Krzyżnik
Z Wikipedii
| Krzyżnik | |
 Widok ze szczytu Łyśca na Krzyżnik, widoczny tu ponad osiedlem Morawka w Stroniu Śląskim |
|
| Państwo | Polska |
| Pasmo | Masyw Śnieżnika |
| Wysokość | 710 m n.p.m. |
| Zdobyta przez | w czasach przedhistorycznych |
Krzyżnik (niem. Kreuzberg) – góra ze szczytem na wysokości 710 m n.p.m. znajdująca się w Masywie Śnieżnika w Sudetach w pobliżu Stronia Śląskiego.
Spis treści |
[edytuj] Geografia i geologia
Góra stanowi ostatnie wzniesienie w północnym rozłogu Masywu Śnieżnika, dochodzące do Stronia Śląskiego i rozdzielające dwie doliny rzek: Morawki i Siennej Wody. Zbudowany jest z gnejsów i skał węglanowych – marmurów.
Na zachodnim stoku od 1839 r. eksploatowane jest złoże marmuru nazywanego Biała Marianna od imienia Marianny Orańskiej, dawnej właścicielki okolicznych dóbr. Pierwsze odkrywki, których ślady widoczne są do dzisiaj, znajdowały się na południowym zboczu. Obecnie eksploatowane duże złoże znajduje się na zachodnim stoku, ponad zabudowaniami wiejskiej części Stronia i drogą do Siennej.
[edytuj] Jaskinie
W stoku Krzyżnika odkryto trzy jaskinie, z czego do dzisiaj istnieje tylko jedna.
- Jaskinia Biała Marianna – odkryta w 1970 r. podczas eksploatacji kamieniołomu, o poziomym rozwinięciu korytarzy długości ok. 50 m, obecnie nieistniejąca,
- Jaskinia Kozłowskiego – odkryta jeszcze na początku XX w. niewielka jaskinia naciekowa o długości ok. 10 m, zniszczona całkowicie w kwietniu 1957 r.,
- Jaskinia Warszawiaków – odkryta w 1974 r. o rozbudowanym planie i korytarzach długości 76 m, otwór wejściowy w ścianie kamieniołomu.
[edytuj] Historie
- Źródła historyczne podają, że szczyt Krzyżnika miał być miejscem kultu słowiańskiego Żywii, na którym odbywały się orgiastyczne obrzędy jeszcze w XVIII w.. Nawet w XIX w. święcono tu kupalnockę. Z tych powodów w latach 1734-1735 u stóp góry wybudowano kaplicę pw. św. Onufrego, będącego m.in. patronem małżeństwa. Kaplicę wybudował Johann Olivier von Wallis za wstawiennictwem Michała Fryderyka hr. Althanna, biskupa Veszpremu (późniejszy wicekról Neapolu). Kaplica miała przeciwdziałać pogańskim obyczajom. Obecnie kaplica jest w stanie ruiny. Na szczycie Krzyżnika jeszcze do lat 80. XX w. stał stary drewniany krzyż z Chrystusem malowanym na blasze.
- Góra była w latach 50. miejscem poszukiwań rud uranowych związanych z tajną radziecką kopalnią Kopaliny. Pozostała po nich pozioma sztolnia, długości około 50 m. wydrążona w północnym stoku. Obecnie jest częściowo zalana wodą i służy nietoperzom za miejsce zimowania.
- W latach 70. w Stroniu Śląskim zamierzano ulokować dużą inwestycję nazywaną Drugie Zakopane. Na stoku Krzyżnika wybudowano wyciąg orczykowy ulokowany na jego wschodnim stoku. Budowa była chybiona, ponieważ zimą śnieg utrzymuje się tu bardzo słabo z powodu silnych wiatrów. Po szumnym otwarciu, wyciąg funkcjonował zaledwie kilka sezonów, po czym go zamknięto, pozostawiając niszczejące urządzenia bez opieki na kilkanaście lat.
[edytuj] Turystyka
Zboczem Krzyżnika prowadzi 
żółty szlak turystyczny prowadzący ze Stronia Śląskiego do Kletna i Jaskini Niedźwiedziej. Po pokonaniu dość ostrego podejścia, ze szlaku można oglądać szeroką panoramę na miasto i dolinę.
U stóp góry znajduje się niewielki zalew rekreacyjny w pobliżu Starej Morawy oraz efektowna tama suchego zbiornika. Po drugiej stronie góry na piargach kamieniołomu można zbierać okazy marmuru.
[edytuj] Inwestycje
W najbliższych latach na Krzyżniku powstanie kompleks wyciągów narciarskich wraz z kolejką krzesełkową na szczyt. Inwestycja będzie finansowana ze środków Unii Europejskiej.
[edytuj] Bibliografia
- Krzysztof R. Mazurski Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie, SUDETY Oficyna Wydawnicza Oddziału Wrocławskiego PTTK, Wrocław 1995, ISBN 83-8555048-8
- Jaskinie Sudetów praca zbiorowa pod red. Mariana Puliny, Polskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk o Ziemi, Warszawa 1996, ISBN 83-900997-9-9
