Karta Praw Podstawowych

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Karta Praw Podstawowych (ang. Charter of Fundamental Rights of the European Union, fr. Charte des droits fondamentaux de l'Union Européenne ) jest to uchwalony i podpisany podczas zjazdu Rady Europejskiej w Nicei przez premierów rządów wszystkich państw Unii Europejskiej dokument mający być w zamyśle przyszłą podstawą do jednolitej konstytucji Unii.

Obecnie dokument ten nie jest jednak wiążącym dla żadnego z krajów Unii prawem, nie jest on ani włączony do ogólnego traktatu Unii (TUE) ani nie ma być w zamierzeniach ratyfikowanym przez parlamenty państw Unii osobnym traktatem. Został on jednak włączony do projektu Konstytucji UE, a gdy projekt ten zostanie podpisany i ratyfikowany, moc wiążącą uzyska także Karta Praw Podstawowych.

Pomysł stworzenia tego dokumentu powstał w 1999 roku, w czasie posiedzenia Rady Europejskiej w Kolonii. Dokument ten miał zebrać "wspólną część podstawowych praw obywatelskich, które w tej czy innej formie są wpisane do konstytucji i innych aktów prawnych państw członkowskich UE, aby stworzyć spójny zestaw norm dla tworzenia przyszłego prawa UE". Po przegłosowaniu pomysłu w Parlamencie Europejskim zostało Komisji Europejskiej zlecone zadanie ustalenia kompromisowego tekstu Karty w porozumieniu ze wszystkimi rządami i parlamentami UE. W dniu 7 grudnia 2000 tekst został przyjęty i podpisany przez premierów rządów wszystkich państw UE, a rok później został uznany przez Parlament Europejski za podstawę prawa tworzonego przez tę instytucję.

Europejska Karta Praw Podstawowych składa się z preambuły oraz 54 artykułów rozdzielonych między 7 rozdziałów:

Godność (art. 1-5):
ochrona godności ludzkiej; prawo do życia (w tym zakaz orzekania i wykonywania kary śmierci); prawo do integralności cielesnej (w tym zakaz praktyk eugenicznych, zakaz czerpania zysków z ciała ludzkiego jako takiego i jego części, zakaz klonowania w celach reprodukcyjnych); zakaz tortur i poniżającego traktowania lub karania; zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej.
Wolność (art. 6-19):
prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego; prawo do poszanowania prywatności i życia rodzinnego; ochrona danych osobowych; prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny; wolność myśli, sumienia i religii; wolność przepływu informacji i wyrażania opinii; wolność zgromadzania się i stowarzyszania się; wolność sztuki i badań naukowych; prawo do edukacji; wolność wyboru zawodu i prawo do zatrudniania się w każdym państwie UE; wolność prowadzenia działalności gospodarczej; prawo własności (w tym własności intelektualnej); prawo do azylu; ochrona na wypadek wydalenia i ekstradycji.
Równość (art. 20-26):
równość wobec prawa; zakaz wszelkiej dyskryminacji; poszanowanie różnorodności kulturowej, religijnej i językowej; równość płci, dozwolenie dyskryminacji pozytywnej; prawa dziecka; prawa osób starszych; integracja osób niepełnosprawnych.
Solidarność (art. 27-38);
prawo pracowników do informacji i konsultacji; prawo do układów zbiorowych i wspólnych działań; prawo do bezpłatnych usług mieszkaniowych; prawo do ochrony przed nieuzasadnionym zwolnieniem; prawo do dobrych warunków pracy; zakaz pracy dzieci i ochrona pracującej młodzieży; zakaz zwolnień z powodu macierzyństwa, prawo do zasiłku macierzyńskiego i opiekuńczego; prawo do pomocy socjalnej; prawo dostępu do służby zdrowia; ochrona środowiska; ochrona konsumenta.
Prawa obywatelskie (art. 39-46):
prawo do głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego; prawo do głosowania i kandydowania w wyborach samorządowych; prawo do dobrej administracji; prawo dostępu do dokumentów unijnych; prawo składania skarg do Rzecznika Praw Obywatelskich; prawo składania petycji do Parlamentu; prawo przemieszczania się i osiedlania; prawo do ochrony dyplomatycznej i konsularnej.
Wymiar sprawiedliwości (art. 47-50):
prawo do rzetelnego procesu sądowego; domniemanie niewinności i prawo do obrony; zasada legalizmu i proporcjonalności w procesie karnym; ne bis in idem procedatur (nikt nie może być ścigany lub skazywany z powodu faktów, co do których został już uniewinniony lub skazany) .
Postanowienia ogólne (art. 51-54):
zakres stosowania Karty (podczas implementacji prawa wspólnotowego przez ciała unijne); zakres gwarantowanych praw (mogą być ograniczone tylko, jeśli jest to konieczne dla ochrony dobra publicznego lub innego z praw, przy uwzględnieniu zasady proporcjonalności); zakaz interpretacji Karty w sposób uszczuplający prawa człowieka gwarantowane przez inne akty prawa międzynarodowego; zakaz nadużycia praw (nie mogą być interpretowane jako uprawnienie do wydania aktu prawnego niweczącego którekolwiek z praw i wolności).

Karta ta jest przez wielu ludzi obecnie mocno krytykowana z rozmaitych pozycji ideologicznych. Wiele kontrowersji wywołują m.in. mocno rozbudowane prawa socjalne, choć inni zwracają uwagę na możliwość ich różnej interpretacji. Niektórzy postulowali uwzględnienie w Karcie niektórych innych praw, jednak krytyce podlegało również niepotrzebne dublowanie się wielu przepisów z Europejską Konwencją Praw Człowieka.

Wiele sporów, które mogły nawet doprowadzić do nieuchwalenia Karty, wywołała treść preambuły. Niektóre państwa UE i organizacje kościelne naciskały na podkreślenie chrześcijańskich korzeni Europy, większość jednak obstawała przy zasadzie pełnej świeckości preambuły.
Różnice zdań w tej kwestii pomiędzy poszczególnymi państwami były tak duże, że ostatecznie zdecydowano się na różne zapisy w różnych wersjach językowych Karty - np. w wersjach francuskiej i angielskiej występuje odwołanie do dziedzictwa "duchowego i moralnego" Unii, natomiast w wersji niemieckiej - do "duchowo-religijnego i moralnego".