin jedwabnych
- bureta - tkanina z wyczeski jedwabnej (odpadowej przędzy z jedwabiu naturalnego)
- faille - gruba tkanina jedwabna poprzecznie prążkowana
- floret
- fular - cienka, charakteryzująca się szczególną miękkością tkanina o splocie płóciennym, skośnym lub atłasowym używana głównie na krawaty i chustki
- glace - mieniąca się tkanina jedwabna, w której wątek i osnowa są różnokolorowe
- iluzja - delikatna, przezroczysta tkanina jedwabna
- kanaus - perska tkanina jedwabna
- krepa - pomarszczona, matowa tkanina (najczęściej jedwabna) z silnie skręconej przędzy
- lama - gładka, przetykana nitkami metalowymi tkanina, najczęściej jedwabna
- lampas - chińska tkanina jedwabna
- lewantyna - tkanina jedwabna o splocie skośnym
- liberty - jedwabny atłas o silnym połysku
- mora - tkanina, najczęściej jedwabna, o falisto mieniącym się deseniu
- muślin - lekka tkanina jedwabna wykonana bardzo luźno w splocie płóciennym
- panora - tkanina jedwabna
- pika - gęsta, prążkowana tkanina jedwabna
- pongé - bardzo lekka tkanina jedwabna o splocie płóciennym
- prunela - cienka, mocna tkanina jedwabna o splocie atłasowym
- sparking - błyszcząca tkanina z jedwabiu połączonego ze sztucznym włóknem
- szarmeza - bardzo cienka, miękka tkanina jedwabna
- tafta - bardzo gęsta, sztywna, szeleszcząca i połyskująca tkanina jedwabna
- trykotyna - gruba, miękka tkanina jedwabna
